Archivering » Ach Lieve Tijd - West-Friesland » Deel 9: Westfriezen en hun boeren » pagina 218

Twintig eeuwen West-Friesland, de Westfriezen en hun boeren

Kastelein Huiberts van de Roode Leeuw liet boven zijn herberg een zware zolder maken, zodat de bezoekers daar dertig paarden extra konden stallen.

Thijs Koeter (links) en Piet Vos uit Aartswoud onderbraken het dorsen van de bonen even voor de fotograaf. (C. Modder, Aartswoud)

Eerste groentenveiling ter wereld

De welvaart resulteerde ook in het overgaan naar gezamenlijke kaasbereiding. Boerinnen werden daardoor verlost werden van de dagelijkse druk van het kazen. Een tiental boeren bracht zijn melk met paard en wagen of met hondenkarren iedere dag naar een fabriekje op het eigen dorp om samen kaas te maken. Deze zogeheten dagkaasfabriekjes, aanvankelijk gevestigd in stolpboerderijen, maakten alleen kaas. De eerste kaasfabriekjes stonden te Oudorp in 1884 en rond 1890 in Schagen, onder andere in de boerderij De Miede van Pieter Boekel.
Binnen een tiental jaren rookte bijna in ieder dorp de schoorsteen van een kaasfabriek.

De plukkers van de kruisbesoogst van 1927 in de tuin van de familie Buishand uit Benningbroek. Ook toen verdiende de jeugd met het plukken van de bessen een zakcentje: één cent per kilo. Op de foto brengt mevrouw Buishand-Molen – een van de oprichters van het Westfries Genootschap – de harde werkers koele verfrissing. De groene en dus harde kruisbessen waren bestemd voor verwerking tot jam. Ze werden in manden naar de veiling in Zwaag gebracht, die ‘Bangert en Omstreken’ heette. Maar eerst gingen de bessen nog in de wanmolen om de blaadjes uit de manden te verwijderen. (G. Bijpost, Sijbekarspel)

Daarna kwamen de grote zogeheten zoetfabrieken, zoals Aurora te Opmeer in 1914 en West-Friesland te Lutjewinkel in 1916. Hier werd kaas en boter gemaakt van melk die twee keer per dag bij de veehouders werd opgehaald. Van de afgeroomde avondmelk was een tijdlang op de boerderijen nog boter gekarnd. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog waren vrijwel alle zuivelactiviteiten uit de boerderijen verdwenen.
Ook in de tuinderij brak de moderne tijd door. In juli 1887 was er veel vraag naar bloemkool, maar het aanbod was gering door de koude zomer. Langedijker schippers brachten de groenten naar de stad. Tuinder Dirk Jongerling uit Zuid-Scharwoude wist niet goed aan welke schipper hij zijn bloemkool zou meegeven om de beste prijs te krijgen. Op 29 juli zei schipper J. Dirkmaat van de Langedijk tegen Jongerling: ‘Als je wilt weten wat je groenten echt waard zijn, dan moet je ze veilen.’

Trots poseren Cornelis Mol (1871-1909) en zijn dochter Jantje omstreeks 1905 bij de appels en peren van Mols vruchten kwekerij Laboremus uit Venhuizen. (AWG)