Bibliotheek » Boeken » Hé, is dat Westfries? » Pagina 176-181

Herinnering

As ik zo 'rs in m'n ientje zit te dinken, din gaan ik in m'n gedachten wel d'rs terug nei m'n kinderjare en de toid van m'n jeugd en din zien ik weer, wat ik toe zag en ik hoor weer de minse van toe prate en vertelle. Ik bin din weer an 't werk bai m'n vader en moeder. Ik zat, as skoolkind al, te koeie- en te skeipemelken. As er 'n skeip oonde, die wat nauw was, zoi m'n vader: Haal jij dat lam er 's uit, jij hewwe nag kloine handjes, jij kinne dat beter as wai mit oos grote hande. En as er 's eives teugen bedtoid 'n koe begon te steerten, omdat ie kalve most, din zoid 'k teugen moeder: Je moete m'n vannacht roepe, hoor, want ik wil kalve-trekke.
In m'n geist zit ik weer in de skoolbank bai juffrouw Nellie van Woik in de eerste en tweide klas. Ze was erg lief voor kindere en ze kon zo mooi vertelle van Ot en Sien en van de plate, deer we de letters van lere moste. Ik hoor de worst nag sissen in de pan op de plaat en van dat gesis leerde wai de letter S. Ze leeft nag, ze is 87 jaar en weunt in 't bejaardehuis 'Twiskerland' in Twisk. Ik kom nag wel d'rs bai 'r. Heur vader, meister Van Woik, was van 1871-1909 houfd van de openbare skool in De Weere. Hai was 'n geleerde man. Hai heb 'n stik of drie van z'n oigen kindere en verskillende are jonge minse klaar maakt voor de onderwoizersakte en hai gaf ook lesse an manne, die burgemeister worre zouwe, zoas Klaas Zoip van Abbekerk en de ouwe Breibaart van Hougwoud, de vader van de Breibaart van nou, die ook al weer gauw uitskaie zal. Ik weet nag goed dat die ouwe Breibaart, 'n hele grote zwere kirrel, bai oos op skool kwam op 30 april 1909 om te zeggen, dat er 'n prinsessie geboren was en dat we deerom vrai van skool krege. Dat leste was voor oos vanzelf 't belangroikste, want we mochte bai Juliaantje tóch niet op de zuikerstikke komme.

Behalve moeder en ik hewwe ze uit oos gezin allegaar op skool loupen bai meister Van Woik. In 1909 kwam meister Van de Wiel. Deer hew ik onderwois van had op 't gewone skool en later voor de onderwoizersakte. Ook 'n beste meister. Ik dink nag veul an 'm en ik heb later in skool veul dinge 't zelfde dein as m'n leermeister, omdat ik merkte dat 't goed was. Mit weemoed in m'n hart hew ik meeloupen, toe ie nei z'n leste rustplaas op 't kerkhof in Heiloo brocht wier …
Onder pestoor Stroomer en pestoor Duyvestoin bin ik misdiender weest tot m'n twaalfde jaar. Toe most ik 't land uit bai m'n vader en ik kreeg van pestoor 'n erg mooi horlogie mit blauwe coifers. Ik heb 't nàg. Van later, toe ik te vraien raakte, hew ik nag 'n herinnering an die pestoor bewaard, die ik nóu wel leuk vind, maar tóe niet. Op 'n zundageivend zoende ik, midden op de weg, in hartstikke donker, Geertje Klaver van de Dikke Boer en in-iéns stonde we in 't licht van de zaklanteern van pestoor. We verskote oos lam en we stove ieder 'n kant uit. In die toid mocht je dat zomaar niet doen! Binnen 't uur wiste vader en moeder 't al van pestoor. Toe ik thuiskwam, kreeg ik die warme pangkoek onder m'n neus. Wat 'n consternatie! Ik werd voortaan krap op 't bit reden, ze hielde de touwtjes strak. Ze perbeerde m'n ervan te overtuigen, dat zok gien pas gaf en dat ik dat toch wete most. Maar ik kon er gien berouw over krogge. En nàg niet!

Ouwe Kees Pronk, die vroeger vrachtman op Hoorn weest was, heb tussen z'n zestigste en voif en zestigste jaar werkman-in-lichte-werkies weest bai m'n vader op de boerderai. As er din 156 rentezegels voor 'm plakt wiere, din kreeg ie, as ie voif en zestig was, drie golden ouwerdomsrente in de week … Z'n vrouw noemde we Griet de Kleremaker, omdat Kees kleremaker was. Ze was erg douf en praatte temet altoid in d'r oigen. 't Wazze erg goeie en heel arme minsies en ze weunde in 'n heel kloin huisie. Ik mocht er van m'n moeder wel d'rs 'n steurtje eten of 'n hompie keis heenbringe. Din leerde Kees moin 't dammen. Zo hew ik deer veul ure zeten. Net as bai Nardus Groot en Naatje. Deer stuurde moeder m'n ook wel d'rs heen mit 'n paar kan karremelk of 'n stukkie butter. Naatje mocht ook de keisrandjes bai oos vandaan hale en deer maakte ze din 'n randjeskeisie van. Zo moste die arme ouwe minse er deur zien te kommen. Nardus was vroeger boerewerkman weest, maar lag later altoid te bed. Hai was helemaal verrimmetiekt en z'n hande beefde erg. Hai was de belézer van 't durp. As je kiespoin hadde of 'n stienpuist of are pointjes en kwaaltjes, din ging je nei Nardus. Die streek mit z'n bevende duim over de zieke plek en bad mitien 'n gebedje. En din ging je genezen nei huis. Wai kindere en ook 'n hele zood groters geloufde erin en 't leek verachtig wel te helpen ook.

Dirk Groot, z'n zeun, was koster en doodgraver. As kindere kwamme we bai 'm koike op 't kerkhof en we zatte te rommelen in de doodsbientjes, die we weer an mekaar perbeerde te passen. Later, toe ik studeerde, hew ik er 'n zoodje van 'm te lien had, din kon ik beter zien,hoe't geraamte van 'n mins in mekaar zat. Ik mocht 't teugen gien mins zegge, want din zouwe de minse dinke, van wie z'n gràvader of gropmoeder zou ie de onderdele op z'n kamertje leggen hewwe? En din krogge we last. Dirk hield ook knoine en 'n beste ram. Deer ginge we van toid tot toid heen mit oos voesters, want we vonde 't 'n prachtige ram en 't dekgeld was leig. En as we kwamme te betalen, din krege we van Leentje, Dirkes vrouw, 'n kokkin (snoepje). We hewwe veul eivende mit Dirk zitte te kaarten, te ketríelesen (quadrilleren). Kindere hadde ze niet. Leentje kwam te sterven en Dirk skee er uit mit kósteren en kwam in 'n aar huis. Hai heb nag heel wat jare leefd. Later stonde we ook bai de doodkist van Dirk. En din dringt 't pas tot je deur, dat ie zo'n goed mins was. Jammer dat je zo'n goeie vriend verlieze moete. Weerom gaan zokke minse dood? dink je din, deer was wel wat aars van mindere kwalitoit in te leveren weest! Ze hewwe deer Boven ook de beste 't liefst, loikt 't wel.

Din had je Piet Poland en Jans Aartman. Op 'n paar bundertjes oud bouwland most Piet z'n kossie skarrele voor z'n grote gezin. Hai was 'n gewone, gràve bouwer mit eerappele, urte, bone, tarf, haver en wat suikerwortele. In de wintermaande zette ie 'n paar koetjes op, die ie van de ien of are boer om de melk had. Din had ie 's winters 'n paar kan melk daags en 'n mispetje 's zeumers voor z'n bouwtje. Wat hewwe die minse werkt, van licht tot donker, 't hele jaar deur. In de hooitoid kwam ie wel d'rs bai oos, as 't erg drok was en in de zeidtoid hielp ie mit zichten. 'n Beste, slachtige werkman. Din verdiende ie 'n paar golden extra, die Jans best gebruike kon. Arm leefd en arm sturven, maar nooit 'n cint skuld. Ze konne hikke nach geeuwe. Ze wazze tevreden in en deur de armoed.

As joon van 'n jaar of voiftien gong ik veul eivende nei Piet Grootjes en Jans Rood. Ze ware al op leeftoid, toe ze as wedenaar en weduwvrouw mit mekaar trouwde. Maar 't hotte niet tussen die twei. As Piet de kat de deur uitliet, haalde Jans 'm er drekt weer in. En as Jans 'n mooi vertelsel over vroeger deed, din trok Piet 'n vlak gezicht. Jans was 'n vrolijk woif, die in ien asem lache en huile kon en Piet kon van die sterke verhale van vroeger vertelle, die zó spannend wazze, dat je d'r 'n beetje bang in donker van werd. En toch vond je 't leuk! An die kibbelende Piet en Jans hew ik toch plezierige herinneringe.

Thois Kuyper en Rins Koemeister hadde in 't durp 'n poepewinkel. Z'n vader, ouwe Fris, was 'n heel gewoon messelaartje weest, die er sobertjes deur most. Thois was 'n piendere, werkzame joon, die z'n toid ver vooruit was en die wat andurfde. Hai kreeg van pestoor Van Leeuwen voif en twintig golden om wat negotie te koupen: wat geren en band, spelde en neelde, lappies goed en zok en zok. Hai begon 'n winkeltje. Hai leerde wat Duis en begon te handelen in Duise naaimechienes, die toe pas in de handel kwamme. Hai kwam in 't bestuur van de durpsboereleenbank en hai werd agent van 'n grote brandverzekering en dirkteur van 'n keisfebriek. Hai ruimde heel wat ruzietjes en misverstande onder de minse op: hai had 'n groot vertrouwen. Financeel heb ie ook 'n heleboel minse vortholpen. Z'n acht kindere hewwe allegaar wat extra leerd bai meister Van Woik of op are skole en ze hewwe allegaar hullie weg vonden. Toe ie pittig de biene onder 't loif had en recht had op wat rust, ging ie in 1918 dood. Weerom nou? Hai was nag maar zeuven en voiftig. Hai had nag zoveul goeds doen kinnen … Z'n joos, Siemen en Bram, hewwe de zaak wel vortzet, maar hái had 'm opbouwd. Zo zag ik 'n hele zood minse heengaan, die ik graag houwe willen had.
M'n vader gong ook in die toid dood. Die kon ik ook slecht misse, maar deer wordt niet nei vroegen. Ik mocht van moeder uit de boerderai stappe en lere gaan voor skoolmeister. Ik hew spantouw en melkblok neerloid en ik bin in skool terecht kommen.
Op 'n goeie dag zag ik in 't café genéven over oos, 'n moidje loupen, die deer bakerde, en die m'n erg anstond. Ik bin mit 'r an 't klessen raakt, eerst onzin, later ernst. Ik huis er nou al kloin veertig jaar mee.

Ik heb 't over verskaiene minse uit m'n geboortedurp had. En 't leke allegaar wel goeie minse. Ware 't zokke goeie minse, of wil ik ze graag zo zien? Ik heb er over neidocht en ik dink dat 't net is as bai Ernest Claes, de grote Vlaamse skroiver, die as kind uit z'n geboorteplaas wegging om te studeren en die later as mán over z'n kinderjare vertelt. Van hem skreve ze: 'Hij zag z'n geboortestreek als kind. Als mán schreef hij er later over. Als kind zag hij geen drama's, geen zonde, geen tragiek. En als man, met rijper inzicht, gleed hij er vergoelijkend overheen en zegt: 'Onder de mensen van mijn geboorteplaats Zichem, ken ik er niet één met verborgen kwaad in zijn verstokt hart.'

Westfrieslandspel
Fotovraag

Stukkies uit Skroivendevort
2019 (nummer 4)

Vierkant 2013
Nummer 2 (Juli)

West-Friesland
toen en nu
10.7 Sober boerenerf in Hoogwoud