Bibliotheek » Boeken » West-Friesland... het land waar wij wonen » Pagina 64-65

3.4 Wie is de Westfries

Vrijen

Hoe dóen ze dat nou precies? Is dat ook al veranderd?
Wel om te beginnen; ‘uit vrijen gaan’ was voor een inwoner van dit gebied wat anders, minder ingrijpend zou men kunnen zeggen, dan wat het moderne spraakgebruik daarmee bedoelt. In deftig Nederlands zou het Westfriese vrijen misschien het beste met ‘minnekozen’ kunnen worden aangeduid. Hoewel… dat woord minnekozen draagt een sierlijk rococoparfum met zich mee en of je dat nu direct in je verbeelding krijgt als je op twee stoelen naast elkaar op de koegang (lekker warm) zit?

Want zo is het jaren en jaren gegaan; van andere of oudere gewoonten is (nog) weinig bekend. De jonge plattelanders liepen op zondagavond naar de herberg in een nabij of meer veraf gelegen dorp en informeerden aan de tapkast of er ‘nag wat te vraien viel’. Meestal waren de aanwezige ‘jongklante’ wel bereid om in ruil voor een ‘gelaggie’ de nodige informatie te verstrekken. Voor een boerenzoon was het ook van belang om te weten over hoeveel bunder land de vader van de kandidate beschikte, dan wel hoeveel bussen melk hij aan de weg had staan. Was de zakelijke test naar bevrediging verlopen dan moest het persoonlijk onderhoud, dat niet later dan acht uur mocht beginnen, bij het meisje plaatsvinden. De jongeman werd aan tafel genodigd en dan konden de, vaak wat stroeve, gesprekken over het weer, de kwaliteit van het hooi en het droog staan van de koeien beginnen. Vóór vader en moeder zich zo tegen negenen naar bed begaven werd er "n ijvend stik eten’. Kreeg de jongen van zijn ‘aanbeden’ meisje ook een snee brood, dan mocht hij blijven. Werd hem echter een beschuitbol gegeven, dan was dat het teken dat hij kon gaan. Hij hoefde het dan niet meer bij een ander meisje te proberen, want na achten kwam je nergens meer binnen.

Waren er in een gezin meerdere dochters dan was het al gauw: ‘Kom je om main?’ om geen onduidelijkheid te laten bestaan. De geaccepteerde jongeman begaf zich met zijn meisje naar de koestal waar twee stoelen klaar stonden. De armen gingen om elkaar heen en er werd een zoentje gewisseld. Soms. Want het aantal verhalen van jongens die niet wisten hoe ze zo'n ‘skarrelderai’ aanpakken moesten was groot.
Zoals die snaak die met een sigaar in 't hoofd op de koegang zat, niks deed en tenslotte bij wijze van uiterst komische grap vroeg: ‘Zei ik je deres brande?’
Hij hoefde niet terug te komen voor het ‘koffie halen’ dat normaal veertien dagen nadien plaatsvond.

Tijdens de kermis, die op drie vaste dagen in het jaar plaats vond, was er gelegenheid voor de jongelui om ook anderen dan hun dorpsgenoten te ontmoeten. Veel mensen hadden gasten of ‘warskippers’ (logees). Tijdens de dans kon dan een meisje ‘uit’ worden gevraagd, en als ze ja zei werd met haar de verdere avond en nacht (netjes) doorgebracht. Soms waren voor dat ‘uitvragen’ weinig woorden nodig:
‘Bin je al uit?’
‘Nei…’
‘Den bin je 't nou!’
Ter aanvulling werd er later nog aan toegevoegd: ‘Deus is niet zo'n prater’ Maar toen was de halve nacht al voorbij.

Met kermis verliep zo'n kennismaking wat gemakkelijker, maar vooral later toen er meer fietsen en zelfs stoomfietsen kwamen, konden de jongens met meisjes uit andere dorpen ‘op stap’ gaan. Je kon daar wat ‘losse skarrelderai’ aan overhouden, maar het kon ook op een vaste verkering uitdraaien. Zo omtrent 1900-1920 was het woord ‘verloving’ nauwelijks bekend. Mensen die wilden gaan trouwen, gingen ‘om de thee’ bij hun wederzijdse familie en kennissen en zo werd iedereen op de hoogte gebracht.

De boven aangegeven gang van vrijerszaken wordt niet meer aangetroffen; waarschijnlijk inspireert een moderne ligboxen-stal niet zo erg tot minnekozen. Maar behalve dat: het aantal boeren is gedecimeerd en hun vrijlustige kinderen zijn niet anders dan welke andere vrijlustigen ook. Toch zijn er nog bepaalde regels te onderkennen, althans Jacqueline van Duin signaleert in haar studie ‘Verkering in Warmenhuizen’ gedragspatronen, die niet direct voor iedere nieuwkomer duidelijk zullen zijn. Maar met wat kennis van en begrip voor de manier waarop de jongelui tegenwoordig met elkaar omgaan, kan nauwelijks worden beweerd dat die in West-Friesland veel afwijkt van wat in de rest van het land gebruikelijk is.
Mocht het niet ‘buttere’ tussen een jong paar dan zullen de toesnellende maatschappelijke hulpverleners stellig andere registers opentrekken dan alleen maar constateren dat er sprake is van ‘cultuur differentie’ (of zoiets).

Bibliografie van
West-Friesland
1972

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1997)
Het oog op Andijk

Vierkant 2013
West-Fries talent
Ilse Koppes-Reus

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1994)
Willem Ysbrantsz. Bontekoe