Bibliotheek » Boeken » West-Friesland... het land waar wij wonen » Pagina 67-69
Een regel die in West-Friesland lang heeft gegolden.
Zoals al eerder opgemerkt verliep de kerstening hier niet zo vlot. Illustratief
is het, waarschijnlijk verzonnen, verhaal over koning Radboud. Hij wilde
slechts tot christen gedoopt worden, als hem de verzekering werd gegeven
dat hij na zijn lood bij zijn heidense familie in het Walhalla of
daaromtrent zou worden opgenomen. Toen de priester hem had verteld dat
volgens de laatste berichten in het Hiernamaals geen ongedoopten waren
aangetroffen, koos Radboud toch maar voor een, toekomstig, verblijf in
de familiekring. Hij trok zijn voet (z'n
bien, zegt de Westfries) weer uit het doopvont en ging over tot de dingen
van de goedendag. Zijn voorbeeld zou stimulerend hebben gewerkt voor een
aantal Westfriezen die met de verandering van Walhalla in Hemel vooralsnog
niet veel op hadden.
Opmerkelijk is dat de kerken die later werden gebouwd
groot van omvang waren. Voor het onder dak brengen van een klein aantal
gelovigen zou men met de helft van de ruimte hebben kunnen volstaan.
Zouden religieuze neigingen dan toch materiële hebben overheerst?
Veel kerkgebouwen werden in Gothische stijl opgericht. Ze werden meestal uitgevoerd met houten
tongewelven, ter besparing van gewicht. Een
een-beukige, kruisvormige plattegrond kwam veel voor. De reformatie, de
overgang van het Katholieke naar het Protestantse geloof, deed de kerk
wel, maar de bevolking niet op zijn grondvesten schudden. Lange tijd
leefden de onderscheiden groeperingen in vrede totdat er weer ‘zo'n
donderhond’ als Sonoy roet in het eten gooide. Hij ‘kraakte’ in Grootebroek met zijn manschappen het huis dat de zusters van het
Elisabethsconvent uit angst voor de komst van de geuzentroepen hadden verlaten. Sonoy roofde het pand leeg en voer per schuit af, richting Medemblik. (De Tolweg was nog niet aangelegd.) De
zusters keerden niet terug en men besloot van het klooster een weeshuis te maken. Bij latere generaties bleef het gevoel bestaan van: ze hebben ons
iets afhandig gemaakt. En dat gaf volgens pastoor Voets, beschrijver van de Grootebroeker historie, nog wel eens de nodige wrijving.
Het valt op dat in de vorige eeuw in veel gemeenten het oprichten van bijzondere scholen, naast de
openbare, vaak het drijven is geweest van de geestelijkheid. De bevolking liet meerdere malen luid en
duidelijk weten niet van dit soort scheurmakerij gediend te zijn, evenmin als men ervoor voelde om op
aanzeg van pastoor te bedanken voor het lidmaatschap van verenigingen als de maatschappij tot Nut van
het Algemeen.
De Beeldenstorm is in deze streek maar van windkracht 2 geweest. Een
aantal kerken, zoals de afgebeelde kerk te Aartswoud, herbergt daarom nog interessante zaken. Een nieuw
soort Beeldenstorm ontstond toen kerkbesturen, door financiële nood gedwongen, koperen doopbogen,
lezenaars, lichtkronen of koorbanken te gelde maakten.
De invloed van de geestelijkheid was echter zo groot dat katholieken en protestanten als afzonderlijke
bevolkingsgroepen gingen opereren. De tegenstellingen werden dermate scherp dat ze zich in economische
zin gingen openbaren. Om toenemende ‘verroomsing’ tegen te gaan, bepaalden sommige erflaters dat hun
bezit nooit in katholieke handen mocht overgaan. Er werd zelfs een vereniging tot behartiging van
Protestantse belangen opgericht die probeerde landerijen en huizen te behouden voor niet-katholieken.
Positieve kanten aan dit wat enge gedoe waren dat de groepen hun eigen identiteit leerden kennen om er
vervolgens ook naar te handelen. In de huidige tijd zijn veel verschillen, die zich soms tot wat buiten
de werkelijkheid staande tegenstellingen hadden ontwikkeld, afgevlakt. Voor de totale gemeenschap veelal
een winst, voor de onderscheiden delen meestal niet, omdat er niet iets gelijkwaardigs voor in de plaats
is gekomen. Ook wat dat betreft is er thans weinig reden meer om te spreken over Holland en West-Friesland
als twee fundamenteel van elkaar verschillende gebiedsdelen. Beide landsdelen zijn opgenomen in de met
vaart optredende verandering genaamd ontkerkelijking.
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.