Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 2. Typisch West-Fries » pagina 30-33
Ongeveer in het midden van het beschermde dorpsgezicht van Twisk staat een huis. Er staan veel mooiere, monumentale panden in dit West-Friese lintdorp, maar van deze bijzondere woning (K 70/K 70a) trekt de hele dorpsgemeenschap nog altijd profijt. Dankzij het Departement Twisk van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen, dat na de bevrijding in 1945 genoemd pand kocht.
Daarmee kreeg de Stichting Neutrale Nutskleuterschool de
beschikking over een ruimte met een vloeroppervlakte van
72 vierkante meter. Het kleuterschooltje De Woelige Hoek kon
van start.
Nadat de overheid in de loop van de 20ste eeuw het onderwijs
onder haar hoede nam, werd het schoolgebouw verkocht. Van
de opbrengst werd een fonds gevormd, dat allerlei activiteiten
binnen de eigen dorpsgemeenschap ondersteunt.
Jan Nieuwenhuyzen, doopsgezind predikant in
Monnickendam, legde samen met zijn zoon Marinus, arts in
Edam, in 1784 het fundament voor de Maatschappij tot Nut
van 't Algemeen. Een genootschap, dat zich richtte op
volksontwikkeling door kenniswerving. Eind 19de eeuw was in vrijwel alle West-Friese dorpen, waarin protestanten de
meerderheid van de bevolking vormden, het verenigingsleven
verrijkt met een Departement van de Maatschappij tot Nut van
't Algemeen, kortweg het Nut genoemd.
In de maanden september tot april organiseerde het Nutsbestuur in het café bijeenkomsten, waarin
een spreker werd uitgenodigd om over een bepaald onderwerp een inleiding te komen houden. In het begin
werden die bijeenkomsten bij volle maan gehouden, want straatverlichting was er nog niet. Twee keer
per jaar werden er ‘vrouwenavonden’ gehouden, extra feestelijke avonden waarop vrouwen met
hun man meekwamen.
In sommige dorpen werden Nuts kleuter- en lagere scholen gesticht, voorzien van schoolboeken,
geschreven in eenvoudige taal. Ook hadden diverse dorpen een Nutsbibliotheek of een Nutsspaarbank. Via
het Nut regelden de dorpsbewoners dat allemaal zelf.
In de loop van de 20ste eeuw nam de overheid de scholen over. De spaarbanken belandden via fusies
uiteindelijk onder de vlag van Fortis en de meeste bibliotheken gingen op in een grotere organisatie.
Binnen de Omringdijk zijn slechts vier departementen de 21ste eeuw binnen getreden: Winkel, Twisk,
Abbekerk-Lambertschaag en Enkhuizen. De monumentale hervormde kerk van Twisk biedt nog onderdak aan de
Nutsbibliotheek. Die van Abbekerk-Lambertschaag is gehuisvest in het dorpshuis en mede dankzij het
fonds van datzelfde departement kan er worden gewandeld over het Pannepad, aangelegd tussen Lambertschaag
en Aartswoud.
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.