Bibliotheek
Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 7. Sporen van strijd » pagina 34-39
7.7 De Oosterpoortsbrug in Hoorn
Oproer om turf
Van de oude Oosterpoort in Hoorn is alleen de Oosterpoortsbrug bewaard gebleven. In de 18de eeuw meerden hier veel turfschepen aan. Dwars door de stad liep een gracht die genoemd was naar dit belangrijke invoerproduct. In het midden van de Vollerswaal begint nog steeds de Turfhaven, die vroeger doorliep tot het Breed. Het deel vanaf de Doelenstraat heet al weer vele jaren de Gedempte Turfhaven.
De Oosterpoortsbrug richting de stad. (Foto TM)
Prent van een volksoproer dat plaatsvond na een verhoging van de
turfprijzen in de Zaanstreek in 1678. Er werden verschillende oproerkraaiers opgehangen. (Pc)
In een tijd waarin aardgas en olie de belangrijkste bronnen voor energie zijn geworden, kunnen we
ons nauwelijks voorstellen dat tot nog geen zestig jaar geleden huishoudens en industrie hun verwarming
verkregen door vaste brandstoffen. Die moesten met hoge kosten vanaf de vindplaatsen vervoerd worden
met treinen, schepen en vrachtwagens.
De Oosterpoortsbrug en de verdwenen Oude Oosterpoort, omstreeks 1810
getekend door Jan Frederik Gardner (1750-1825).
(WFM)
In de meeste huizen stonden haarden en die werden gestookt met steenkool, bruinkool en turf. Turf was
de warmtebron voor de minder bedeelden. Door de grote behoefte
aan turf was de prijs ervan een gevoelig onderwerp in de 17de- en 18de-eeuwse stadseconomie. Zeker ook
omdat op artikelen die tot de noodzakelijke levensbehoeften behoorden, belasting werd geheven. Het is
dan ook niet verwonderlijk dat er regelmatig oproeren ontstonden als de prijs van de turf weer eens
werd verhoogd.
Detail van de kaart Hoorn Hooft-Stad van Westvriesland (1794) door Adriaen Doesjan. De Oude Oosterpoort vormde de toegang tot de Vollerswaal en de langgerekte turfhaven die doorliep tot aan het Breed. (WFM)
De nog ongedempte Turfhaven van Hoorn vanaf het Breed omstreeks 1878. De tegenwoordige Gedempte Turfhaven was in Hoorn de laatste grote gracht die werd gedempt. (WFA)
Gratis turf
Op 4 juni 1711 – 's zomers had men ook turf nodig – ontstond er tumult in Hoorn.
Een turfschipper die bij de Oude Oosterpoortsbrug voor het huis De Zon lag aangemeerd, werd verdacht
van ‘sluikerijen’. De belastinginner wilde wel eens weten of de hoeveelheid turf die was
opgegeven voor invoer, precies aan de maat voldeed. Er moest nog maar eens gemeten worden. Waarom dat
bij het volk slecht viel, is niet helemaal duidelijk, maar het gevolg was wel dat een woedende menigte
optrok naar het huis van de betreffende belastinginner op de Gouw.
De Oude Oosterpoort en Oosterpoortsbrug door Jan Frederik Gardner. De
poort werd in 1818 gesloopt.
(WFM)
De ruiten werden ingegooid en
vernielingen aangericht. Een collega in de Nieuwstraat moest het daarna ontgelden. Hij kreeg dezelfde
relschoppers voor zijn deur met hetzelfde resultaat. Om de massa weer tot rede te brengen moest zelfs
de burgerwacht onder de wapenen worden geroepen. Tegelijkertijd had een anoniem persoon de stadsomroeper
opdracht gegeven om met luide stem te melden dat er een turfschip lag waar iedereen gratis turf kon
halen. En dat liep onmiddellijk uit de hand. De menigte stroomde toe, bestormde het schip en haastte
zich naar huis met boezelaars, voorschoten en schorten vol met de makkelijk verkregen brandstof.
Achteraf bleek het allemaal op een misplaatste grap te berusten. De opdrachtgever van de boodschap is
nooit achterhaald.
De Slapershaven gezien vanaf de Karperkuilkade. (Foto TM)
Andere artikelen op deze website:
Hé, is dat Westfries?
409. Wat is de soep fleeuw (flauw, niet hartig).Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.
© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring
West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.