Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 9. Achter de stadspoort » pagina 56-59

9.12 Het slot van Schagen

Van kasteelheren tot hotelgasten

Tegenover de hervormde kerk staat het Slot Schagen, een indrukwekkende combinatie van twee originele, middeleeuwse hoektorens en een eigentijds hoofdgebouw. De van oorsprong defensieve functie van het kasteel is aan het begin van de 21ste eeuw in het tegendeel veranderd. Heden ten dage is het de bedoeling zoveel mogelijk bezoekers en gasten te ontvangen op het slot.

Luchtfoto van de slottorens van het nog ongerestaureerde Slot Schagen omstreeks 1930. (RAA)

In de Ridderzaal van het gebouwencomplex aan het Slotplein vinden tal van ontvangsten en recepties plaats. Er worden trouwerijen gehouden, symposia en kleine congressen georganiseerd. Verder zijn er regelmatig exposities en muziekuitvoeringen. Dan is er nog het Slothotel met twaalf kamers en een bruidssuite. En de VVV Schagen heeft er ook onderdak gekregen. Dit alles is in het slot te vinden sinds de restauratie van de hoektorens en het optrekken van het hoofdgebouw in 2002.

Willem de Bastaard

Al omstreeks 1200 zou op de plaats van het latere slot van Schagen een houten hof hebben gestaan dat door Albrecht van Beieren aan het eind van de 14de eeuw vervangen zou zijn door een stenen woontoren. Het was Willem van Beieren, bastaardzoon van Albrecht, die op dezelfde plaats een slot liet bouwen nadat hertog Philips de Goede – Philips van Bourgondië – hem op 29 juni 1427 beleende met de heerlijkheid Schagen.
Willem, ‘de bastaard van Holland’, was een jaar eerder al door Philips de Goede benoemd tot baljuw van Kennemerland en West-Friesland, en tot kastelein en baljuw van Medemblik. Hij zou dit ambt bekleden tot 1438. Waarschijnlijk verbleef hij in deze periode voornamelijk op het kasteel van Medemblik. Nadat de bouw van het kasteel van Schagen in 1440 voltooid was, ging Willem er zelf wonen. Tussendoor ging hij tweemaal naar het Heilige Land, vanwaar hij twee marmeren zuilen meebracht, die in de schouw van de grote zaal in het kasteel werden gemetseld. Die zuilen bleven eeuwen later gespaard bij de sloop van het kasteel. Ze verdwenen toen naar Brussel.

Echt kasteel

Het Slot Schagen was een echt kasteel, met een vierkant grondplan en vier zware hoektorens. Een versterkte poorttoren vormde de ingang, bereikbaar via een zware brug met daarin een ophaalbrug over de brede en diepe slotgracht. Het woongedeelte van de heer van Schagen lag tussen de beide vierkante hoektorens. De tegenoverliggende hoektorens waren rond gebouwd en zijn bewaard gebleven.
Het kasteel bleef tot 1658 in bezit van de familie Van Beieren van Schagen.
Nadien ging het slot verschillende malen in andere handen over. De diverse eigenaren sprongen niet erg zorgvuldig om met hun bezit, de gebouwen werden verwaarloosd.
In 1799 vielen de Russen en Engelsen Noord-Holland binnen om de Fransen en Bataven te verdrijven. Een deel van de troepen nam zijn intrek in het slot van Schagen. Het kasteel raakte daarbij zodanig zwaar beschadigd, dat in 1820 tot sloop werd besloten. Alleen de twee ronde hoektorens mochten blijven staan.

Aquarel van Cornelis Blok uit 1826 met de sloop van het Slot. Alleen de twee voorste hoektorens zouden gespaard blijven. (Foto Historische Vereniging Schagen e.o.)

De gemeente Schagen nam de ene toren in gebruik als passanten-gevangenis (tot in de Eerste Wereldoorlog) en de andere als woning voor de cipier. In 1830 was Cornelis Bok één van die cipiers. Hij is vooral bekend geworden als schilder en tekenaar van Schagen en omgeving.
De beide hoektorens ondergingen in 1931 een restauratie. Ze kregen een rondboogfries en een meerzijdige leien dakbedekking. Ruim zeventig jaar later werd het kasteel volgens een nieuw ontwerp herbouwd. Slot Schagen kreeg een nieuwe bestemming, die recht doet aan de centrale plaats die het eeuwenlang in Schagen heeft bekleed.

Weblog Uit en Thuis
1-12-2017: Warme douche voor gemeente Alkmaar als begin van campagne ...

Westfries Biografisch Woordenboek
Morsch, Jan
(1910-1974)

Westfries Biografisch Woordenboek
Wijnker, Dirk
(1872-1967)

Ach Lieve Tijd
12: Westfriezen en hun handel en nijverheid