Bibliotheek
Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 13. Ziel en zaligheid » pagina 4-7
13.1 De oude Ursula van Warmenhuizen
Gewelfschilderingen pronkstukken middeleeuwse kerk
De middeleeuwse Ursulakerk staat in het centrum van Warmenhuizen, een schilderachtig dorp gebouwd op verschillende terpen. Ook deze oude kerk staat op zo'n terp. Die bij nadere beschouwing geen terp is, maar het restant van het dikke veenkussen dat ooit dit land bedekte.
De 16de-eeuwse gewelfschilderingen in de oude Ursula zijn vrijwel zeker gemaakt door Jacob Cornelisz van Oostsanen (circa 1470- circa 1533). (Pc)
Warmenhuizen moet reeds vroeg een zekere welvaart hebben
gekend. Al in de 12de eeuw werd een tufstenen kruiskerkje
gebouwd, waarvan het tufsteen in de onderbouw herkenbaar
is in de toren en de westgevel van de huidige Ursulakerk. Het
koor in gotische stijl achter dit romaanse kerkje dateert van
omstreeks 1500.
Kort daarna werd het gedeelte tussen de inmiddels verhoogde
toren en het koor in dezelfde stijl omgebouwd tot een ruim
middenschip, twee zijbeuken en een transept of dwarsbeuk.
Ruimtewerking
De ruimtewerking in deze kerk is opvallend en werd zelfs niet aangetast door het slopen van de zuiderzijbeuk-annexdwarsbeuk
in de 19de eeuw. Dat is vooral te danken aan de restauratie van 1960, toen men besloot een groot houten tussenschot te verwijderen dat kerk en koor scheidde.
De rijke tijden van weleer hebben heel wat fraaie stukken
nagelaten. De kerk heeft een zandstenen doopvont uit de
Middeleeuwen, een bijzonder eikenhouten koorhek uit het
begin van de 16de eeuw, een zware luidklok uit 1595, een
barokke preekstoel uit 1724 en een orgel van orgelbouwer
Knipscheer uit 1864.
Interieur van de Ursulakerk omstreeks 1950. (Pc)
Maar dé pronkstukken van de oude Ursula zijn de 16de-eeuwse
gewelfschilderingen, aangebracht op houten panelen.
Middeleeuwse kerken waren vaak rijk versierd. Beelden, uit
hout gesneden altaren en kleurige fresco's: alles werd gedaan om de plaats van de eredienst te verrijken. Tijdens de
Beeldenstorm in 1566, en ook nog daarna, ging hiervan veel
verloren.
Het mag een wonder heten dat de schitterende
gewelfschilderingen in het koor van de Warmenhuizer kerk
gespaard bleven. Evenals trouwens die in de Zuiderkerk van
Enkhuizen, in de Sint Laurens van Alkmaar en in de Oude Kerk
van Amsterdam. Ze bevonden zich zo hoog in het kerkgebouw
dat de ‘beeldenstormers’ er indertijd niet bij konden komen.
De oude Ursula vanuit het zuidwesten in 2009. (Pc)
Van Oostsanen
De gewelfschilderingen in Alkmaar en Warmenhuizen dateren
uit ongeveer 1520 en zijn beide vrijwel zeker gemaakt door Jacob Corneliszoon van Oostsanen, een schilder die leefde in
de overgangstijd van Gotiek naar Renaissance.
Jacob Cornelisz van Oostsanen maakte ook
naam met gewelfschilderingen in de Grote
Kerk in Hoorn (afgebrand in 1838) en in de
Alkmaarse Sint Laurenskerk. (Rijksmuseum,
Amsterdam)
Waar de schilderingen in Alkmaar nog gotische kenmerken
vertonen, zijn de (jongere) schilderingen in Warmenhuizen
meer renaissancistisch. De houten panelen met de eeuwenoude afbeeldingen werden in de 19de eeuw weggehaald uit
de gewelven van de beide kerken en overgebracht naar het Rijksmuseum te Amsterdam, waar ze beter geconserveerd
zouden blijven. Zo was althans de redenering.
Om daar geplaatst te kunnen worden, zaagde de bekende
neogotische architect Pierre Cuypers (1827-1921) de panelen
eerst zonder scrupules op maat. Gelukkig kreeg Warmenhuizen
de kostbare stukken in 1964 weer terug, waarna ze een
stijlvolle restauratie ondergingen.
Zware last
Met alle schoonheid die het verleden heeft achtergelaten, is de
monumentale oude Ursula een zware last geworden voor de
betrekkelijk kleine hervormde gemeente.Warmenhuizen telt
namelijk overwegend katholieke gelovigen, die in 1872 een
nieuw gebouwde kerk kregen. Ook deze kerk werd weer
gewijd aan Sinte Ursula.
Een groot probleem in de oude Ursula vormde de door de
beruchte boktorren en bonte knaagkevers aangerichte schade,
met name aan de houten kapconstructie.
Dankzij een forse rijkssubsidie en andere bijdragen kon eind
2009 de restauratie hiervan aanvangen. Daartoe werd de kerk
gedurende een half jaar gesloten en moesten de kerkgangers
uitwijken naar de hervormde kerk van Dirkshorn.
Andere artikelen op deze website:
Hé, is dat Westfries?
804. 't Hele hussie (de hele boel, alles bij elkaar) was geen cent waard.Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.
© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring
West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.