15. Sport en spel

Inleiding op deze aflevering

Er bestaat een dunne scheidslijn tussen sport. spel en volksvermaak; en het is niet eenvoudig vast te stellen wanneer in West-Friesland voor het eerst sport werd beoefend. Men mag aannemen dat, waar mensen woonden, ze gooiden met speren en schoten met bogen, maar het gaat te ver deze activiteiten te vergelijken met de Olympische disciplines die er later uit zijn ontstaan.

De eerste berichten over sportieve activiteiten in West-Friesland dateren uit de 15de eeuwen zijn eigenlijk verordeningen tegen het spelen op de openbare weg. De vroegste verboden waren gericht tegen de balspelen die een gevaar vormden voor have en goed, zoals het kolven, het klootschieten en het kaatsen.
Het kolfspel werd nog niet op een overdekte baan gespeeld zoals tegenwoordig maar, net als het klootschieten en kaatsen, op straat of op het kerkhof. Met het speelverbod kwam de stad tegemoet aan de wensen van kerkbesturen die onophoudelijk hun beklag deden over het verstoren van kerkdiensten op zondag.

Uit de keurboeken (de stedelijke wetboeken) blijkt dat tussen 1750 en 1800 de meeste stadsbesturen er in waren geslaagd alle gevaarlijke balspelen uit de stad te bannen. Op het platteland – waar letterlijk en figuurlijk voldoende speelruimte was – leefden populaire balspelen, zoals het boerenkaatsen, vaak langer voort. Dergelijke volksspelen waren door gebrek aan organisatie gedoemd te verdwijnen en te verworden tot kermisvermaak, maar in het midden van de 19de eeuw staken de notabele liefhebbers van het spel steeds vaker de helpende hand toe.
Zij organiseerden bijvoorbeeld onderlinge wedstrijden en verenigden de nog resterende clubs in een regionale bond. Deze vorm van professionalisering is waarschijnlijk de reden dat we tegenwoordig de meest serieuze beoefenaren van het kaatsen vinden in Friesland, waar in 1853 de PC (de Permanente Commissie der Franeker Kaatspartij) werd opgericht.

Door de inspanningen van de Spanbroeker huisarts G.C. van Balen Blanken werden in 1885 vrijwel alle nog bestaande kolfclubs in de regio verenigd in een nationale bond, maar het kolven bleef daarna toch een voornamelijk West-Friese aangelegenheid.
Of sommige eeuwenoude volksspelen vergeleken kunnen en mogen worden met de hedendaagse sportbeoefening is een punt van discussie. Maar daar het begrip sport is afgeleid van het Latijnse desportare (zich verstrooien) mag men wel stellen dat de tegenwoordige kaatsers en kolvers sport beoefenen in de oorspronkelijke betekenis van het woord.

« Vorige pagina | Volgende pagina »

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

460. Hij heeft 't wild in de bienen (hij is erg gehaast, bv. in z'n werk). In z'n haast stroffelde (struikelde) ie over 'n steen.

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.