Bibliotheek » West-Friesland toen en nu » Deel 15. Sport en spel » pagina 40-45

15.8 De Rijd in Nieuwe Niedorp

Het mekka van de schoonrijderij

In de jaren vijftig van de vorige eeuw was De Rijd in Nieuwe Niedorp het centrum van het schoonrijden in Nederland. Daar organiseerde de vereniging ‘IJs en Volksvermaak’ verschillende wedstrijden op natuurijs die de sport voor de ondergang hebben behoed.

Het clubhuis van de ijsclub IJs en volksvermaak aan De Rijd. (Foto TM)

In de 18de eeuw zag men het hardrijden op de schaats als een typisch Friese zaak en het schoonrijden als een echt Hollandse aangelegenheid. Zo schreef Le Francq van Berkhey in 1773 dat de Hollanders uitmuntten ‘in het buiten overrijden, het sierlijk en kunstig zwaaien en draaien en 't maken van allerlei krullen’. De Friezen reden ‘meer recht voorruit (…) zij liepen als het ware en daardoor wonnen zij het over 't algemeen in 't hardrijden’.

Kortebaan

In de jaren dertig van de 18de eeuw vonden in Holland en Friesland al regelmatig sprintwedstrijden plaats op de kortebaan. Het zou nog minstens vijftig jaar duren voordat de eerste officiële wedstrijden in het schoonrijden werden gehouden.
De eerste wedstrijd was in Schoonhoven in 1876, later organiseerde men ook wedstrijden in Amsterdam op de Keizersgracht en in de Zaanstreek. Het aantal schoonrijders was ondertussen zodanig toegenomen dat in 1895 in Deventer het eerste nationale kampioenschap voor paren werd gereden onder auspiciën van de Nederlandsche Schaatsenrijdersbond, de latere KNSB.
Na een succesvolle beginperiode bleek omstreeks 1930 de belangstelling voor het schoonrijden flink te zijn afgenomen. Als gevolg hiervan besloot de KNSB in 1939 de ‘commissie voor het schoonrijden’ op te heffen. Voor de schoonrijders betekende dit dat er geen officiële nationale wedstrijden meer waren en dat er officieel geen titels meer konden worden behaald.
Op initiatief van de oud-kampioenen werd in 1946 een poging gedaan het schoonrijden opnieuw bij het publiek onder de aandacht te brengen. Men organiseerde zelf wedstrijden, gaf demonstraties en richtte de Landelijke Vereniging van Schoonrijders (LSV) op. Het doel was het schoonrijden weer als volwaardige sport binnen de schaatsbond erkend te krijgen.

IJs en Volksvermaak

De Niedorper vereniging ‘IJs en Volksvermaak’ (1886), met een lange traditie op het gebied van schaats- en schoonrijwedstrijden, nam de handschoen op. In 1955 en 1956 organiseerden de Niedorpers de Nederlandse kampioenschappen schoonrijden op het natuurijs van De Rijd en in de strenge winter van 1963 nog eens 22 evenementen, waaronder bijvoorbeeld het kampioenschap van Noord-Holland en het nationaal kampioenschap voor schoonrijders-paren.
Door al deze activiteiten kreeg de sport een nieuwe impuls en verwierf Nieuwe Niedorp de geuzennaam ‘het mekka van het schoonrijden’. Achteraf bleek dat men in Niedorp het schoonrijden door de moeilijke jaren heen had geloodst. Want daarna, vanaf de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, was het mogelijk te trainen en wedstrijden te houden op kunstijsbanen, zoals ijsbaan De Meent (1972) in Alkmaar. Voor het eerst in de geschiedenis werden de Nederlandse kampioenschappen schoonrijden een jaarlijks terugkerend evenement.
De LSV laat nog steeds van zich horen. Op veel banen geven ‘oude meesters’ demonstraties en in het midden van de jaren zeventig is een showgroep van schoonrijders in klederdracht opgericht die bij verschillende ijsfeesten optreedt. Recentelijk gaven ze onder meer nog een demonstratie bij de feestelijke opening van de nieuwe schaatsbaan De Westfries in Hoorn.

Dubbele kampioenschappen

De laatste twintig jaar vonden de nationale kampioen schappen schoonrijden gewoonlijk plaats in Utrecht. De traditie van het rijden op natuurijs probeert men nog levend te houden door in strenge winters dubbele kampioenschappen te organiseren. Zo waren in 1985 en 1987 de Nederlandse kampioenschappen schoonrijden op natuurijs weer in Nieuwe Niedorp, dat daardoor nog steeds de titel ‘het mekka van het schoonrijden’ met ere mag dragen.

In 1893 organiseerde IJs en volksvermaak de eerste kermis op De Rijd en er zouden nog vele volgen. In de winter van 1916/17 stonden er oliebollen- en gebakskramen op het ijs. In 1858 werd een dergelijk tafereel geschilderd door Johann Culverhouse (1820-1891). (Pc)

Stukkies uit Skroivendevort
2011 (nummer 4)

Ach Lieve Tijd
2: Westfriezen en hun verkeer

Westfries Biografisch Woordenboek
Klaver, Arie
(1872-1948)

Westfrieslandspel
Cultuurvraag