Oudste pand van Andijk geeft zich gewonnen

Gebouw met functie van herberg, kerk, meubelshowroom en opslagplaats wacht sloop

Westflinge
‘Westflinge’ is een nieuwe wekelijkse rubriek in Dagblad voor West-Friesland/Enkhuizer Courant waarin actuele ontwikkelingen in de regio historische achtergronden krijgen. Informatie uit recentelijk verschenen jaarboeken en andere publicaties van het grote aantal historische verenigingen in West-Friesland dient daarbij vaak als basis. Westflinge is als gouwe een oude benaming van West-Friesland. Samen met de gouwen Texla, Wiron en Kinhem vormde Westflinge meer dan duizend jaar geleden het tegenwoordige Noord-Holland-Noord. Al in de vroege Middeleeuwen waren deze gouwen bloeiende landstreken met een nijvere bevolking. Bloeiend en nijver, beter kunnen de hedendaagse historische verenigingen in West-Friesland – met een vaak ongekend hoog ledenaantal – niet worden getypeerd.
(Eerder verschenen in het Noordhollands Dagblad, woensdag 13 maart 2002.)

Door Ed Dekker

ANDIJK – Het pand geldt als het oudste gebouw van Andijk. De exacte ouderdom is niet bekend, maar zeker is dat het er eerder stond dan de uit 1667 daterende Buurtjeskerk. Het gaat om het vroegere café De Krimper, dat na de tweede Wereldoorlog jaren dienst heeft gedaan als rooms-katholieke kerk. Als opslagplaats van een meubelzaak heeft het pand zijn langste tijd gehad. Sloop dreigt, een plan voor acht woningen op deze plek op de hoek Dijkweg/Burgemeester Doumastraat is in de maak.

Al vorig jaar waren waren er sloopplannen. Voor Siem Kieft uit Hoorn en Guus van Gelder uit Andijk waren de nieuwbouwplannen van pensioen en financieel adviesbureau Breg & Partners aanleiding in de geschiedenis te duiken van het historierijke object.
Het tweetal, zeer begaan met de historie van het dijkdorp, doet in het jaarboek 2002 (de 26e jaargang) van de historische vereniging Oud Andijk verslag van zijn naspeuringen. In tien pagina's wordt de geschiedenis van De Krimper belicht.
Met de verkoop in 1948 van De Krimper aan de Andijker parochie Maria Middelares van Alle Genaden, die pas enkele maanden later officieel een feit zou worden, kwam definitief een einde aan het bestaan van het pand als café. Onderzoekers Kieft en Van Gelder hebhen niet kunnen achterhalen wanneer een herberg aan deze plek aan de Dijkweg is ontstaan.

Bezoek in 1250

Graaf Willem II bezocht in 1250 Andijk. De archieven melden dat hij daar ‘enige rust’ hield. De edele graaf zal niet in het gras van de dijk hebben gezeten. Er zal ter plaatse een herberg hebben gestaan, maar de naam is onbekend. Later komt daar de naam De Krimper veelvuldig voor in de archieven.
De aanduiding De Krimper verwijst naar Krimpen, de naam van de toenmalige buurtschap. De term krimpen is een verbastering van kromming, bocht. De dijk maakt ter plekke een krimp, een flauwe bocht van Wervershoof tot de Andijker Molenhoek. In 1545 gelastte het Hof van Holland vier molens te plaatsen bij Krimpen.
Deze molens stonden in de omgeving van de herberg en dienden voor het drooghouden vanpolder Het Grootslag. In de zeventiende eeuw wordt de herberg ‘De Heere van Krimpen’ genoemd. Er zijn in de herberg aan de Noorderdijk ook gemeenteraadsvergaderingen gehouden. Dat gebeurde tot 1845. In dat jaar werd het eerste raadhuis van Andijk in gebruik genomen. Het stond pal achter de Buurtjeskerk.

De kasteleins

De Krimper gold als de herberg van de boerenstand. Een van de vroegere kasteleins was Freek Pieterszoon Potter. Hij wordt genoemd in een notariele acte van 1811. Het runnen van De Krimper heeft Freek Potter geen goed gedaan. Hij is al op 51-jarige leeftijd overleden. in 1816 in Andijk. Potter was in 1789 getrouwd met Antje Cornelisdochter Koop uit Onderdijk.
Freek Potter was in 1789 eigenaar geworden van de herberg, die ook wel Krimpen werd genoemd. Hij had het eigendom overgenomen van de erfgenamen van Herman Hooijvelt en diens vrouw IJtje Pieters. Hooijvelt was met haar getrouwd in 1763.
Zes jaar eerder, in 1757, had Herman Hooijvelt het bezit van ‘Krimpen’ verworven van Gerrit Kok. Met deze kastelein eindigt de sprong van Oud Andijk terug in de geschiedenis. Verder onderzoek van het duo Kieft-Van Gelder naar vroegere eigenaren en bewoners was tevergeefs.
Het is niet bekend wie na het overlijden in 1816 van Freek Pieterszoon Potter de nieuwe herbergier werd. De onderzoekers konden de draad weer oppakken met Klaas Breebaart, geboren in 1808 en overleden in 1899. In 1831 nam hij het bewind van De Krimper over. Klaas Breebaart was een bijzondere man.

Opzichter

Behalve herbergier was Breebaart landbouwer, aannemer en opzichter van polderwerken. Waarschijnlijk in 1844 vertrok Breebaart naar de provincie Groningen. Hij werd in het noordoosten opzichter bij de droogmaking van de Johannes Kerkhoven Polder. Deze klus was geklaard in 1878. De familie Breebaart is lang actief gebleven in het bestuur van deze polder. Het poldergemaal draagt ook de naam Breebaart. Klaas Breebaart, geboren te Wervershoof, is de overgrootvader van de 96-jarige Dirk Breebaart uit Bergen, oud-burgemeester van Hoogwoud, oud-voorzitter van het Westfries Genootschap en oud-voorzitter van de Stichting Stadsherstel Hoorn.
Na het vertrek van Klaas Breebaart naar het noorden kreeg Piet Burger het voor het zeggen in De Krimper.
Hij was getrouwd met Antje Breebaart, een zuster van Klaas. Na haar overlijden huwde hij met Reijmpje Dompzelaar uit Abberkerk. Zij werd de logementshouder na de dood van haar man in 1862. Dat bleef zij tot haar overlijden in 1879.

Kolfbaan

De Krimper had er een kolfbaan bij. De kolfsport is altijd in trek geweest in Andijk. In het dorp wordt deze sport nog steeds volop beoefend. In 1877/1878 is bij een ingrijpende verbouwing van het café de kolfbaan nieuw gebouwd. Al eerder werd het spel gespeeld in De Krimper. Een inventaris opgemaakt in 1863 geeft dat aan. De herberg beschikte toen over vier elastieken ballen en een partij kolven, zo meldt de inventaris die zeven foliovellen omvat.
Jan Singer Janszoon werd na de dood van zijn schoonmoeder, logementshoudster Reijmpje Burger-Dompzelaar, de nieuwe eigenaar. Hij was getrouwd met IJtje Burger. Jan Singer, in het dorp ‘Janje Koet’ genoemd, was ook brandstoffenhandelaar. Hij maakte ruim 35 jaar later, in 1916, plaats voor Reijer Mantel Cornelis Reijerszoon. Deze herbergier hield het tien jaar vol. In 1926 werd het café bezit van Jan Groot Pieterszoon, maar zijn zoon Dirk Groot kwam achter de tap te staan.
De volgende wisseling vond plaats in 1942, toen Jn. Groot Jbz. uit Binnenwijzend De Krimper verwierf. Hij verhuurde het café. Eerst aan Teeuwis Tensen, later aan Piet de Haas. Deze Berkhouter was de laatste kastelein van De Krimper. In 1948 sloot het café en werd het gehele complex verkocht aan de rooms-katholieke Kerk. De prijs bedroeg 20.000 gulden, inclusief inventaris en goodwill.
Het gebouw werd na een ingrijpende verbouwing op 25 december 1949 in gebruik genomen als kerk. De laatste dienst werd er op 22 december 1973 gehouden. De Andijker parochie betrok toen een nieuw en ruim kerkgebouw aan de Bangert. De oude Krimper kreeg toen de bestemming van showroom. Sinds 1990 gebruikt het Andijker meubelcentrum De Zeehoek van de familie Aker het pand als opslagruimte, nadat het het nieuwe meubelpaleis aan de Gedeputeerde Laanweg had geopend.

Verpaupering

Het historierijke pand aan de Dijkweg verpaupert steeds verder, met uitzondering van het aangrenzende woonhuis. Dit pand, bewoond door Albert Aker, diende jaren als pastorie. De Vereniging Vrienden van Oud Andijk schrok vorig jaar van het plan van pensioen en financieel adviesbureau Breg & Partners om het gehele complex te slopen en te vervangen door acht nieuwe huizen. Om het verlies van een tastbaar deel van de Andijker historie te voorkomen, overwoog Oud Andijk een bezwaarschrift bij de gemeente in te dienen.
Na overleg met het Westfries Genootschap in Hoorn slikte de vereniging dat idee in. Secretaris Ton Jonker van Oud Andijk: „We beseffen dat we geen poot hebben om op te staan. Het is immers geen beschermd monument.” Oud Andijk heeft zich neergelegd bij sloop. Guus van Gelder (79): „Afgezien van emotionele aspecten heeft het gebouw zijn historische waarde verloren. Er is nagenoeg niets oorspronkelijks meer aanwezig, er is enorm veel aan verspijkerd. Alleen de oude ijzeren steunstangen van de overkapping zijn nog origineel. Bij bal na met een uitvoering in het café trokken we ons als jonge knapen daar altijd aan op.” Geboren en getogen Andijker Siem Kieft (73): „En de vloer van de kolfbaan, die ligt er ook nog.”

Sloopvergunning

Breg & Partners heeft een projectontwikkelaar ingeschakeld om het bouwlplan verder uit te werken. Mede-directeur Marcel Aker van Breg & Partners verwacht dat ‘binnen afzienbare tijd’ het plan rond is. Daarna kunnen een sloop- en bouwvergunning worden aangevraagd.
Guus van Gelder, zeer begaan met de plaatselijke historie, zal er geen traan om laten. „Als ze maar van de Buurtjeskerk afblijven.” En dat zal ook gebeuren. De Buurtjeskerk wordt straks het oudste gebouw van Andijk.

Bronnen
‘Een zeer oud gebouw op een nog oudere plek in Andijk’, artikel van Siem Kieft en Guus van Gelder in jaarboekje 2002 van Oud Andijk.
‘Heerlijk Schagen, de geschiedenis van een Westfriese marktstad’, van H. Lambooij e.a., 1996.
‘Westfriese Geslachten, overzicht van de familie Breebaart’, door P. Boon, uitgave Stichting Westfriese Families, 1970.
‘Westfriese Geslachten, overzicht van de familie Singer (Zinger)’, door ir. C. Stapel, uitgave Stichting Westfriese Families, 1973.
Diverse artikelen, archief auteur.

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

176. Die auto gaat nog wel 'n tijdje mee. Die moet je niet wegskoiten (ver beneden de waarde van de hand doen).

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.