Bedelaarskoffie in Hauwert

Westflinge
De rubriek Westflinge richt de schijnwerper op het verleden van West-Friesland met een actuele aanleiding. Vandaag aandacht voor het Hauwert van rond 1900.
(Eerder verschenen in het Noordhollands Dagblad, woensdag 24 mei 2006.)

Door Ed Dekker

HAUWERT – Het leven was overzichtelijk en – dat vooral – sober. Suiker kwam alleen 's zondags op tafel, een beetje in de thee. De allerarmsten haalden in het dorp koffieprut op, daar zetten zij nog een dag of wat koffie van. ‘Bedelaarskoffie’ was dat. Terug naar het leven in een dorp rond 1900, terug naar het Hauwert van toen.

De bedelaarskoffie was geen oneer, maar pure armoede. Dit blijkt uit een lang, mooi artikel in het nieuwe jaarboek van de stichting Historisch Genootschap Hauwert. Onder de titel ‘Hauwerter herinneringen’ is in het jaarboek 2005 een verhaal opgenomen dat R. Smit Czn. heeft geschreven in 1953. Hij kijkt daarin terug op het Hauwert van zijn jonge jaren.
R. Smit Czn., geboren in 1893, legde zijn herinneringen vast aan de hand van een tocht naar Hoorn. Hij mocht mee met koeien drijven naar de markt in Hoorn. Vee werd lopend gebracht. Allerlei opvallende aspecten van het dorpsleven van ruim honderd jaar geleden worden aangestipt.

‘Hauwerter schokken’

Smit wijst op de ‘Hauwerter schokken’. Dit was brandstof. De Hauwerter schokken werden gelegd op open vuur en bestonden uit baggerveen, stro en gedroogde koemest. ‘Men had goedkope brand, maar niet zo zindelijk’, schreef Smit. ‘Hauwerter schokken’ was vroeger ook de bijnaam van het dorp.
De tocht naar Hoorn was op zondag, in november. Hij ging met Klaas Korver en Dirk Velt mee om het eerste vee op te halen. Op nieuwe klompen, pas gekocht bij Piet Zwagerman en geverfd door Jan Sleutel, de schilder. Met de geverfde klompen kon je de hele winter toe, die mochten alleen op zondag worden gebruikt.
Het land was nat, er maalden veertien molens aan de Gouw. In volle zeilen, er stond niet veel wind. De meeste molens, alle verdwenen, droegen de naam van een vogel: De Roek, De Raaf, De Uil, De Ooievaar, De Valk, De Ekster. Enkele molenaars uit die tijd waren Klaas Dekker, Piet Zwagerman en Klaas Galis.
Onderweg kwamen ze kinderen tegen die voor één cent zoete wei (restproduct na de kaasbereiding) hadden gehaald om pannenkoeken te bakken. Of om rijst of broeder te koken. De wei was goedkoper dan melk, ook al kostte de melk maar drie cent.
Vee moest ook uit de ‘Zak’ worden opgehaald. De ‘Zak’ van Hauwert was het doodlopende stuk aan de oostzijde van het dorp. Op de grote vaart werd 's winters volop geschaatst. Soms werd ‘een spek verreden’. Met schaatswedstrijden was dan spek te winnen. Ook wel bonen. Zie hier de herkomst van het gezegde ‘voor spek en bonen meedoen’.

Stro op de weg

Op de stierenweide, tegenover nu Hauwert 94, stonden twee jonge stieren. Ook Hauwert had vroeger een bullestiek, de voorloper van de coöperatieve KI (kunstmatige inseminatie van koeien). Reindert Burger, de laatste bulloper van Hauwert, ging met een stier de boerenbedrijven langs. Voorgangers van hem waren Jan Dikstaal en Jan Koster. Al deze drie bullopers hebben gewoond op Hauwert 153.
Op de weg voor het huis van Bram Kroon (Hauwert 145) lag stro op de weg. Een teken dat iemand ernstig ziek was. Er lag dan gedurende zes weken stro op de weg, de patiënt kon het trappelen van de paardenhoeven en het rammelen van de houten wielen op de straatklinkers niet verdragen.
Drijvers met vee uit Oostwoud sloten zich aan. Zij moesten even wachten en hadden een gelagje gekocht in De Roode Leeuw van Jan Schagen. Deze herberg, een van de vier cafés in Hauwert, stond op de plek van het huidige Hauwert 64.
De kastelein van herberg Kolflust had een grammofoon. Dat was rond 1900 iets heel bijzonders.
‘Ieder moest dat horen’, schreef Smit. Mooie ‘moppen’ van Speenhoff-platen, zoals ‘Daar komt de schutterij’, ‘De vegetariërs’, ‘Moeder ik kan je niet missen’, ‘De mijnwerkersgroet’, ‘De wereld der blinden’ en ‘Het eerste kusje vergeet je nooit’. Op de plek van Kolflust is nu Hauwert 41-43 te vinden.
De villa van Dirk Butter, Hauwert 30. Die had een prachtige tuin. De heesters vertoonden het ene jaar het woord ‘Kniplust’, het andere jaar ‘Rozenlinde’.

De kiespijndokter

Via de Zwaagdijk en het Keern werd Hoorn bereikt. Er heerste grote drukte in de stad. Ook het Kleine en Grote Noord stonden vol met vee. Op de markt stond Markus Hollander, de kiespijndokter. Met poeders hielp hij je af van kiespijn, beweerde hij. Zijn hele leven lang, tot zijn 75e, heeft hij hiermee zijn brood verdiend.
Terug naar huis konden de Hauwerters meerijden met Pieter Winkel. ‘We zaten met twaalf man op de bakwagen, dus de Bles had een hele trek’. Paard en wagen, een belangrijk vervoermiddel in het Hauwert van toen.

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

307. De schooljongens gaan in de winter skosse-loupen (van de ene ijsschots op de andere springen en lopen).

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2022 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.