Bibliotheek » Westflinge » 2006 » 12 juli

Opgekalefaterde fruitkratjes in de kerk

Westflinge
De rubriek Westflinge richt de schijnwerper op het verleden van West-Friesland met een actuele aanleiding. Vandaag aandacht voor de ontwikkeling van de fruitteelt in en rond Aartswoud en Gouwe.
(Eerder verschenen in het Noordhollands Dagblad, woensdag 12 juli 2006.)

Door Ed Dekker

AARTSWOUD – Een Allen Oxford, een grote weegschaal en een fruitkratje van Wim Veerman wachten in de hal de bezoekers van de tentoonstelling ‘Een appel en een peer, en van zuks nog meer’ op. De oude gebruiksvoorwerpen verwijzen naar de fruitteelt van vroeger in en rond Aartswoud.

Met de Allen Oxford kon tussen de fruitbomen worden gemaaid. De maaibalk ging vingervlug op en neer. De jaarlijkse zomertentoonstelling in de hervormde kerk van Aartswoud staat in het teken van het fruit. De organisatie – de Culturele Werkgroep Aartswoud – belicht de ontwikkeling van de fruitteelt in de directe omgeving.
Westflinge neemt alvast een kijkje bij ‘Een appel en een peer, en van zuks nog meer’. Er moet nog veel gebeuren voordat de expositie komende vrijdagavond kan worden geopend. Cees Modder van de werkgroep, wordt er niet zenuwachtig van. Met vereende krachten zal weer iets moois worden gemaakt van de zomertentoonstelling, weet hij.

Bungalowpark

Een aantal belichte fruitbedrijven bestaat niet meer. Zoals dat van Veerman. Wim Veerman begon in 1940 met het fruit aan de Zuiderzeestraat, op de plek van de huidige woonstolp van Fred Ruig. Eind jaren vijftig verhuisde Veerman naar de Schoolstraat, eveneens in Aartswoud.
Op de fruittuin van Veerman aan de Zuiderzeestraat is nu bungalowpark De Bongerd te vinden. Eind jaren zestig werden daar de eerste bungalows gezet.
Diverse foto's en documenten geven een indruk van het fruitbedrijf van Veerman. Een getuigschrift geeft aan dat de Aartswouder op 19-jarige leeftijd in Benningbroek een ‘algemeene tuinbouwcursus’ volgde. Meester R. Sasburg was het ‘hoofd der cursus’. Veerman had de lessen, zo blijkt, gevolgd ‘met trouw en vrucht’. Jack van der Woude was knecht bij Veerman. De fruitkweker betrok producten bij de Coöperatieve Landbouwaankoopvereniging ‘Samenwerking’ te Opmeer, zo geeft een afnemersbon aan.

Rode bessen

Teun Mantel was altijd boer. Hij schakelde pas op 57-jarige leeftijd over op het fruit. Dat was in 1959. We zien hem op foto's frezen. Hij plantte op zijn bedrijf aan de Zuiderzeestraat rodebessenstruiken als onderbouw. Na de dood van Teun Mantel – ook bekend als fervent AGSV-supporter – kochten Willem Koomen en Meranda van Dijk het woonhuis en de tuin. Van de boomgaard met zeshonderd fruitbomen zijn tien peren-, zes pruimen- en vijftien appelbomen overgebleven.
Allerlei voorwerpen op de tentoonstelling herinneren aan een vervlogen verleden. Zoals de fruitkratten van F. Beudt uit Benningbroek (uit 1941) en de veiling ‘Op hoop van zegen’ te Blokker (uit 1950). Sommige kratten zijn hersteld met onderdelen van oudere kratten. Gevangenen in De Krententuin te Hoorn deden dat werk.
Aartswoud en omgeving telt nog enkele fruitkwekers. Een van hen is Jacco Bos. Zijn bomen staan langs de Korte Wuiver, tussen de Herenweg en de Gouwe. Op deze plek begon Jan de Jong in het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw een fruitbedrijf. Hij had in 1962 grasland gekocht van veehouder Dirk Koorn.

Bewaarplaats

Jan de Jong bouwde in 1970 een bewaarplaats voor zijn fruit en richtte deze ruimte twee jaar later in als koelcel. We zien op oude foto's Afra Koppes met dochter Petra uien rapen. De Jong had de uien als onderbouw. Op een andere foto plukt Corrie Zwaan appels bij De Jong. Jacco Bos nam het bedrijf over in 1995.
Als een van de eersten gebruikte Frans May een kinkelder nevelspuit. Ook schafte hij dat jaar een sorteermachine aan. We zien May bezig met bomen enten. Op een andere foto staat hij met Rein Oostenveld. Gemeentelijk medewerker Rein Oostenveld was de man van de woelrattenbestrijding. Hij ging de fruittelers langs om dit schadelijke dier met gif te bestrijden.
Ook verleden tijd is het fruitbedrijf van De Geus aan de Schoolstraat. Jan Lakenman was zetbaas op dit bedrijf. De Geus had – en heeft – een fruitbedrijf in Heerhugowaard, ‘Broekhorn’. In 1946 legde hij een tuin aan in Aartswoud. Cees de Geus was een voortuitstrevende fruitkweker. Zijn broer Reijer bouwde zelf sorteermachines.
Ook de fruitbedrijven van Theus Ariessen en Wim Kuiper bestaan niet meer. De tuin van Kuiper werd in 1962 aangeplant. De bomen zijn gerooid in 2000 en 2001.

Drie generaties

Reier Zander, Jan Zander, Reyk Zander. Drie generaties Zander bijeen in de Aartswouder kerk. Reyk heeft het bedrijf op de hoek Oosterboekelweg-Gouwe voortgezet. We zien Jan Zander met een grote foto op de omslag van De Fruitteler, het vakblad van de Nederlandse Fruittelersorganisatie.
De zomertentoonstelling in Aartswoud kijkt verder dan de dorpsgrens. Onze tocht voert daarom ook langs de Proeftuin in Oosthuizen en het fruitbedrijf van Gerard Rempt te Winkel. Van D. Saal uit Wognum ligt er een oud vorderingenboek, lopend van begin 1928 tot eind 1932.

Westfries Biografisch Woordenboek
Leek, Ben
(1938-2015)

Westfries Biografisch Woordenboek
Stapel, Gerrit
(1916-2003)

Weblog Uit en Thuis
2-6-2020: Het Historisch Genootschap Oud West-Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog

Ach Lieve Tijd
8: Westfriezen en hun jonge jaren