Bibliotheek » Westflinge » 2006 » 13 september
Westflinge
De rubriek Westflinge richt de schijnwerper op het verleden van West-Friesland met een actuele aanleiding.
Vandaag aandacht voor archeologische opgravingen in Enkhuizen.
(Eerder verschenen in het Noordhollands Dagblad, woensdag 13 september 2006.)
Door Ed Dekker
ENKHUIZEN – Een vuurklok met bijzondere versieringen, ongeveer honderd borden, schotels en
kommen. Het blad Poldervondsten besteedt in woord en beeld uitgebreid aandacht aan belangwekkende
opgravingen in Enkhuizen van amateur-archeoloog Jan de Jong.
Poldervondsten is een nieuw cultuurhistorisch magazine. Het blad verschijnt twee keer per jaar. Het
eerste nummer kwam eind vorig jaar uit. De tweede aflevering is sinds enkele dagen in de boekhandel
verkrijgbaar. Het is een uitgave van Uitgeverij Admodum te Hoorn.
Archeologie, bouwhistorie, antiek en geschiedenis, Poldervondsten belicht vooral deze thema's. Het
tweede nummer is minder West-Fries getint dan het eerste, ondanks de uitbreiding van het aantal
pagina's van 52 naar 76 stuks.
Auteur Walter Lensink haalt in de rubriek ‘Portret van een amateur-archeoloog’ Jan de Jong voor het
voetlicht. De Enkhuizer heeft zich een flink aantal jaren uitgeleefd met deze hobby. Zijn eerste
grote opgraving was in 1964. Al op jonge leeftijd zocht Jan in zijn woonplaats naar scherfjes en
pijpenkoppen. Zijn werkterrein bestond in die tijd uit plantsoenen en tuinen.
Het was eerst lastig om de verschillende soorten aardewerk van elkaar te onderscheiden en te dateren.
De praktijk was echter een goede leermeester. Hij was actief betrokken bij graafwerkzaamheden van de
vereniging Oud Enkhuizen op zaterdagen. De Jong en andere amateur-archeologen stuitten zo'n dertig
jaar geleden op veel Hessische aardewerkfragmenten. „Dat werd in die tijd vaak ‘Duits spul’
genoemd, officieel aangeduid als Werra-aardewerk, naar de rivier waar de klei werd gewonnen. Ik vroeg
mij echter af of dergelijk aardewerk in Enkhuizen kon zijn gefabriceerd.”
Dat bleek later inderdaad het geval, zo wees een diepgaand onderzoek van de Rijksdienst voor het
Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) uit. Anton Bruijn van het ROB deed bij deze opgravingen in 1979
belangwekkende ontdekkingen. Hij concludeerde dat het luxe aardewerk van rood-bruin bakkende klei,
gedecoreerd met gele slibversiering, het werk was van een Enkhuizer pottenbakkerij. En dus dat het
niet was vervaardigd in het Duits/Hessische plaatsje Wanfried.
De Enkhuizer vondsten van het ROB in 1979 leidden tot het boek ‘Spiegelbeelden, Werra-keramiek uit
Enkhuizen, 1605’. Deze uitgave, samengesteld door Anton Bruijn, verscheen in 1992 en biedt een overzicht
van alle motieven die op de Enkhuizer Werra-keramiek uit 1605 zijn toegepast.
De gegevens van Bruijn zijn vooral gebaseerd op vondsten in een afvalkuil van een Enkhuizer pottenbakkerij
uit de zeventiende eeuw.
De afvalkuil bevond zich op particulier terrein. Nadat het ROB was vertrokken, stuitte de eigenaar op
een tweede afvalkuil. Het ROB werd niet betrokken bij opgravingen in deze tweede kuil. Jan de Jong
heeft er wel onderzoek gedaan.
De Jong trof in deze kuil een grote hoeveelheid waardevol materiaal aan. Hij is op professionele wijze
te werk gegaan. Alle resultaten werden nauwkeurig opgemeten en vastgelegd. Behalve honderden foto's
en dia's maakte hij vele werktekeningen.
De volgende fase bestond uit schoonmaken en sorteren van het vondstmateriaal. Met reconstrueren en
restaureren is hij vijf jaar zoet geweest.
Na veel geduld en inspanning kon hij zijn mooiste vondst tonen: een vuurklok met een versiering van
distelbloemen in een vaas en twee hazen, met op de kam van de klok twee granaatappels. De klok is
gedateerd op 1607. Het overige opgegraven materiaal bestond uit zo'n honderd borden, schotels en
kommen. De eerste afvalkuil leverde het ROB ongeveer tweehonderd stuks aardewerk op.
Jan de Jong heeft de meeste voorwerpen niet meer in eigendom. Het topstuk – de vuurklok –
is via de grondeigenaar na diverse omzwervingen in handen gekomen van een particuliere verzamelaar.
Een opmerkelijke scherf is een van de stukken die hij in eigen bezit heeft gehouden. Dit fragment is
voorzien van drie haringen, het wapen van Enkhuizen. De Enkhuizer heeft wel al zijn gedetailleerde
gegevens en ander informatiemateriaal bewaard. Deze gegevens zullen worden verwerkt in een nieuw boek
over het Enkhuizer Werra-aardewerk. Dit boek is in voorbereiding. Het wordt een uitgave van de Stichting
Promotie Archeologie.
Het doet Jan de Jong goed dat de resultaten van zijn nijvere werk alsnog in bredere kring bekend worden,
dankzij het komende boek.
Aflevering twee van het halfjaarlijks cultuurhistorisch magazine Poldervondsten is verschenen in een
oplage van 3500 stuks en is in de boekhandel verkrijgbaar voor € 5,95. De redactie is bereikbaar
via info@poldervondsten.nl.
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.