Westfries Genootschap Archivering Bouwhistorie Creatief Westfries Geschiedschrijving Kap en Dek Landelijk Schoon Monumentale Kerken

Projector Reiscommissie Textieloverleg Vrienden Westfries Museum Westfriese Families Westfriese Molens

▲

Archivering » WFON » 1960 » Pagina 97-101

Iedere toid het z'n oigen stroid!

Eerder verschenen in West-Frieslands Oud en Nieuw, 27e bundel, pagina 97-101.
Uitgave: Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland', 1960.
Auteur: Jac. Bruin Kz.

Of 't een soort zelskighoid is weet ik niet, maar wel, dat as wai mense erreges aars binne, we altaid koike moete of we nag kennesse teugen komme. Bai moin was 't al niet aars toen ik iemeslesten in Enkuizen was. Aan de haven stong ik efkes rond te koiken, toen d'r 'n man langs kwam, we keke mekaar an en al gauw was 't: "Weer kinne we mekaar van?" En toen hai Jacob Ellerbroek hiette en in Hauwert geboren was, had de we mekaar gauw vonden. Want al was hai een dikke taggeteger, we ware zo over Hauwert ommendebai 1900 an de gang. Dat je toen nag zo rustig leefde en hai wist nag best dat de nuwe toid begon mit de eerste fiets en wat later mit de hooiherrek. Hoe dokter Janssens uit Woggelum voor 't eerst mit een auto deur 't duirp ^*) kwam en de koeie mit de steert in de hougte 't land inholde en 's eivens de mellek niet gavve en ok had je peerd en karre, weer de mense holderdebolder uit moste, omdat ze dwars op de weg kwamme te staan, deurdat de peerde in de wal kruipe wouwe, zo benauwd hadde ze 't, net of ze voelde ankommen dat die dinge hullie naggeres temet hillekedal van de weg ofraie zouwe.

In 't begin van de hooitoid ware d'r soms wel 'n voifteg poepe op 't duirp, die uit Drente, Overoisel, Gelderland of Brabant kwamme om hooigras te maaien mit de zoin. En leit nou Kees Druif, toen ie gien poepe kroige kon, 't in z'n houfd hale om een maaimesien te koupen. Wat is deer wat om te doen weest, want 't gong veuls te hard, trok de zode uit mekaar en sloeg je gras kepot. Ok bai 't zwadkeren lag 't gras veult te breid.

Meister Ruyterman z'n ore zelle welderes tuut hewwe as ie zoi teugen de boere, dat ze de ier niet wegloupe leite moste, omdat 't zo goed voor 't gewas was. En as ie begon over kunstmis, den ware de reipe hillekedal gaar: mit die nuwe snoffies wier 't land maar uitzogen en ging de kracht 'r of; 't mocht een toidje goed gaan, maar den kreeg 't land gewoon de tering en de koeie d'r bai: 't loikt nag wel wat, maar 't loupt op niks uit!

D'r was een oktobermaand weest mit merakel veul water en veuls te kort wind. De moles stonge temet aldeur stil, de slote en grippels liepe vol en 't land raakte verzopen. De voorzitter van de Westerpolder, Dirrek Butter, wou deer wel wat an doen en zoi: "As we dr's een metór anskafte, den kinne we male wanneer we wulle". Maar dat was lang niet reiden. Je mochte niet teugen de netuur ingaan, die zuirgde wel dat 't gong zo't weze most! Had de vorst niet te zuirgen voor 't doodgaan van 't gebit en ok, dat 'r niet te veul veugels leven bleve die strakkies je erebaie en allebesse maar opvratte? En was 't niet goed as 't land van toid tot toid eres onder water kwam te staan? Den verzope temensten puur wat muize, rotte en molle! En vanzellef keke de molenaars en ok de molenmakers d'r nag al zuineg teugenan.

En toen stakke zes manne : Jan Zoilemaker, Dirrek Ellerbroek, Pieter Stapel, Krelis Slagter, Pieter Winkel en Dirrek Smit de koppe bai mekaar om een keisfebriek te bouwen. Nou, nou, wat wier dat van alle kante bepraat en bekeken. Wat moste de boeredochters nou lere? As je zegge konne dat je op de Horense keismarrekt aldeur 't hougst kregen hadde, omdat je moidjes zo best keismake konne, den hadde ze puur zo'n strepie voor. Hullie hande gaan nou hillekedal verkeerd staan en ze worre nag nesk d'r bai, wier d'r zoit. Ok de neringdoende keke d'r lullek teugen an. Ze voelde wel dat hullie winterwerrekies an 't boereboelgoed en weer de timmerman, smid en vuirver zokke pittege klussies an hadde, an 't ofloupen raken zouwe. En den had je de mense die keiszout, -olie, -stremsel en -kleursel verkochte en de spulle om de keisboel skoon te kroigen, de keize te boenen of nag zo veul dat mit de keizerai te maken het. Ok zou'tr wel van kome kinne, dat de werrekmense weer slechter an werrek kome konne.

't Praatje verveulde me niks, maar ik most nag nei Hauwert, nam dus ofskoid, om, vol van dat'k weer efkes in de ouwe toid leeft had, d'r op an te gaan.
As ik in Hauwert kom den zel ik as 't effies kin, altoid 't duirp rondraie en vanzellef most't nou ok beure. Aars as in Amsterdam, zegge ze je hier allegaar gnappies gedag en as je den naggeres een ouwe kennes teugenkomme, den loikt 't wel of de toid stilstaan het. Nou liep ik Herreman teugen 't loif, ok al zo'n dikke taggeteger. Herreman het in Hauwert een oigen naam! As je vroeger een booskip doen moste voor timmerwerrek, den wier niet zoit: 'je moete nei de timmerman gaan of nei Herman Zwagerman', maar gewoon: 'nou moet je efkes bai Herreman an gaan!'. Herreman den, was van plan om nei Jan Bruin, de barrebier, te gaan en omdat ik bai mezellef voelt had dat'r weer puur van die krultjes in me nek kwamme, gonge we mit mekaar.

Jan had'r nag een paar onder't mes, deerom konne we oos hart ophale. Herreman begon al en infermeerde of ik weer achter m'n ouwe liefie an weest was, deur heel Hauwert rond te raien.
"Geloik hei je, Herreman," gaf ik toe, "'k Hew 't meer morken dat weer je 't eerst groot van houwe, dat 't den ok bloift en al maar mooier wordt as je d'r later aldeur wat aars in ziene. 'k Gong vanoggend den deur oos vreidzame duirp, weer nag nooit een 'spoortje' reden het en nou nag geniens een bus komt en most onderwoil dinke an wat meister Ruyterman wel deres zoit het: 'Hauwert loit oigelek an een reviertje en moet vroeger geniensen een weg had hewwe'. Nanne Mantel, die in 1900 al een ouwe kirrel was, moet vrachtvaarder weest hewwe en gong mit z'n skuit langs 't hele duirp en den deur de Kromme Leek nei Horen. Ook stonge in de herrefst en winter de landeraie altemet eres onder water en deerom stane de meiste boereplase op een hougte. En nou 'k d'r nei keek, nou kin je nag vrai goed de loup van dat reviertje vollege en weet je mitien weerom de weg zo kronkeleg is. En de plase op hougtetjes bestaan ok nag temet allegaar. We konne welderes neigaan, Herreman, wie d'r toendertoid in weunde; effies oftelle van West nei Oost: Jacob Helder, Dirrek Butter, Klaas Bruin (moet vroeger een Rooms-Katholieke hulpkerk weest hewwe), Piet Schoenmaker (weerom weet ik niet, maar we noemde dat huis altoid 'De stoiselfebriek'), Kees Neefjes, Piet Butter, Jan van der Deure, Luuwe Jonker, Piet Knol, Jan Schagen, Pieter Gorter, Toimen Balk, Frans Galis, Ned. Herv. Kerk, Pastorie (ds. Willem Schuurman), Hoofd der School (Klaas Ruyterman) met Openbare Lagere School, Heertje Metselaar, Kees Schermer, Soimen Kay (nou afgraven), Dirrek Kay, Jaap Schoenmaker, Jan Hoek, Allebert Otter, Piet Schermer en Pieter Winkel (nou afgraven).
"Nou 't binne d'r nag al wat," vond Herreman. "En dat je deer nou oigelek al die jare overheen loupen binne!"
"Net wat je zegge," gaf ik toe, "maar weer dink je nou dat ik an docht, toen ik al die name weer hoorde? An de keiswagens weermee we 's donderdags, as ze van de Horense keismarrekt ofkwamme, al of niet meeraie mochte nei skool. 't Ware allegaar mense die thuis zellef keis maakte.

We raakte weer an 't oftellen en kwamme op achtentwuntig zellefkeizers: Jacob Helder, Dirrek Butter, Kees Neefjes, Jan Kieftenburg, Piet Butter, Jan Butter, Jan van der Deure, Kees Zeilemaker, Luuwe Jonker, Piet Knol, Kees Druif, Pieter Gorter, Toimen Balk, Frans Galis, Piet Schoenmaker, Heertje Metselaar, Kees Kay, Dirrek Schuitemaker, Kees Schermer, Dirrek Kay, Jaap Schoenmaker, Jan Hoek, Piet Schermer, Ap Komen, Jan Kay, Pieter Stapel, Pieter Winkel, Roindert Komen en dan had je nag Jan Sleutel, die zellef gien koeie had, maar de melk kocht en verkeisde van de kloine boere uit 't Westend en Allebert Otter deid 't ok zo in 't Oostend.

"As je dat zo bekoike, wat is d'r veul aars worren," zei Herreman. "Ik bin nou voifentaggeteg en 'k hew hier altoid weunt, nou ja, weune en weune is twei, want mit Hauwert is dat wat snokker: 't het ien steertje en ien zak! In 't Westend hei je twei huize die nommers drege van Nibbek, maar de mense leve hillegaar mit Hauwert mee. In 't Oostend hei je de zak zo as ze zegge, die loupt dood en 't leste end hoort onder Wuirversoof en hiet 'Notweggie'. Nou en in 't allerleste huis van die zak mit weggie, ben ik geboren: ien van de veertien! Maar 'k hew altoid mit Hauwert meeleeft, d'r skoolloupen en later as timmerman jare weunt. En in m'n oigen bedroif hew'k vanzellef die veranderinge allegaar meemaakt. Groot en kloin, hadde we toen hier veertien houten molens, weer welderes een roedje ofwaaide of die helegaar over de kop gonge bai onverwachse buie; d'r staat 'r gienien meer van, of 't binne oizeren worren. Bai alle huize hadde ze 'huissies', die stinge over sloot en d'r waide d'r nag welderes ien ondersteboven en den, van 't peerdegerai mocht je niet alles kroige, toch had je 't 'r soms puur drok van. Niet allien op de boerderaie is veul verandert, ok de neringdoende kin je niet trug. Wel ware 't temet allegaar kloine bedroifies, weer ze gieniensen van leve konne, maar d'r wier wat bai dein en ze kwamme toch rond. En 't was nag goed voor de gemienskap ok, want je wazze op mekaar anwezen, nou ja, d'r was welderes wat, maar deur mekaar kon 't in de omgang wat laie en 't wier d'r verlegen algemien van."

"Nou, leite we den deer okkeres bai koike," vond ik. "We hadde toen op Hauwert:
14 winkeliers: Antje Stroet (Wed. C. Vijn), Klaas Druif, Maarten Stap, Piet Zwagerman, Jan Molenaar, Piet Langedijk, Jacob Hoekstra, Soimen Kay, Arie Galis, Jaap Koorn, Tjerk Galis, Grietje Velt, Aaltje Korver en Piet de Ruiter;
4 bakkers: Siemen Bakker, Jaap Bais, Dirrek Keetman en Gerrit Hamburg;
4 kasteloins: Jan Knol, Jan Glas, Jan Schagen en Wullem Balk;
4 vrachraiers: Wullem Visser, Jaap Kos, Jan de Boer en Jan Wittebol ;
3 slagers: Siemen Lichthart, Kees Smit en Jan Zwagerman. Ok Kees Laan van Zwadoik kwam d'r welderes tussen en den had je nag Kakesjapie van Zwadoik en Klaas Paarlberg van 't Vinkebuurtje, maar die kwamme meest om wat te hoetelen;
3 timmerlui: Kees Langedijk, Piet en Waleg Langedijk en Pieter Mantel;
2 vuirvers: Jan Sleutel en Freek Speets;
2 messelaars : Allebert de Wit en Jan Stapel;
2 poepezakke: Antje Stroet (Wed. C. Vijn) en Bram Kroon; 2 dede in fourage: Klaas Druif en Piet Kay;
2 dede in brandstof en peterolie : Jaap Vijzelaar en Soimen Kay;
2 barrebiers : Jaap Bullooper en Jacob Zwagerman ;
1 smid: Gerret Blokker;
1 horlogiemaker: Arie Langedijk ;
1 ventte mit de goudkast : Heertje de Ruiter en
1 schoenmaker: Jaap Dekker.
En den te weten, Herreman, dat 'r toendertoid op Hauwert maar 107 huize stonge weer 116 huishouwes in weunde. Je zouwe temet vergeloike wulle mit 1960, maar 't is veuls te mooi weest om de ouwe toid naggeres op te halen en leite we 't deer den maar bai bloive leite. Ja, want an veul van die mense most ik dinke toen 'k vanoggend an 't end van 't Weggie in 't Wuirversover veld bai de 'Egboet' sting, m'n ouge wat dichtkneep en toen zag 'k ze in gedachte weer an me voorbai gaan, de manne mit zaien pet, steertbuisie mit bef, klapbroek en op gele of zwarte hullefte en de vroului mit boerehoedje, hultje, harseslappie, kaper of de prachtege kap. Wat kin 't je spoite dat je dat nooit meer deres in werkelekhoid zien zelle en voel je pas goed wat 'r aars worren is in die zesteg jaar. As joonje hei je 't nooit dinke kinnen dat 't zo loupe zou en oigelek loik je nou nag veul minder te weten weer we nei toe groeie.

Maar ok gong deer deur m'n heen, dat dut allegaar niet vanzellef kommen is. Nei, nei, deer is in de loup van de jare puur an trokken en nag stane de zele strak. We hewwe 't deuze keer van achteren bekeken, maar ien ding het 'r al deur bai weest en zel d'r altoid bai bloive: IEDERE TOID HET Z'N OIGEN STROID !

Jac. Bruin Kz.

Dialect: Midden Westfries.

 

*) Ui-klank benadert enigszins de uitspraak in bv. druif.

 

---

© 1924-2021 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.