bron: Verzet in West-Friesland
Een jonge en markante verzetsheld
Geboren te Alkmaar op 27 juni 1923. Omgebracht op 21-jarige leeftijd in Kamp Vught op 6 september 1944. Roepnaam: Frits, codenaam: “de haas”. Zoon van Gerhardus Adrianus Conijn, houthandelaar, en Martha Maria Schröder.
Verzetsheld.
Fritz komt al op zeer jonge leeftijd als gymnasiast in aanraking met het verzet en wordt al snel, op zeventienjarige leeftijd, een van de belangrijkste verzetslieden van de LO-Alkmaar, samen met zijn zwager Doeko Bosscher. Beiden zoeken uitbreiding van de groep bij de RK-padvinderij, waardoor de LO (Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers) in Alkmaar een andere godsdienstige signatuur heeft dan de meeste andere afdelingen in de regio. Al snel gaat Fritz ook contacten leggen buiten Alkmaar, onder andere met Cornelis Wagenaar, bloembollenhandelaar en oprichter van de LO-groep Heerhugowaard/Langedijk. Verzetslieden van de groep van Fritz zijn H. Bak, M. van Engelen, G. Veldman, T. Niele en J. Plas. Het gaat om verzetslieden die op eigen initiatief al verzetsdaden hebben gepleegd.
De aansluiting met andere LO-afdelingen komt pas goed op gang als Fritz de zogenaamde “beurs” van de LO gaat bezoeken, waar onderduikadressen worden uitgewisseld. De groep van Fritz en Wagenaar wordt als één district beschouwd. De groep beschikt over waardevolle contacten bij zowel instellingen en instanties als kerken, politie, Arbeidsbureau Alkmaar en Distributiedienst. Veel tijd en energie wordt besteed om de grote groep onderduikers te kunnen huisvesten, maar ook voor achtergebleven gezinnen moet worden gezorgd. De activiteiten nemen toe na de Spoorwegstaking in september 1944 en de “Arbeitseinsatz”, de verplichte tewerkstelling van Nederlandse mannen in Duitsland.
In maart 1944 staat Fritz weer voorop bij de oprichting van de KP (Knokploeg) in Alkmaar. Hij heeft al elders in het land bij overvallen geassisteerd en zodoende ervaring opgedaan. Fritz krijgt van Leendert Valstar de opdracht om in Alkmaar een KP-groep op te richten. Leendert is de KP-leider in het westen van het land, een man die hoog op de verlanglijst van de Duitsers staat.
De KP-Alkmaar pleegt overvallen op de distributiekantoren van Venhuizen en Heiloo, om zodoende bonkaarten voor levensmiddelen te bemachtigen, op een SD-flat in Amsterdam en op twee politiebureaus, om aan wapens te komen. Verder neemt de groep deel aan de overval op de gevangenis aan de Weteringschans in Amsterdam op 1 mei 1944, maar deze overval mislukt.
Op 22 mei 1944 krijgt de groep een grote klap te verwerken als drie medewerkers worden opgepakt. De SD (Sicherheitsdienst) blijft de groep van Fritz hardnekkig vervolgen, op 25 juni 1944 wordt door de SD de definitieve klap uitgedeeld. De KP-Alkmaar is uitgeschakeld. Fritz wijkt uit naar Amsterdam, waar hij een nieuwe KP-groep opzet. Deze groep heeft een meer provinciaal karakter en pleegt overvallen op het distributiekantoor in Oudorp. Daarna worden er nog twee bonkaarttransporten bij Schagerbrug en Spanbroek onderschept.
Op 19 augustus 1944 wordt Fritz door verraad opgepakt. De SD-er die verantwoordelijk is voor de arrestatie van Fritz is Oelschläger, een van de meest beruchte SD-ers, die later zelf ook wordt geliquideerd. Op 6 september 1944 wordt Fritz Conijn samen met twee makkers in Kamp Vught om het leven gebracht.
Fritz mag, ondanks zijn jeugdige leeftijd, worden gezien als een van de groten van het Nederlands verzet. Hij heeft de KP op voortreffelijke wijze opgezet en geleid. Hoe een zo jonge man het voor elkaar heeft gekregen zo'n organisatie op te bouwen, probeert een vriend te verwoorden:
“Fritz was de ziel van de verzetsbeweging in Noord-Holland. Hij heeft daar de KP opgericht en grootgemaakt. In zijn niets ontziende wil tot het dienen van zijn land ging hij zijn makkers in de strijd voor en Fritz was voor hen alles”. Een ander citaat van dezelfde vriend: “Hij maakte op mij soms de indruk dat hij haast had om zoveel mogelijk in zo'n kort mogelijke tijd te doen. Ik weet ook waarom: Fritz geloofde niet dat hij deze tijd zou overleven.”
Bij Koninklijk Besluit van 25 juli 1952, nr. 58 werd aan Fritz Conijn postuum het Verzetskruis 1940-1945 toegekend, “ter erkenning van bijzondere moed en beleid aan den dag gelegd bij het verzet tegen de Vijanden van de Nederlandse zaak en voor behoud van de geestelijke vrijheid.”
In Alkmaar houdt de Fritz Conijnlaan en in Amsterdam de Fritz Conijnstraat de gedachtenis aan deze verzetsheld levendig.
Literatuur:
Baar van, J., e.a. red.: Verzet in West-Friesland, De illegaliteit in westelijk West-Friesland en in de Wieringermeer in de jaren 1940-'45 (Uitgeverij Pirola, Schoorl 1990)
Bron: Verzet in West-Friesland en website Kamp Vught: Kamp Vught
Gegevens bewerkt door: Jaap Raat te Heiloo (2009).
