Toespraken presentatie Middenstandsboek

Op vrijdag 14 december vond de presentatie van het Middenstandsboek plaats in dorpshuis De Torenschouw in Opperdoes. De toespraken van Ina Broekhuizen, voorzitter van het genootschap en van Jos Bakker, voorzitter commissie geschiedschrijving zijn hieronder te lezen.

Toespraak Ina Broekhuizen

Mede namens de besturen van het Westfries Genootschap en de commissie Geschiedschrijving behorende bij dat genootschap, heet ik u allen hartelijk welkom bij de presentatie van het boek Middenstand, geschiedenis van de detailhandel in West-Friesland, 1850-1975. In het bijzonder heet ik allen welkom die meegewerkt hebben aan de totstandkoming van deze uitgave. De vierde in de Westfriese Historische Reeks. In de jaren hiervoor werden drie delen over de agrarische geschiedenis in oostelijk West-Friesland gepubliceerd. Daarnaast welkom aan de vertegenwoordiger van uitgeverij WBOOKS, aan genodigden en aan de pers.

Het boek Middenstand kent een lange ontstaansgeschiedenis en de totstandkoming ging gepaard met horten en stoten.
Allen die in de loop van dit traject teleurgesteld zijn in de begeleiding en de reacties bied ik welgemeende excuses aan.
De uitgave is er nu toch gekomen en dat is verheugend.
Namens het genootschapdank ik in de eerste plaats het Westfries Archief voor de gastvrijheid die ze boden ten behoeve van het overleg over dit boek. Ook dank ik hun medewerkers voor hun hulp bij het archiefonderzoek.
Daarnaast bedank ik alle sponsoren voor hun bijdrage aan dit boek en uitgeverij WBOOKS voor de zorg en aandacht besteed aan deze uitgave en voor de prettige samenwerking.
Veel dank aan alle auteurs en aan degenen die gegevens of fotomateriaal hebben geleverd voor dit Middenstandsboek. U krijgt straks allen een exemplaar uitgereikt.
Tot slot wil ik de bijzonder grote waardering van ons bestuur uitspreken voor redacteur Eelco Beukers én voor Jos Bakker van de commissie geschiedschrijving voor hun beider inzet. Zonder jullie inbreng en vasthoudendheid was dit boek wellicht niet tot stand gekomen.

Redacteur Eelco Beukers vertelt over de totstandkoming van het boek.

Middenstand – dan denk je meteen aan winkels. Nee, niet aan de grote zaken die onlangs openden midden tussen de weilanden in Zwaagdijk Oost, maar meer aan de kleinere zaken, de familiebedrijven, de winkel op de hoek, in de dorpsstraat, waar men iedereen kent, de winkels en bedrijven die wel degelijk een sociale functie vervulden in de samenleving.
Die winkels worden beschreven door Siem de Haan in zijn gelijknamige gedicht.

Je konne ze vroeger in iedere buurt
Met een warme pankoek belope
De winkeltjes die je toen hadde in 't durp
Ze ware de hêle dag open.
Je hadde de slager, de durpskruienier
De smid en vooral ok de bakker
Ze werkte heêl hard voor een kloin endje broôd
En ware voor dag en dauw wakker.

De winkeliers brochte de boskippe thuis
De bakkers die kwame te venten
Wie niet drekt betale kon kwam in het boek
De winst werd berekend in cente.
Je kon 'r heêl veul achterom nag terecht
Genien die 'm deervoor sjeneerde
Die mense ze stonde voor iederien klaar
Maar woinige die dat waardeerde.

Maar toen werd 't aars want de supermarkt kwam
Deer kon je voordêliger kope
D'r kwamme meer auto's en de winkels op 't durp
Begonne al meer te verlopen.
D'r werd bai die mense allien nag wat kocht
Als most je nag gauw wat voor 't eten
Een kakboskip, ja, deervoor ware ze goed
Al had ientje soms wat vergeten.

Nou benne die winkels meist allegaar weg
Ze werde van arremoed slôten
Verkope dat was 'r vezelf gien meer boi
En dat ken me zommaar begrôte.
Hope hard of ze werkt hewwe met 'r gezin
Maar woinige zelle 't wete
Die mense van toen hadde beter verdiend
En dat wordt voor altoid vergeten!

Aandacht voor het Middenstandsboek, v.l.n.r. Fer Beerepoot, Jaap Raat en Sijvert Laan.

Met dit boek over de West-Friese middenstand wordt dat vergeten enigszins teniet gedaan. Ik vertrouw erop dat het z'n weg mag vinden door heel West-Friesland.

Dan wil ik nu overgaan tot de uitreiking van het eerste exemplaar van het boek Middenstand.
Dat doe ik aan Jaap Raat, oud-voorzitter van de commissie Geschiedschrijving, één van de initiatiefnemers van dit project, begeleider, schrijver en aanjager.
Jaap, het vierde deel van de Westfriese Historische Reeks ziet hiermee het levenslicht. Een wens van je om op deze manier de hiaten in de geschiedschrijving van onze streek op te vullen, ging in vervulling.
Het onderzoek de Westfriese Gatenkaas toonde veel leemtes en een aantal ervan zijn nu dus volgestort met gegevens, verhalen en beeldmateriaal.
Dat zal je goed doen, want wat is er mooier dan dromen die waar gemaakt worden. Ondanks hindernissen en decepties.
Maar jij behield het vertrouwen en je liet je beminnelijkheid niet varen.
Jaap, je bent een geschiedschrijver én een geschiedvorser pur sang, je hebt hart voor je geboortestreek West-Friesland en je bent vasthoudend op een vriendelijke manier. Met deze eigenschappen heb je veel bereikt op het gebied van onze streekgeschiedenis. Hulde daarvoor!
Ik dank je van harte voor je inzet in de commissie en voor dit project in het bijzonder. Graag overhandig ik je het eerste exemplaar van het boek Middenstand.

Alle medewerkers die in Opperdoes aanwezig zijn, gaan op de foto. Ze krijgen een boek en een krentenbrood. V.l.n.r. Jos Bakker, Eelco Beukers, Greet Busman, Jan de Reus, Gré Mantel, Harry van Doornum, Piet Koenis, Sijvert Laan, Fer Beerepoot, Jaap Raat, Aat Wit, Nanda Goet-Knol, Jan Gerrit Goet en Ina Broekhuizen.

Inleiding door Jos Bakker bij presentatie Middenstandsboek

Voor de commissie Geschiedschrijving, dames en heren, is dit een mooie dag.
De commissie is bijzonder verheugd met het verschijnen van deel 4 van de Westfriese Historische Reeks, een boek over de ontwikkeling van de detailhandel in West-Friesland tussen 1850 en 1975.
Veel mensen, al dan niet behorend tot de ‘familie’ van het Westfries Genootschap, zijn bij het tot stand komen van dit boek betrokken. Binnen die vrij ruime kring van betrokkenen onderscheidt zich een veel kleinere groep, zonder wie wij hier vanmiddag niet zouden staan: de auteurs en onderzoekers.
Hulde aan deze Westfriezen, die aan dit project met bewonderenswaardige toewijding waardevolle bijdragen hebben geleverd. Ik hoop, dat hun engelengeduld vandaag ook wordt beloond.

Jos Bakker aan het woord.

Het voelt wel bijzonder, dames en heren, dat ik als voorzitter van de commissie Geschiedschrijving hier mag staan, juist nu, bij de presentatie van een boek over de middenstand in West-Friesland.
Dat bijzondere gevoel heeft te maken met het feit, dat mijn vader en mijn broer tot in de 60-er jaren van de vorige eeuw melkboer waren in Onderdijk, nadat mijn opa al met bussen melk op de hondenkar langs de huizen ging.
Het zal u daarom niet verbazen, dat ik het manuscript met meer dan gewone belangstelling, en niet alleen als commissievoorzitter, heb gelezen.
Ik ben er van overtuigd, dat het u bij het lezen van dit heerlijke boek –want dat is het!– net zo zal vergaan als mij, namelijk dat het je automatisch meevoert naar de tijd waarin geluk nog heel gewoon was, om met een bekend liedje en een hedendaagse t.v.-serie te spreken.
Of moet ik zeggen: de tijd waarin geluk heel gewoon leek? Want laten we wel wezen: hoe romantisch sommige historische taferelen zich ook laten beschrijven (als ik zelf vertel over het melkventen in de barre winter van 1962/1963, dan steekt de film ‘Nova Zembla’ bij mijn verhaal bleek af!) wie van ons zou er écht terug willen naar die tijd, laat staan naar de periode van decennia daarvoor?
Dit boek stelt ons in staat om door de bril van 2012 gericht te kijken naar werk- en leefomstandigheden van middenstanders uit vervlogen tijden.
Waar het terug verlangen naar die tijden niet aan de orde is wordt het respect voor wat onze ouders en voorouders hebben gepresteerd alleen maar dieper.
Dat er in de beschouwde periode ongelooflijk veel is veranderd zal geen opzienbarende conclusie zijn. Deze gebundelde weergave van de realiteit in die jaren nodigt echter wel uit tot het nadenken over een mogelijke betekenis van die veranderingen voor de detailhandelsstructuur nu en in de toekomst.
Met andere woorden: kunnen we uit een beschouwing over het verleden inspiratie opdoen voor het ontwikkelen van een gezonde kijk op actuele en te verwachten ontwikkelingen?
Is het mogelijk om uit die beschouwing lijnen te trekken naar de toekomst?
Het komt mij voor, dat het antwoord op die vraag niet alleen voor werkers in de detailhandel maar ook voor beleidsmakers heel interessant is.
Dat de dynamiek in de detailhandelsbranche niet tot stilstand is gekomen moge duidelijk zijn.
Sterker nog, misschien is die dynamiek juist in deze tijd wel zó krachtig dat we in het denken over toekomstige ontwikkelingen niet in termen van decennia maar eerder in episodes van enkele jaren moeten redeneren. Tegen deze achtergrond werd recent mijn aandacht getrokken door stukjes en advertenties in de krant, waaruit iets van die dynamiek blijkt.

Een paar voorbeelden:

een bezoek aan een detailhandelsbedrijf in electronica wordt door de betreffende firma een ‘gezinsbeleving’ genoemd met de slogan: ‘horen, voelen, proeven, zien’; electronica zal nog steeds wel de kern van de desbetreffende detailhandel vormen, maar inmiddels is die wel uitgebreid met lifestyle-producten en woonaccessoires;
een groot tuincentrum (nog steeds geen onderdeel van een keten maar een familiebedrijf!) spreekt van een ‘Boet-gevoel’ dat het bedrijf bij medewerkers én bezoekers oproept; “We zijn een leefwereld”, aldus een medewerker van dat bedrijf;
“Super wordt groter tegen de crisis in”. “Schaalvergroting in stroomversnelling beland door overnames”. In een artikel onder die kop staat: “Voor startende ondernemers is er nauwelijks nog ruimte om een supermarkt te beginnen of over te nemen” en: “Winkels in het non-food segment weten zich geen raad met de opkomst van webwinkels”.
West-Friesland is sinds kort een ‘winkelhart’ rijker; niet in of aan de rand van een stad maar midden in het landelijk gebied en liefst elke zondag geopend als het aan de betreffende ondernemers en veel consumenten ligt. Voor negatieve consequenties daarvan voor de detailhandel in de omgeving wordt o.a. door de betreffende detaillisten gevreesd.
In de Volkskrant van jongstleden dinsdag een indringend artikel over het verdwijnen van kleine winkeliers als gevolg van de komst van ‘outlet-centra’. Enkele passages uit dat artikel: “De detailhandel staat onder grote druk. Zelfstandige winkeliers –veelal familiebedrijven– ondergaan de negatieve effecten van schaalvergroting, een economische crisis, de toenemende internetverkoop en koopzondagen”. En “Met het midden- en kleinbedrijf verdwijnen ook expertise, vakmanschap en de menselijke maat”. Het lijkt of de geschiedenis zich herhaalt, zij het op een andere schaal dan toen de eerste supermarkt de dorpskruidenier verdreef.

Geschiedenis, dames en heren, wordt naar mijn mening –ook voor jongere generaties– nog interessanter wanneer historische feiten worden geplaatst in een dynamische context, waarin verleden, heden en toekomst met elkaar worden verbonden. Ik denk, dat ook de maatschappelijke relevantie van geschiedenis daarmee wordt versterkt.
De vraag: “Wat hewwe we d'r an?” is dan niet moeilijk te beantwoorden.
Ik sluit me daarom graag aan bij Eelco Beukers, waar hij in de inleiding van dit boek met verwijzing naar de actualiteit zegt dat de geschiedenis van de Westfriese middenstand nog lang niet is voltooid. Ik lees dat als een oproep. ‘Werk aan de winkel’, om het in de sfeer van de detailhandel te zeggen. Maar dat is toekomstmuziek.
De muziek van vandaag klinkt als een klok. Deel 4 van de Westfriese Historische Reeks over de detailhandel is 'n skitterend boek.

Beleefd aanbevelend!

Foto's Nanda Goet-Knol

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

26. Jongens, niet zo klammen (ruzie maken)!
Twee klammers, twee schuld.

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.