Westfries Genootschap » Educatie » Geheimen van de dijk » Lesbrief basisonderwijs

Lesbrief basisonderwijs Geheimen van de dijk, verhalen van de Westfriese Omringdijk

Doel en inhoud

Doel
Geheimen van de dijk, verhalen van de Westfriese Omringdijk is een initiatief van het Westfries Genootschap en wordt uitgegeven in samenwerking met HDC Media, boeken van de krant.
Het hele project bestaat uit het leesboek met tien spannende avonturen en informatieve extra's, bijpassende geocaching op locatie en tips voor excursies en museumbezoek. Het is bedoeld voor individuele lezers en gezinnen en voor leerkrachten en leerlingen basisonderwijs. Het boek is te koop in de reguliere boekhandel en via Boeken van de krant. Via de website van het Westfries Genootschap kan iedereen en het basisonderwijs in het bijzonder via deze Lesbrief op verschillende manieren gebruik maken van de mogelijkheden die Geheimen van de dijk biedt.

Geheimen van de dijk, verhalen van de Westfriese Omringdijk maakt kinderen in de leeftijd van de bovenbouw van het basisonderwijs vertrouwd met de monumentale Omringdijk, die Westfriesland al eeuwenlang beschermt tegen het water. Ze leven zich in in kinderen van vroeger die historische gebeurtenissen meemaken in tien spannende mooi geïllustreerde verhalen. Elk verhaal wordt gevolgd door toegankelijk geschreven achtergrondinformatie.

Het Westfries Genootschap wil met dit project de belangstelling bij gezinnen, kinderen, scholieren en leerkrachten aanwakkeren voor de geschiedenis van ons grootste Westfriese monument: de 126 kilometer lange Westfriese Omringdijk.

Tien verhalen
Elk van de tien hoofdstukken bevat een avontuurlijk verhaal, gevolgd door achtergrondinformatie voor het kind. Bovendien een oproep om via de website van het Wesfries Genootschap excursie op locatie, museumbezoek en geocaching te gaan ondernemen. De verhalen spelen zich af op tien locaties rond de hele Omringdijk, te beginnen in Andijk en dan zo de klok rond, zoals het overzicht op de getekende kaart van Westfriesland in het boek weergeeft. Later in deze lesbrief wordt per hoofdstuk o.a. de korte inhoud van elk verhaal weergegeven.

1 Andijk (1916): Het water komt…
Alie bevrijdt tante uit haar eigen huis. Kan die dijk soms wandelen?

2 Enkhuizen (18e eeuw): Indringers uit het Verre Oosten
Waarom ligt dat schip zo diep, denkt Volkert. En wat zijn die glibberbeestjes in de dijk?

3 Hoorn (1752): Maartje en het geheim van het Hoornse Hop
Het schip zinkt midden in nacht. Waarom is Maartje de enige die het ziet?

4Scharwoude (1675): Voorouders spreken
Klaas hoort stemmen in zijn hoofd en voelt de dijk trillen. Komt die oude voorspelling uit?

5 Rustenburg (1570-1577): Strijd om de schutsluis
In de nacht dat Lieskes zus sterft, gaat haar huis bijna in vlammen op. Ziet zij Sjirk nog eens terug?

6 Alkmaar (1575): Dromen zijn bedrog
Voor scheepsjongen Aart staat de galg al klaar. Wie kan hem nog redden?

7 Eenigenburg (2012): Hello, I'm Jannetje Eenigenburg
Jannetje mailt vanuit Amerika naar Eenigenburg. Klopt dat familieverhaal over die dodelijke wielen?

8 Keins (1508): De wil van Maria
Weesjongen Pieter redt een baby uit de golven, maar is het wel een baby?

9 Kolhorn (1945): Lente in Kolhorn
Atie redt een onderduiker. Is vader een verzetsman of een lafaard?

10 Medemblik (19e eeuw): Het gevecht tegen het stoomgemaal
Opeens ziet Jan zijn vriend niet meer, hoog in de schoorsteen van het gemaal. Is hij erin gevallen?

Extra informatie, canons en schoolboek
Elk verhaal wordt gevolgd door een korte informatieve tekst over de geschiedenis van de Omringdijk op die locatie en de historische achtergrond waarbinnen de kinderen van toen hun avontuur beleefden. Alle tien informatieve stukjes bij elkaar geven een goed beeld van de geschiedenis van de Omringdijk. Hoe hij er in de Middeleeuwen uitzag, hoe hij tot stand kwam en wie hem onderhield, hoe het binnenland droog gehouden werd, welke invloed het exotische immigrantje de paalworm had op het uiterlijk van de dijk en dramatische dijkdoorbraken als die in Scharwoude (1675) en de bijna-doorbraak bij Andijk (1916).
De Omringdijk is er al zo lang dat hij ook de grote gebeurtenissen uit de geschiedenis van Nederland Westfriesland aan zich voorbij heeft zien gaan. Zoals de opkomst en van de Verenigde Oost-Indische Compagnie waardoor de havensteden Hoorn (verhaal 3) en Enkhuizen (verhaal 2) tot grote bloei kwamen. Of de Opstand aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog, toen Alkmaar zich met hulp van de watergeuzen met groot succes verzette tegen de Spaanse troepen (verhaal 6). De strijd om een schutssluis of niet in Rustenburg (verhaal 5) tussen economische rivalen Alkmaar en Hoorn. Of de Tweede Wereldoorlog (verhaal 9), waarbij vluchtelingen uit de door de bezetter onder water gezette Wieringermeer naar Kolhorn en andere dorpen aan de Omringdijk gingen. Het dijkvak Aartswoud-Medemblik kreeg toen weer tijdje een waterkerende functie. Maar de dijk heeft ook te maken met andere ‘gebeurtenissen’, zoals de migratie uit Westfriesland in de 19e eeuw naar Amerika (verhaal 7). Het meisje Jannetje Eenigenburg uit Chicago (2012) vraagt per mail om informatie over haar geëmigreerde voorouders.

Het boek geeft kortom inleving en inzicht in gebeurtenissen en processen die ook in de Canon van Nederland en de Canon van Westfriesland aan bod komen. En omdat elk modern schoolboek geschiedenis en wereldoriëntatie op de Canon van Nederland is gebaseerd biedt Geheimen van de dijk, verhalen van de Westfriese Omringdijk een directe link met hoofdstukken uit uw geschiedenisboek op school.

Schat zoeken (Geocaching)
Zoals het icoontje bij elk hoofdstuk al aangeeft is er bij elk verhaal een schat op locatie verstopt. Door deze schat via geocaching te zoeken, komt een kind op de plek op de dijk, waar het verhaal zich afspeelde. U komt daar door op de knop ‘geocaching’ te klikken.

Excursie op locatie en museumbezoek
Historische verenigingen zijn vaak bereid om een excursie voor uw klas te verzorgen. Met de klas bezoekt u dan met hulp van de vrijwilliger van de historische vereniging de historische locatie van het verhaal en de extra informatie.
De verhalen en de extra informatie hebben niet alleen een relatie met een specifieke locatie op de Omringdijk, maar ook met de Westfriese musea. In deze Lesbrief vindt u bij elk verhaal tips en adressen voor bijpassend museumbezoek. Dat kan heel lokaal zijn, zoals Museum De Turfschuur in Kolhorn, maar ook algemener zoals het Westfries Museum of het Nationaal Depot voor Scheepsarcheologie. Omdat educatieve programma's vaak wisselen en vernieuwd worden, kunt u het beste bij elk museum informeren wat het beste past bij het verhaal of de verhalen die u in de klas gebruikt.

Algemeen
Westfries Genootschap
Timmermansgildehuis
Dal 3
1621 HP Hoorn
www.westfriesgenootschap.nl

* De grote heel Westfriesland omvattende cultuurhistorische vereniging. Initiatiefnemer van dit kinderboek, adviezen over excursies op locatie, spreekbeurten in de klas etc.

Cultuurcompagnie Noord-Holland
Cultuureducatie
Bergerweg 1
1815 AC Alkmaar
www.cultuurcompagnie.nl

* Adviezen en voorbeeldprojecten plus projectenbank op het gebied van cultuureducatie met nadruk op erfgoededucatie.

Westfries Museum
Rode Steen 1
1621 CV Hoorn
www.westfriesmuseum.nl

* Museum met veel over de geschiedenis van Westfriesland. Interessante educatieve programma's, beeldbank en educatie op maat.

Zuiderzeemuseum Enkhuizen
www.zuiderzeemuseum.nl

* Het binnenmuseum aan de Wierdijk in Enkhuizen is gevestigd in het voormalige pakhuis van de VOC (Peperhuis) en enkele voormalige koopmanshuizen en pakhuizen.

* In het buitenmuseum zijn oude panden van rond de Zuiderzee te zien, zoals een scheepswerfje uit Wervershoof, het Dijkmagazijn van Andijk, een koetshuis uit Hoorn.

Westfries Biografisch Woordenboek
Noordeloos, Pieter
(1887-1962)

Weblog Uit en Thuis
29-7-2019: Torenbeklimming Grote Kerk in Hoorn

Kroniek van
West-Friesland
Juni 1971

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1994)
Willem Ysbrantsz. Bontekoe