Westfries Genootschap » Publicaties » Vierkant » 2006 » Nummer 1 » Pagina 16-18

Verenigingsnieuws: Houden we droge voeten in West-Friesland?

Op zaterdag 14 januari heeft de Stichting voor Landelijk Schoon West-Friesland in de Oude Ursulakerk in Warmenhuizen een symposium gehouden met de titel 'Klimaatverandering en de gevolgen voor het waterbeheer in WestFriesland'. In het gedeelte voor de pauze zijn drie inleiders, elk vanuit hun eigen invalshoek, op het onderwerp ingegaan. Na de pauze was er voor 'de zaal' gelegenheid tot discussie met de inleiders onder leiding van de dagvoorzitter Piet Roele, voorzitter van de stichting De Westfriese Molens.

De eerste inleider was Jeroen Veraart (Wageningen Universiteit en Researchcentrum). Hij liet zien waarom ons een verandering van het klimaat te wachten staat en wat de omvang van die verandering in de komende eeuw zou kunnen zijn.
Heel belangrijk daarbij is de verandering in temperatuur. Het is bekend dat in de afgelopen eeuwen de gemiddelde temperatuur op elke plek op aarde bepaalde schommelingen heeft vertoond. Wetenschappers hebben zich een beeld kunnen vormen van de grootte van die schommelingen door bestudering van verschillende bronnen, zoals oude scheepsjournaals en reisverslagen, en uit onderzoek naar ijsmonsters die op grote diepte uit het poolijs zijn gehaald. Daaruit is gebleken dat die temperatuurschommelingen vrij klein waren en zich heel langzaam voltrokken. De laatste tientallen jaren stijgt de temperatuur veel sneller en ook veel meer. De oorzaak daarvan zijn de zogeheten broeikasgassen die zich in de atmosfeer ophopen. En dat proces gaat nog steeds door, de verwachting is zelfs dat het proces de komende tijd nog sneller zal gaan verlopen.
De belangrijkste veranderingen in West-Nederland zullen waarschijnlijk zijn:

• het gehele jaar door hogere temperaturen, met alle (soms ingrijpende) gevolgen voor met name de landbouw en de natuur;
• toename van de hoeveelheden regen, met name in de winter;
• de hogere temperaturen in de zomer zorgen voor meer verdamping;
• door het smelten van gletsjers en poolijs zal de zeespiegel rijzen (mogelijk 60 tot 100 cm gedurende de 21e eeuw), het effect daarvan wordt versterkt door de voortgaande bodemdaling in West-Nederland.

De zeereep

Voordat de tweede inleider, Enno Brommet, burgemeester werd van Harenkarspel was hij burgemeester van Egmond. In die functie maakte hij deel uit van het Provinciaal Overleg Kustverdediging, afgekort POK. Daarin overleggen de verschillende beheerders langs de Noordzeekust over de aanpak van de kustverdediging. Technisch gezien is de taakverdeling als volgt: het Rijk (Rijkswaterstaat) zorgt voor het in stand houden van het strand en de zeebodem vóór het strand, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zorgt ten noorden van het Noordzeekanaal en op Texel voor het in stand houden van de zeereep (de eerste duinenrij) en van de zeedijken (zoals de Hondsbossche-, de Pettemer- en de Helderse Zeewering). De duinen achter de zeereep zijn in beheer bij het Provinciaal Waterleidingbedrijf (PWN) en bij natuurbeheerders als Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Landschap Noord-Holland.
De duinen zijn soms kilometers breed, zoals bij Schoorl. Daar kan de zee ruimte krijgen en die heeft ze ook gekregen met de aanleg van de Kerf, waarbij de zeereep is doorgegraven om bij stormweer een zout 'binnenmeer' te kunnen laten ontstaan. Op andere plaatsen zijn de duinen soms maar één rij breed, bijvoorbeeld bij Callantsoog. Als daar geen extra maatregelen worden getroffen, is het gevaar voor een doorbraak bij zware storm niet denkbeeldig. Door het strand te verhogen met zand uit zee (zandsuppletie) worden de golfaanvallen op de zeereep zo veel mogelijk voorkomen. Toen Rijkswaterstaat met deze methode begon, was de verwachting dat de volgende suppletie misschien pas zo'n 15 jaar later nodig zou zijn, maar de praktijk wijst uit dat een nieuwe suppletie om de paar jaar nodig is. Recente metingen hebben uitgewezen dat de kracht van de golven bij zware storm veel groter is dan aangenomen. Op dit moment worden plannen ontwikkeld hoe moet worden omgegaan met de verwachte zeespiegelrijzing gecombineerd met deze extra golfkrachten.

Peilbeheer

De derde inleider, Jan Wijn van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, begon zijn verhaal met een kort overzicht van de taken van het hoogheemraadschap: de bescherming tegen het 'buitenwater' door het in stand houden van duinen en dijken, het regelen van de hoeveelheid oppervlaktewater in de boezem- en polderwateren, het bevorderen van de waterkwaliteit in die wateren, het transporteren en zuiveren van afvalwater en het beheren van een aantal wegen. De strategie voor het peilbeheer nu en in de toekomst laat zich vangen in drie woorden: bergen, vasthouden en afvoeren. Dit betekent het volgende. Regenwater wordt in eerste instantie zo veel mogelijk geborgen (opgeslagen) in het gebied waar het valt. Het wordt daar ook zo nodig vastgehouden voor gebruik in droge tijden. Alleen water dat echt 'teveel' is wordt afgevoerd naar de zee of het Markermeer. Voor het hele gebied van het hoogheemraadschap is per peilvak (gebied met dezelfde waterstand) bekeken of de situatie voldoet als de verwachte veranderingen in het klimaat zich voltrekken. Daarbij is gebleken dat er op veel plaatsen te weinig open water, of ruimte voor water, aanwezig is. Daar zal dus open water 'bijgemaakt' moeten worden, in principe binnen het eigen peilvak. Het landschap zal daardoor veranderen, op sommige plaatsen misschien wel ingrijpend. Wanneer dat maar enigszins mogelijk is, wordt geprobeerd om tegelijkertijd verbeteringen in de situatie van de natuur en/of de recreatie te realiseren. De gekozen strategie heeft ook tot gevolg dat de waterstand meer zal variëren dan tot nu toe gebruikelijk is (flexibel peilbeheer).
Ook dat heeft gevolgen voor het planten- en dierenleven in en langs het water. Binnen bebouwde gebieden is het vaak moeilijk zo niet onmogelijk om ruimte te vinden voor extra open water. Maar bijvoorbeeld bij reconstructie van wegen is het soms mogelijk onder het wegdek voorzieningen voor het bergen van water aan te leggen.

Teun Blokker, agrariër en 'weerman' van Westfriesland Radio liet met een aantal voorbeelden zien dat er volgens hem vandaag de dag binnen West-Friesland nog niks te merken is van de opwarming van de aarde. De bollen bloeien nog altijd omstreeks dezelfde datum als vroeger en ook de vogels leggen nog steeds omstreeks dezelfde dag hun eerste ei.

Na de pauze verzorgde Joop van Diepen met zijn schoondochter Sandra Duin eerst een muzikaal intermezzo met een door Joop zelf geschreven lied over Rooms Koning Willem II en zijn veldtocht tegen de West-Friezen. Daarna volgde nog een geanimeerde discussie over West-Friesland, het klimaat en de droge voeten. Mieke Peetoom-Slooves, voorzitter van de Stichting voor Landelijk Schoon sloot de bijeenkomst af.

Westfries Biografisch Woordenboek
Koomen, Theodorus Wilhelmus
(1929-1984)

De Westfriese Molens
Molen De Lastdrager
Hoogwoud

Stukkies uit Skroivendevort
2015 (nummer 1)

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1996)
Venhuizer Jan Rood (1825-1901)