Westfries Genootschap » Publicaties » Vierkant » 2018 » Nummer 1 » Pagina 14-15

Spullen in Westfriesland

Karin Wester, oud-medewerker van het Westfries Museum, bespreekt een voorwerp uit Westfriesland

Wensbrieven

Nadat in 1843 in Engeland de allereerste kerstkaart werd gedrukt, begon zo'n dertig jaar later een Amsterdamse drukker met het drukken van nieuwjaarskaarten om per post te versturen. In tegenstelling tot Engeland overheerste in Nederland de traditie om elkaar Gelukkig Nieuwjaar te wensen. Dat deed men door het afgeven van een gedrukte wens in ruil voor een kleine vergoeding, zoals krantenbezorgers dat nog steeds doen, of door het afgeven of rondsturen van visitekaartjes met G.N. Daarnaast schreven kinderen ter gelegenheid van Nieuwjaar, de christelijke feestdagen, verjaardagen en de kermis wensbrieven in ruil voor een kleine vergoeding. In het dagboek van de Haagse schoolmeester David Beck uit 1624 (Haags Gemeentearchief) wordt het schrijven van zo'n nieuwjaarswens al vermeld. De oudste wensbrieven zijn geschreven in schoonschrift. Zo kon een kind tonen hoe goed het al kon schrijven.
Soms werd het schrijfwerk versierd met ‘penneconst’, een doorlopende lijntekening waarbij de pen niet van het papier gehaald mocht worden. In de achttiende eeuw kwamen Amsterdamse drukkers op het idee papier te gaan bedrukken met een decoratieve rand waarbinnen de wens geschreven kon worden. Vaak werden de in zwart gedrukte randen met de hand ingekleurd, vermoedelijk al bij de drukker. Het kind hoefde alleen nog maar de tekst op te schrijven.
Het Westfries Museum bewaart meerdere wensbrieven, waaronder een drietal geschreven door Poulis en Jantje Jans Silver. Jantje schreef een helaas ongedateerde paasbrief binnen een rand bestemd voor een kerstbrief. De decoratieve rand dateert uit de achttiende eeuw, toch is het handschrift mogelijk jonger. De paasbrief kan geschreven zijn door Jantje Jans Silver uit Bovenkarspel (geboortedatum onbekend) die in 1836 op 20-jarige leeftijd trouwde. Haar vader heette Jan en ze had een broer Poulis.

Karin Wester

Paasch Brief

Aan Mijne Waarde
Vader En Moeder

Hij die voor ons zijn leven gaf voor ons de kluisters
brak van 't graf, hij heeft voor ons den strijd
volstreden: nu zijn wij met hem opgestaan, nu vang(t)
het nieuwe leven aan, dat w' eeuwig in zij(n) dienst be
steden dat vrees noch angst ons hart beknel, en hij leeft
voor ons emmanuel kan, wil, noch zal ons ooit begeven
verwon hij niet voor ons den dood? en nu wat
zegt onz aardsche nood?
wij zullen eeuwig
met hem leven

Jantje Jans Silver

De tekst is een fragment uit een psalm teruggevonden in Het Boek der Psalmen, nevens de Gezangen bij de Hervormde Kerk van Nederland in Gebruik, Amsterdam / Haarlem 1825 Pag. 119, Gez. 139, De opstanding van Jezus, Wijze: Psalm 24.

Paaswens geschreven door Jantje Jans Silver. (foto Westfries Museum)

Andere afleveringen van 'Spullen in Westfriesland':
'14/2 | '15/1 | '15/2 | '15/3 | '16/1 | '16/2 | '16/3 | '17/1 | '17/2 | '17/3 | '18/1 | '18/2 | '18/3 | '19/1 | '19/2 | '19/3 | '20/1 | '20/2 | '20/3 | '21/1 | '21/2 | '21/3

Westfries Biografisch Woordenboek
Groen, Karin
(1941-2013)

Westfries Biografisch Woordenboek
Broersen, Theo
(1923-2015)

Weblog Uit en Thuis
15-1-2016: Herdenking bange januarinacht 1916 in Andijk

Kroniek van
West-Friesland
Maart 1984