Westfries Genootschap » Publicaties » Vierkant » 2020 » Nummer 1 » Pagina 14-15

Westfries Biografisch Woordenboek (WBW)

In het Westfries Biografisch Woordenboek staan biografieën van personen die voor Westfriesland, lokaal of regionaal, veel betekend hebben. Heeft u in uw dorp of stad een persoon waarvan u meent dat deze in aanmerking komt voor het WBW, meldt u die dan, liefst per mail, aan bij het secretariaat van het Westfries Genootschap.
Alleen personen die zijn overleden komen in aanmerking.

Siem Wognum, tuinder en geschiedschrijver van Sint Pancras

Siem Wognum kwam ter wereld op 21 januari 1924 aan de Benedenweg in Sint Pacras. Hij had voor vliegtuigbouwer willen leren, maar het lot beschikte anders. Min of meer door de oorlog gedwongen begon hij met zijn broer Aart een tuindersbedrijf. Siem Wognum werd met name bekend als medeoprichter (en vele jaren later erelid) van Historische Vereniging Sint Pancras en door publicaties over zijn dorp. De laatste jaren van zijn leven waren moeilijk. Hij kreeg kanker, verloor zijn vrouw en werd daarna opnieuw door kanker getroffen, waaraan hij op 15 december 2014 overleed.

In de leer bij meubelmakers
Geen opleiding tot vliegtuigbouwer dus voor Siem Wognum. Hij belandde namelijk op de Ambachtsschool in Alkmaar, ging vervolgens in de leer bij twee meubelmakers, maar de oorlog veranderde zijn bestemming richting tuindersbedrijf. Echter niet voor lang, want als 17-jarige ging hij in 1941 de confrontatie aan met een Duitse officier, die hem als straf op transport naar de beruchte Spandau-gevangenis in Berlijn liet zetten.
De Pancrasser werd met zijn medegevangenen onder meer gedwongen slachtoffers van bombardementen te bergen. Later volgde tewerkstelling in Osnabrück. Van daaruit wist hij te ontsnappen en te voet naar Nederland te vluchten. Zijn heftige oorlogsverleden kwam op latere leeftijd, zoals dat zo vaak gebeurt, steeds nadrukkelijker naar boven.

Het beeld van de kloetende tuinder in het centrum van Sint Pancras. (foto Jan Smit)

‘Beste bouwers’
Na de oorlog hadden de gebroeders Wognum redelijk succes met hun tuindersbedrijf. Ze bleken ‘beste bouwers’ te zijn: ze namen goede beslissingen bij de uitbreiding van hun bouwgrond en kozen voor de juiste producten. Ondanks de ‘gedwongen’ beroepskeuze kwamen de akkers van het Geestmerambacht Siem Wognum steeds meer na aan het hart te liggen.
Zijn kennis van bodemgesteldheid en grondsoorten kwam goed van pas toen in 1973, aan het einde van de ruil- en herverkaveling van het Geestmerambacht, veel land heringedeeld en toegewezen moest worden. Siem hield zich daar tijdens en na de verkaveling intensief mee bezig. De commissie die over de herindeling ging, wist al gauw een beroep te doen op zijn deskundigheid.

Tal van activiteiten
Vanaf de jaren tachtig raakte Siem Wognum betrokken bij tal van activiteiten in ‘zijn’ dorp. Hij zette zich onder meer in voor de kloetvereniging, de ijsclub, de jeu-de-boulesclub, dorpshuis De Geist, de tuinbouwvereniging en het Dorpsplatform. Maar bovenal zal de man op klompen, met meestal een muts op zijn hoofd, herinnerd worden als ‘de allesweter van Sint Pancras’, die in 1986 medeoprichter was van de Historische Vereniging Sint Pancras en die zijn kennis deelde via vele presentaties en lezingen. Zijn uitstekende geheugen kwam daarbij goed van pas.
Siem Wognums naam is voor altijd verbonden aan Sint Pancras als tuindersdorp. Onder meer door het beeld van de kloetende tuinder – van de hand van de Alkmaarse beeldhouwer John Bier – in het centrum van het dorp: een initiatief van Siem Wognum en door hem onthuld in 2001. En natuurlijk ook door zijn boek ‘Het tuindersleven in Sint Pancras’ (2013). Het was een droom van hem om die geschiedenis vast te leggen. Deze uitgave verscheen een jaar nadat hem de Langedijker erepenning in verguld zilver werd uitgereikt.

De tuinder met zijn koolmand voor de borst staat aan de rand van de Vroonermeerplas bij Sint Pancras.

Boek over gezondheidszorg
Gedreven door zijn ziekte liet Siem zijn plan vallen om nog een boek te schrijven over de middenstand in Sint Pancras en koos in plaats daarvan voor een boek over de gezondheidszorg in het dorp. Het lukte hem niet meer om deze uitgave te voltooien voor zijn overlijden op 15 december 2014. Het was aan dorpsgenoot Ger van Dijk om het werk van ‘oom Siem’, zijn reserve-vader zoals hij hem noemde, af te maken. ‘100 jaar Gezondheid en Zorg in Sint Pancras’ verscheen in het najaar van 2016, goeddeels bijeengegaard door Siem Wognum en afgerond door Ger van Dijk.

In juni 2017 werd aan de Vroonermeerplas, tussen de Alkmaarse nieuwbouwwijk Vroonermeer en Sint Pancras, ook een beeld onthuld: een tuinder met zijn koolmand voor de borst. Opnieuw gemaakt door John Bier en opnieuw naar een idee van Siem Wognum. De oud-tuinder bleef tot zijn dood streven om dit beeld gerealiseerd te krijgen. Door de crisis ontstond vertraging rond nieuwbouw en beeld, maar drie jaar na de dood van Siem Wognum werd zijn wens alsnog vervuld en kreeg het bronzen monument zijn plaats aan de rand van de waterplas in de nieuwe wijk.

Publicaties:
‘Het tuindersleven in Sint Pancras’ (Historische Vereniging Sint Pancras, 2013).
‘100 jaar Gezondheid en Zorg in Sint Pancras’ (Historische Vereniging Sint Pancras, 2016).

Bronnen:
In memoriam Siem Wognum in NHD/Alkmaarsche Courant.
In memoriam op de website van Historische Vereniging Sint Pancras.
Laatste boek van de ‘Allesweter van Sint Pancras’ (okt. 2016) in NHD/Alkmaarsche Courant.

Gegevens aangeleverd en bewerkt door: Peter Smit te Alkmaar (2017).

Westfriese Gatenkaas
I. Algemeen; Instellingen

Kroniek van
West-Friesland
Maart 1974

De Speelwagen (1951, no. 5)
Van haringen en huismerken

West-Friesland
toen en nu
5.6 De Zeswielen bij Alkmaar