Westfries Genootschap » Publicaties » Vierkant » 2020 » Nummer 1 » Pagina 14-15
In het Westfries Biografisch Woordenboek staan biografieën
van personen die voor Westfriesland, lokaal of regionaal, veel betekend hebben. Heeft u in uw dorp
of stad een persoon waarvan u meent dat deze in aanmerking komt voor het WBW, meldt u die dan, liefst
per mail, aan bij het secretariaat van het Westfries Genootschap.
Alleen personen die zijn overleden komen in aanmerking. Raadpleeg de
website www.westfriesgenootschap.nl, klik op Commissie Geschiedschrijving en vervolgens op
Westfries Biografisch Woordenboek.
Siem Wognum kwam ter wereld op 21
januari 1924 aan de Benedenweg in Sint
Pacras. Hij had voor vliegtuigbouwer
willen leren, maar het lot beschikte
anders. Min of meer door de oorlog
gedwongen begon hij met zijn broer Aart
een tuindersbedrijf. Siem Wognum werd
met name bekend als medeoprichter (en
vele jaren later erelid) van Historische
Vereniging Sint Pancras en door publicaties over zijn dorp. De
laatste jaren van zijn leven waren moeilijk. Hij kreeg kanker,
verloor zijn vrouw en werd daarna opnieuw door kanker getroffen,
waaraan hij op 15 december 2014 overleed.
In de leer bij meubelmakers
Geen opleiding tot vliegtuigbouwer dus voor Siem Wognum.
Hij belandde namelijk op de Ambachtsschool in Alkmaar, ging
vervolgens in de leer bij twee meubelmakers, maar de oorlog
veranderde zijn bestemming richting tuindersbedrijf. Echter niet
voor lang, want als 17-jarige ging hij in 1941 de confrontatie aan
met een Duitse officier, die hem als straf op transport naar de
beruchte Spandau-gevangenis in Berlijn liet zetten.
De Pancrasser werd met zijn medegevangenen onder meer
gedwongen slachtoffers van bombardementen te bergen. Later
volgde tewerkstelling in Osnabrück. Van daaruit wist hij te
ontsnappen en te voet naar Nederland te vluchten. Zijn heftige
oorlogsverleden kwam op latere leeftijd, zoals dat zo vaak
gebeurt, steeds nadrukkelijker naar boven.
‘Beste bouwers’
Na de oorlog hadden de gebroeders Wognum redelijk succes
met hun tuindersbedrijf. Ze bleken ‘beste bouwers’ te zijn: ze
namen goede beslissingen bij de uitbreiding van hun bouwgrond en kozen voor de
juiste producten. Ondanks de ‘gedwongen’
beroepskeuze kwamen de akkers van het Geestmerambacht Siem
Wognum steeds meer na aan het hart te liggen.
Zijn kennis van bodemgesteldheid en grondsoorten kwam goed
van pas toen in 1973, aan het einde van de ruil- en herverkaveling
van het Geestmerambacht, veel land heringedeeld en toegewezen
moest worden. Siem hield zich daar tijdens en na de verkaveling
intensief mee bezig. De commissie die over de herindeling ging,
wist al gauw een beroep te doen op zijn deskundigheid.
Tal van activiteiten
Vanaf de jaren tachtig raakte Siem Wognum betrokken bij tal van
activiteiten in ‘zijn’ dorp. Hij zette zich onder meer in voor de
kloetvereniging, de ijsclub, de jeu-de-boulesclub, dorpshuis De
Geist, de tuinbouwvereniging en het Dorpsplatform. Maar bovenal
zal de man op klompen, met meestal een muts op zijn hoofd,
herinnerd worden als ‘de allesweter van Sint Pancras’, die in 1986
medeoprichter was van de Historische Vereniging Sint Pancras
en die zijn kennis deelde via vele presentaties en lezingen. Zijn
uitstekende geheugen kwam daarbij goed van pas.
Siem Wognums naam is voor altijd verbonden aan Sint Pancras
als tuindersdorp. Onder meer door het beeld van de kloetende
tuinder – van de hand van de Alkmaarse beeldhouwer John Bier
– in het centrum van het dorp: een initiatief van Siem Wognum en
door hem onthuld in 2001. En natuurlijk ook door zijn boek ‘Het
tuindersleven in Sint Pancras’ (2013). Het was een droom van hem
om die geschiedenis vast te leggen. Deze uitgave verscheen een
jaar nadat hem de Langedijker erepenning in verguld zilver werd
uitgereikt.
De tuinder met zijn koolmand voor de borst staat aan de rand van de Vroonermeerplas bij Sint Pancras.
Boek over gezondheidszorg
Gedreven door zijn ziekte liet Siem zijn plan vallen om nog een
boek te schrijven over de middenstand in Sint Pancras en koos
in plaats daarvan voor een boek over de gezondheidszorg in het
dorp. Het lukte hem niet meer om deze uitgave te voltooien voor
zijn overlijden op 15 december 2014. Het was aan dorpsgenoot
Ger van Dijk om het werk van ‘oom Siem’, zijn reserve-vader
zoals hij hem noemde, af te maken. ‘100 jaar Gezondheid en
Zorg in Sint Pancras’ verscheen in het najaar van 2016, goeddeels
bijeengegaard door Siem Wognum en afgerond door Ger van Dijk.
In juni 2017 werd aan de Vroonermeerplas, tussen de Alkmaarse
nieuwbouwwijk Vroonermeer en Sint Pancras, ook een beeld
onthuld: een tuinder met zijn koolmand voor de borst. Opnieuw
gemaakt door John Bier en opnieuw naar een idee van Siem
Wognum. De oud-tuinder bleef tot zijn dood streven om dit beeld
gerealiseerd te krijgen. Door de crisis ontstond vertraging rond
nieuwbouw en beeld, maar drie jaar na de dood van Siem Wognum
werd zijn wens alsnog vervuld en kreeg het bronzen monument zijn
plaats aan de rand van de waterplas in de nieuwe wijk.
Publicaties:
‘Het tuindersleven in Sint Pancras’ (Historische Vereniging Sint
Pancras, 2013).
‘100 jaar Gezondheid en Zorg in Sint Pancras’ (Historische
Vereniging Sint Pancras, 2016).
Bronnen:
In memoriam Siem Wognum in NHD/Alkmaarsche Courant.
In memoriam op de website van Historische Vereniging Sint Pancras.
Laatste boek van de ‘Allesweter van Sint Pancras’ (okt. 2016) in NHD/Alkmaarsche Courant.
Gegevens aangeleverd en bewerkt door: Peter Smit te Alkmaar (2017).
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.