Westfries Genootschap » Publicaties » Vierkant » 2020 » Nummer 3 » Pagina 4-13

Verenigingsnieuws

Kostuumcursus commissie Kap en Dek

Het coronavirus heeft de nodige gevolgen voor de planning van onze bijeenkomsten. Een aantal activiteiten zal worden verschoven of eind november opnieuw worden bekeken.

We zijn helaas genoodzaakt om de kostuumcursus, die in het laatste kwartaal van 2020 zou plaatsvinden, te verschuiven naar 2021. Cursusdata worden 8 en 22 februari, 8 en 22 maart, 5 en 19 april en 3 mei met als reservedatum 17 mei. Dan hopen we dat we weer veilig bij elkaar kunnen komen. Met het passen van de kleding kom je erg dicht bij elkaar en we willen niet het risico lopen dat er mensen ziek worden.
Op dit moment schatten we in dat er in februari 2021 geen veiling kan worden gehouden. Eind november bekijken we dat opnieuw, afhankelijk van de situatie.

We vinden het ontzettend jammer en deze beslissingen gaan ons echt aan het hart.

Voor meer informatie:
www.westfriesgenootschap.nl/Kap en Dek
Aanmelden: Lies Smit, 0229-571909
of via email kap-en-dek@quicknet.nl

Start kostuumcursus 2019. Vlnr: Ingrid Strijbis (Kap en Dek), Tinie Groot, Annemarie Glasbergen, Ezra Glasbergen, Jannie Bart-Brak, Vera Vogelpoel-Langedijk en Lisette Bart (Kap en Dek). (foto Lies Smit)

Nieuws van de excursiecommissie

De excursie naar Doorn van 29 september, die eerder gepland stond op 15 april, kon helaas niet doorgaan. Alle deelnemers zijn hiervan inmiddels op de hoogte gesteld. In de nieuwsbrief van december komen wij hier nader op terug.

Overleg Museaal Textiel

Wat hadden we leuke plannen voor bijeenkomsten, tentoonstellingen, uitstapjes en activiteiten. Alles is niet doorgegaan vanwege het risico op besmetting met het coronavirus. Achter de schermen werd wel degelijk gewerkt aan ideeën voor nieuwe exposities, terwijl de meeste musea dicht waren of op verzoek te bezoeken waren. Dat bezoek leverde te weinig geld op, maar gelukkig zijn er veel vrijwillige medewerkers bij betrokken.

Het Klederdrachtmuseum in Amsterdam, groots opgezet en zeer verantwoord, heeft het niet gered. De huren werden niet verlaagd, conferenties gingen niet door en uiteindelijk heeft Jolanda van den Berg haar droom in rook zien opgaan. De collectie is opgeruimd en ondergebracht in depots van andere musea. Velen van u hebben dit op televisie kunnen zien. Het is een groot verlies. Tassenmuseum Hendrikje, eveneens in Amsterdam, heeft al eerder het bijltje erbij neer moeten gooien, zijnde niet rendabel.

Het zijn slechte tijden voor de cultuur en er zijn grote bedragen mee gemoeid. We hopen dat veel kleinschalige musea kans maken op een (kleine) subsidie en door kunnen. Vele hebben nu tijdelijke tentoonstellingen voor een beperkt aantal bezoekers. Huys Auerhaen in Alkmaar heeft de deuren ook weer geopend.

Onze bijeenkomsten waren in februari, juni en september gepland. Die in februari is doorgegaan, een gezellige ochtend over fichu's en omslagdoeken. Er waren prachtige exemplaren, zowel gekleurde doeken als fijn wit geborduurde halsdoeken met bijpassende batisten schorten. Het was mooi te zien dat de oude, kwetsbare exemplaren in onze tijd zorgvuldig nageborduurd worden.

Ons uitstapje naar het Klederdrachtmuseum, met koffie en lekkers, ging dus om twee redenen niet door! Nu er mogelijk een tweede golf van het coronavirus aankomt, durfden we het niet aan de septemberbijeenkomst door te laten gaan.
Intussen zijn er nieuwsbrieven uitgegaan naar de leden van het overleg. Veel vragen op gebied van textiel hebben ons bereikt en we proberen zo goed mogelijk antwoord te geven.
Het onderwerp wat we in de bijeenkomst van september zouden behandelen, was een uitgebreide zakdoekencollectie. We wachten af. Intussen blijft museaal textiel onder onze aandacht!

Leontine Kuijvenhoven-Groeneweg, secretaris TO (Textiel Overleg)

Een pakket strengetjes achttiendeeeuws borduurzijde. De kleuren zijn nog heel mooi. (foto Leontine Kuijvenhoven-Groeneweg)

Nieuws van Westfriese Families

Familie Pronk in vuistdik boek

Een reis door de tijd in de regio. Zo laat een vuistdik boek over de familie Pronk zich lezen. De bijna zevenhonderd pagina's familiegeschiedenis vertellen veel over de afgelopen 570 jaar in Noord-Holland Noord.
‘Onzinnig’ noemt samensteller Hans van Kampen (70) zijn monnikenwerk. „Onzinnig omdat je vooraf weet dat zo'n genealogie nooit compleet krijgt.“ Toch ging de Obdammer stug door, zes jaar lang. „Elk gevonden antwoord roept een nieuwe vraag op. Met de zoektocht naar ontbrekende puzzelstukjes ga je zo lang mogelijk door. Totdat je echt niet meer verder komt.“
Bij oud-leraar Nederlands Van Kampen begon de leerzame reis naar de honkvaste familie van zijn schoonmoeder rond 1450 en eindigde in het heden. De onderzoeker kwam honderd jaar verder terug in de tijd dan bij zijn boek uit 2004 over zijn eigen familie. Die eeuw extra is te danken aan voorbereidend werk van Tamis Pronk, in 2017 in Groet overleden.
Aan de hand van enkele foto's doen we een greep uit het nieuwe, rijk gevulde boek.

Vooraan Rem Pronk (1897-1956). Hij had een roerig leven.

Metselaar Rem Pronk woonde in Limmen, Zwaagdijk-West en weer Limmen. Zijn leven was roerig. Eerst ging zijn aannemersbedrijf failliet en overleed zijn eerste vrouw, later trof hij zijn huis leeg aan. Zijn tweede vrouw had hem onverwachts verlaten en alles meegenomen. In 1956 stierf Rem, nog geen zestig jaar.

Veertig jaar getrouwd in 1917, Simon Pronk en Grietje Weel. Zij woonden toen in Blokker. Drie van de negen kinderen waren kloosterzuster. De verwoed genealoog volgt ook de gezinnen van dochters. Zo worden alle 77 kleinkinderen genoemd van Betje Pronk en metselaar Gerrit Min uit Limmen. Betje maakt ze allemaal mee. Zij overleed in 1987, op 94-jarige leeftijd.

Een mooie foto is gemaakt in 1917 bij het 40-jarig huwelijk van tuinder Simon Pronk en Grietje Weel. Ze woonden in Wognum, later in Blokker. Drie van hun negen kinderen waren kloosterzuster.
Simon bezweek in 1918 plotseling aan de Spaanse griep. Deze pandemie joeg in twee jaar tijd twintig miljoen mensen de dood in.

De oudst teruggevonden voorvader van Simon Pronk zal rond 1450 zijn geboren. Van hem is alleen de voornaam bekend: Vechter. Deze naam is afgeleid van Silvester, de 33e paus van de Rooms-Katholieke kerk. Zoon Taems Vechters had land in Zuidermeer, bij Spanbroek. En zo geldt Zuidermeer als de bakermat van 1173 achterhaalde Pronken.
De achternaam Pronk duikt pas omstreeks 1650 voor het eerst op in de archieven. De naam betekent stuurs, knorrig. „Het kan ook zijn dat de eerste Pronk wilde pronken met zijn bezit“, zegt Hans van Kampen.
De verwoed genealoog volgt ook de gezinnen van dochters. Zo worden alle 77 kleinkinderen genoemd van Betje Pronk en metselaar Gerrit Min uit Limmen. Betje maakt ze allemaal mee. Zij overleed in 1987, op 94-jarige leeftijd.

Loonspuiter Jan Stoop (1922-1993), links. Naast hem Klaas Beers.

Als loonspuiter trok Jan Stoop (geboren in 1922, zijn moeder was Jantje Pronk), vanuit Heerhugowaard door de gehele kop van Noord-Holland. Bij boeren bespoot hij aardappelen tegen ongedierte.
Eerder was hij werkman bij Klaas Beers, die in Heerhugowaard een gemengd bedrijf had. Daar werkte Jan met paarden. Als zelfstandig loonspuiter kocht hij een trekker.

Paardenman Dorus Pronk (1895-1981), rechts. Werkte mee aan de aanleg van de Wieringermeerdijk.

Begin jaren dertig had de Medemblikker Dorus Pronk zo'n dertig paarden. Hij werkte met de dieren mee aan de aanleg van de Wieringermeerdijk. Na deze inpoldering was hij loonploeger.

Remment Pronk (1874-1952). Jarenlang politieman te Warmenhuizen.

Later begon hij in de nieuwe polder een gemengd boerenbedrijf: vee en akkerbouw. Het zware werk deed hem goed. Dorus werd bijna 86 jaar.

We eindigen bij Remment Pronk. Aan niets op de foto is te zien dat hij jaren ‘agent van politie’ was. Remment moest lang in Warmenhuizen de openbare orde handhaven. Bij zijn huwelijk in 1902 diende hij in Haarlem.
Als weduwnaar woonde Remment in het toenmalige bejaardentehuis Sint Rosa in Obdam. Hij kwam ongelukkig aan zijn eind. Na een operatie overleed hij in een Alkmaars ziekenhuis. Het schijnt dat een val uit het ziekenhuisbed hem noodlottig werd. De verpleging was vergeten het bedhekje te sluiten.

‘De familie Pronk tussen 1450 en 2002’ telt 696 pagina's en is royaal geïllustreerd. Een exemplaar kost 44,50 euro. Voor meer info: jjlvankampen@gmail.com of telefoon 06-23280518.

Aan het boek is eerder aandacht besteed in enkele edities van het Noordhollands Dagblad. Auteur Ed Dekker werkt als verslaggever bij het NHD. Ook is hij secretaris van Stichting Westfriese Families.
(foto's collectie Hans van Kampen)

Jaarboek 2021

Je worre weer noôd om 'n stukkie voor 't jaarboek te skroiven

We houwe oôs dialect graag in ere deur alle jare in 't jaarboek gnappe stukkies in soortig Westfries te plaasen. Ok in 't jaarboek 2020 stinge weer de mooiste roime en verhale. De toid gaat hard, want we komme nou alweer met de vraag of je 'n stukkie insture wulle voor 't jaarboek 2021. Al is je stukkie de leste keer niet plaast, den begroôt oôs dat, maar evegoed weer skroive 'oor. We magge twuntig bladzoides vulle, dat we moete altemet ok roime en verhale an de kant legge. Omtéven stuur je 'n stukkie in wat je zelf skreven hewwe of wat van 'n aar, bevobbeld 'n femilielid. Den eerst wel effies neitrekke of 't echt wel 'n stukkie van die persoôn is.
Je magge skroive weerover je wulle, maar liever niet langerder as twei A4tjes. Om mee te doen, inlevere vóór end dezember. Dat ken bai Martine Meester-van Groningen of Tom Wester.
E-mail-adresse: martine83meester@hotmail.com of westertom@hetnet.nl.
We benne bar benuwd wat of er allegaar in de bus bedaart.
Alvast merakelse bedankt en veul inspiratie.

Martine Meester en Tom Wester

Rabo ClubSupport

Ieder lid van Rabobank West-Friesland (het hebben van een rekening betekent nog niet dat u lid bent) kan tussen 5 en 24 oktober stemmen op de verenigingen die zich voor deze actie hebben opgegeven.
Mede door uw stem heeft het Westfries Genootschap in 2019 € 443,07 ontvangen.
Het Westfries Genootschap heeft zich aangemeld voor de actie van 2020.

Stemmen via de Rabo App of internetbankieren
Stemmen verloopt dit jaar anders. Er kan worden gestemd via de Rabo App of via Rabo Internetbankieren. Stemmen kan gemakkelijk onder de knop ‘Zelf regelen’. Vervolgens moet u kiezen voor ‘Mijn lidmaatschap’ en daarna ‘Rabo ClubSupport’.
Als u vorig jaar uw stem heeft uitgebracht maar geen toegang heeft tot de Rabo App en Rabo Internetbankieren, dan ontvangt u van de Rabobank een e-mail met unieke stemcode.
Met deze code kunt u tijdens de stemperiode (5 tot en met 24 oktober) via www.rabobank.nl/clubsupport uw stem uitbrengen.
Steun het Westfries Genootschap ook dit jaar door middel van uw stem!
Nico Braak, penningmeester

Creatief Westfries

‘Corona’ werkt niet mee
Vanwege alle maatregele gane alle geplande aktivitoite van Creatief Westfries niet deur dut jaar. Jammer, we wete niet wanneer we wél voor 't front komme kenne. Dat hou oôs gedeêlte op de website van 't Genoôskip in de gate voor 't leste nuws.

Skroivendevort
De redaksie is puur an de veert weest om toch nag de cd van 't juninummer bai die van september te kreggen. 'n Bogie is wel op z'n plaas voor de redaksie en de opname-manne, die ondanks de corona 'n mooi boekie en 'n cd voor mekaar kregen hewwe. Dat geniet van zuk Westfries werk!

Effies klesse
Ok dát ken dut jaar (in oktober was 't plan) nag niet starte. Wul je meer infermasie hierover, bel den Dilly Koetsier: 0228-561712 of mail naar bonsol@quicknet.nl.

Boekekraam
D'r benne al heêl wat boeke inleverd en d'r zitte jeweêltjes tussen! D'r ware gien folkloremarkte in Skagen, dat gien kraam. Maar ankend jaar doene we wel mee vezelf!
Onderwoil zoeke we ok naar are wege om de boeke bai liefhebbers te kreggen. As we meer wete, den make we zuks bekend: op de website, in Skroivendevort of aars in de krante.

Leste nuws
Voor 't leste nuws vanuit Creatief Westfries ken je altoid terecht op de website: www.westfriesgenootschap.nl/Creatief

Zuks nou maar
Onder de noemer ‘Zuks nou maar’ schrijft Ina Broekhuizen-Slot sinds deze zomer voor enkele edities van Rodi Media korte stukjes over Westfriese woorden en uitdrukkingen, aangevuld met een gedichtje. Op verzoek van Creatief Westfries maakte zij ook een ‘Zuks nou maar’ voor het Vierkant:

Voor of teugen
Het gaat in dit stukje niet over een stemming of een verkiezing, nee, het gaat over de wind. In deze maand kan die behoorlijk aanwakkeren, roezeboezig (onstuimig, stormachtig) weer is het immers vaak in de herfst. In Westfriesland waait het bijna altijd, zouden er daarom zoveel uitdrukkingen zijn met het woord ‘wind’ erin?
Met de wind mee en voor de wind of, betekent natuurlijk voor de wind. De uitdrukking ‘voor de wind of droift een bos stro ok’ houdt in: als je geluk hebt, is zaken doen geen kunst, met zoveel geluk kan iedereen wel wat bereiken.
Bai de wind op en de wind teugen hewwe is tegenwind hebben. De wind kan behoorlijk hard zijn, men spreekt dan van een dikke wind of zegt: de wind staat don. Een dichte wind is een gelijkmatige wind en een snarig windje wil zeggen een bitterkoude wind.
An de winderige deur komme betekent niet welkom zijn. Iemand die bai windjewaai om gaat, vertelt uitvoerig en langdradig. Zeggen ze dat je een windjewaai bent? Dan ben je nogal wispelturig of een pretzak, een pierewaaier.
Een mooie uitdrukking is ‘gien wind deur de hekke waaie leite’, dat is: je kansen niet voorbij laten gaan. Deze zegswijze is ontleend aan het molenaarsvak, hekke is het meervoud van hek: het raamwerk van latten aan een molenroede.
Tegen iemand die er verwaaid en verfomfaaid uitziet, wordt gezegd: je ziene d'r uit of je een week in de wind hongen hewwe. Over een dier dat te hoog op de poten staat zegt men: deer waait te veul wind onder deur.
't Iende windje wakkert 't are an betekent het ene woord haalt het andere uit.
Van een heel ander chapiter is de zegswijze ‘d'r is harde wind’. Dat zegt niets over de weersgesteldheid maar vertelt dat een vrouw op het punt staat om te bevallen.

Dat brengt ons op kleine kinderen, die kunnen soms zo wild as hooi weze. En als dat zo is, zeggen pa en moe: d'r komt vast harde wind. Daarover schreef ik eens een gedichtje.

Harde wind

Wat een regen en zuk waaien
't is nou buiten bar en boôs
en dat kè-je altoid merke
an 't speulen van de joôs.

't Is nou oigelijk gien speulen
want ze skreêuwe zommaar wat
lope den te donderjagen
ik wor tureluurs bedat.

Hoor, ze garte nou op zolder
ientje speult 'r denk voor spook
de are doen verskrikkelijk giere
ze ben’ hêlegaar van de kook.

Hé, nou is 't oindelijk rustig
ik hoor eerlijk niks meer - wacht -
'k most 'rs effies boven koike
want zô'n stilte is verdacht!

Bron: Westfries Woordenboek, Jan Pannekeet

Je moete gien wind deur de hekke waaie leite. Het woord ‘hek’ is in deze uitdrukking het raamwerk van latten aan een molenroede. (foto Ina Broekhuizen-Slot)

Bouwhistorische Commissie

Oproep originele schuren en boeten

Na de succesvolle speurtochten naar koolboeten, voersilo's en hooivijzels gaan de leden van de Bouwhistorische Commissie de komende maanden op zoek naar originele schuren, boeten of eventueel boetjes. Ook die gebouwen vormen een belangrijk onderdeel van een agrarisch bedrijf.
Het gaat om een globaal overzicht zoals bij de koolboeten, niet om een uitgebreide inventarisatie, en we beperken ons tot het gebied binnen de Westfriese Omringdijk.

De bedoeling is om in ieder geval een of meer foto's (ook van details) te maken en het adres te vermelden. Hierbij zo mogelijk: datering, oorspronkelijk en huidig gebruik, afmetingen, misschien een plattegrond en wellicht een bouwvergunning.

Reacties op deze oproep kunt u sturen naar het secretariaat van het Westfries Genootschap: contact@westfriesgenootschap.nl.

Mooi ensemble in de Berkmeer. (foto Bert Houter)

West-Friesland
toen en nu
8.2 Gevelsteen De Drie Tulpen in Hoorn

Weblog Uit en Thuis
1-10-2013: Kennis van de geschiedenis is de moeite waard

Bibliografie van
West-Friesland
1979

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1988)
Het Kadaster, een bescheiden hulp voor genealogen