Westfries Genootschap » Publicaties » Vierkant » 2020 » Nummer 3 » Pagina 4-13
Het coronavirus heeft de nodige gevolgen voor de planning
van onze bijeenkomsten. Een aantal activiteiten zal worden
verschoven of eind november opnieuw worden bekeken.
We zijn helaas genoodzaakt om de kostuumcursus, die in het
laatste kwartaal van 2020 zou plaatsvinden, te verschuiven naar
2021. Cursusdata worden 8 en 22 februari, 8 en 22 maart, 5 en
19 april en 3 mei met als reservedatum 17 mei. Dan hopen we
dat we weer veilig bij elkaar kunnen komen. Met het passen van
de kleding kom je erg dicht bij elkaar en we willen niet het risico
lopen dat er mensen ziek worden.
Op dit moment schatten we in dat er in februari 2021 geen veiling
kan worden gehouden. Eind november bekijken we dat opnieuw,
afhankelijk van de situatie.
We vinden het ontzettend jammer en deze beslissingen gaan ons
echt aan het hart.
Voor meer informatie:
www.westfriesgenootschap.nl/Kap en Dek
Aanmelden: Lies Smit, 0229-571909
of via email kap-en-dek@quicknet.nl
De excursie naar Doorn van 29 september, die eerder gepland stond op 15 april, kon helaas niet doorgaan. Alle deelnemers zijn hiervan inmiddels op de hoogte gesteld. In de nieuwsbrief van december komen wij hier nader op terug.
Wat hadden we leuke plannen voor bijeenkomsten, tentoonstellingen, uitstapjes en activiteiten. Alles is niet doorgegaan vanwege het
risico op besmetting met het coronavirus. Achter de schermen werd wel degelijk gewerkt aan ideeën voor nieuwe exposities, terwijl de
meeste musea dicht waren of op verzoek te bezoeken waren. Dat bezoek leverde te weinig geld op, maar gelukkig zijn er veel vrijwillige
medewerkers bij betrokken.
Het Klederdrachtmuseum in Amsterdam, groots opgezet en zeer verantwoord, heeft het niet gered. De huren werden niet verlaagd,
conferenties gingen niet door en uiteindelijk heeft Jolanda van den Berg haar droom in rook zien opgaan. De collectie is opgeruimd en
ondergebracht in depots van andere musea. Velen van u hebben dit op televisie kunnen zien. Het is een groot verlies.
Tassenmuseum Hendrikje, eveneens in Amsterdam, heeft al eerder het bijltje erbij neer moeten gooien, zijnde niet rendabel.
Het zijn slechte tijden voor de cultuur en er zijn grote bedragen mee gemoeid. We hopen dat
veel kleinschalige musea kans maken op een (kleine) subsidie en door kunnen. Vele hebben
nu tijdelijke tentoonstellingen voor een beperkt aantal bezoekers. Huys Auerhaen in Alkmaar
heeft de deuren ook weer geopend.
Onze bijeenkomsten waren in februari, juni en september gepland. Die in februari is doorgegaan,
een gezellige ochtend over fichu's en omslagdoeken. Er waren prachtige exemplaren, zowel
gekleurde doeken als fijn wit geborduurde halsdoeken met bijpassende batisten schorten. Het
was mooi te zien dat de oude, kwetsbare exemplaren in onze tijd zorgvuldig nageborduurd
worden.
Ons uitstapje naar het Klederdrachtmuseum, met koffie en lekkers, ging dus om twee redenen
niet door! Nu er mogelijk een tweede golf van het coronavirus aankomt, durfden we het niet
aan de septemberbijeenkomst door te laten gaan.
Intussen zijn er nieuwsbrieven uitgegaan naar de leden van het overleg. Veel vragen op gebied
van textiel hebben ons bereikt en we proberen zo goed mogelijk antwoord te geven.
Het onderwerp wat we in de bijeenkomst van september zouden behandelen, was een
uitgebreide zakdoekencollectie. We wachten af. Intussen blijft museaal textiel onder onze
aandacht!
Leontine Kuijvenhoven-Groeneweg, secretaris TO (Textiel Overleg)
Familie Pronk in vuistdik boek
Een reis door de tijd in de regio.
Zo laat een vuistdik boek over
de familie Pronk zich lezen. De
bijna zevenhonderd pagina's
familiegeschiedenis vertellen veel
over de afgelopen 570 jaar in
Noord-Holland Noord.
‘Onzinnig’ noemt samensteller
Hans van Kampen (70) zijn
monnikenwerk. „Onzinnig omdat
je vooraf weet dat zo'n genealogie
nooit compleet krijgt.“ Toch ging
de Obdammer stug door, zes jaar
lang. „Elk gevonden antwoord
roept een nieuwe vraag op. Met
de zoektocht naar ontbrekende
puzzelstukjes ga je zo lang
mogelijk door. Totdat je echt niet
meer verder komt.“
Bij oud-leraar Nederlands Van
Kampen begon de leerzame reis
naar de honkvaste familie van
zijn schoonmoeder rond 1450
en eindigde in het heden. De
onderzoeker kwam honderd jaar
verder terug in de tijd dan bij
zijn boek uit 2004 over zijn eigen familie. Die eeuw extra is te
danken aan voorbereidend werk van Tamis Pronk, in 2017 in Groet overleden.
Aan de hand van enkele foto's doen we een greep uit het nieuwe, rijk gevulde boek.
Metselaar Rem Pronk woonde in Limmen, Zwaagdijk-West en weer Limmen. Zijn leven was roerig. Eerst ging zijn aannemersbedrijf failliet en overleed zijn eerste vrouw, later trof hij zijn huis leeg aan. Zijn tweede vrouw had hem onverwachts verlaten en alles meegenomen. In 1956 stierf Rem, nog geen zestig jaar.
Een mooie foto is gemaakt in 1917 bij het 40-jarig huwelijk van tuinder Simon Pronk en Grietje Weel. Ze woonden in
Wognum, later in Blokker. Drie van hun negen kinderen waren kloosterzuster.
Simon bezweek in 1918 plotseling aan de Spaanse griep. Deze pandemie joeg in twee jaar tijd twintig miljoen mensen de
dood in.
De oudst teruggevonden voorvader van Simon Pronk zal rond 1450 zijn geboren. Van hem is alleen de voornaam bekend:
Vechter. Deze naam is afgeleid van Silvester, de 33e paus van de Rooms-Katholieke kerk. Zoon Taems Vechters had land in
Zuidermeer, bij Spanbroek. En zo geldt Zuidermeer als de bakermat van 1173 achterhaalde Pronken.
De achternaam Pronk duikt pas omstreeks 1650 voor het eerst op in de archieven. De naam betekent stuurs, knorrig. „Het
kan ook zijn dat de eerste Pronk wilde pronken met zijn bezit“, zegt Hans van Kampen.
De verwoed genealoog volgt ook de gezinnen van dochters. Zo worden alle 77 kleinkinderen genoemd van Betje Pronk en
metselaar Gerrit Min uit Limmen. Betje maakt ze allemaal mee. Zij overleed in 1987, op 94-jarige leeftijd.
Als loonspuiter trok Jan Stoop (geboren
in 1922, zijn moeder was Jantje Pronk),
vanuit Heerhugowaard door de gehele kop
van Noord-Holland. Bij boeren bespoot hij
aardappelen tegen ongedierte.
Eerder was hij werkman bij Klaas Beers,
die in Heerhugowaard een gemengd
bedrijf had. Daar werkte Jan met paarden.
Als zelfstandig loonspuiter kocht hij een
trekker.
Begin jaren dertig had de Medemblikker Dorus Pronk zo'n dertig paarden. Hij werkte met de dieren mee aan de
aanleg van de Wieringermeerdijk. Na deze inpoldering was hij loonploeger.
Remment Pronk (1874-1952). Jarenlang politieman te Warmenhuizen.
Later begon hij in de nieuwe polder een gemengd boerenbedrijf: vee en
akkerbouw. Het zware werk deed hem goed. Dorus werd bijna 86 jaar.
We eindigen bij Remment Pronk. Aan niets op de foto is te zien
dat hij jaren ‘agent van politie’ was. Remment moest lang in
Warmenhuizen de openbare orde handhaven. Bij zijn huwelijk in 1902 diende hij in Haarlem.
Als weduwnaar woonde Remment in het toenmalige bejaardentehuis Sint Rosa in Obdam. Hij kwam ongelukkig aan zijn
eind. Na een operatie overleed hij in een Alkmaars ziekenhuis. Het schijnt dat een val uit het ziekenhuisbed hem noodlottig werd. De
verpleging was vergeten het bedhekje te sluiten.
‘De familie Pronk tussen 1450 en 2002’ telt 696 pagina's en is royaal geïllustreerd. Een exemplaar kost 44,50 euro. Voor meer info:
jjlvankampen@gmail.com
of telefoon 06-23280518.
Aan het boek is eerder aandacht besteed in enkele edities van het Noordhollands Dagblad. Auteur Ed Dekker werkt als verslaggever bij
het NHD. Ook is hij secretaris van Stichting Westfriese Families.
(foto's collectie Hans van Kampen)
Je worre weer noôd om 'n stukkie voor 't jaarboek te skroiven
We houwe oôs dialect graag in ere deur alle jare in 't jaarboek
gnappe stukkies in soortig Westfries te plaasen. Ok in 't jaarboek
2020 stinge weer de mooiste roime en verhale. De toid gaat hard,
want we komme nou alweer met de vraag of je 'n stukkie insture
wulle voor 't jaarboek 2021. Al is je stukkie de leste keer niet plaast,
den begroôt oôs dat, maar evegoed weer skroive 'oor. We magge
twuntig bladzoides vulle, dat we moete altemet ok roime en verhale
an de kant legge. Omtéven stuur je 'n stukkie in wat je zelf skreven
hewwe of wat van 'n aar, bevobbeld 'n femilielid. Den eerst wel effies
neitrekke of 't echt wel 'n stukkie van die persoôn is.
Je magge skroive weerover je wulle, maar liever niet langerder as
twei A4tjes. Om mee te doen, inlevere vóór end dezember. Dat ken
bai Martine Meester-van Groningen of Tom Wester.
E-mail-adresse:
martine83meester@hotmail.com
of
westertom@hetnet.nl.
We benne bar benuwd wat of er allegaar in de bus bedaart.
Alvast merakelse bedankt en veul inspiratie.
Martine Meester en Tom Wester
Ieder lid van Rabobank West-Friesland (het hebben van een rekening
betekent nog niet dat u lid bent) kan tussen 5 en 24 oktober stemmen
op de verenigingen die zich voor deze actie hebben opgegeven.
Mede door uw stem heeft het Westfries Genootschap in 2019
€ 443,07 ontvangen.
Het Westfries Genootschap heeft zich aangemeld voor de actie van
2020.
Stemmen via de Rabo App of internetbankieren
Stemmen verloopt dit jaar anders. Er kan worden gestemd via de
Rabo App of via Rabo Internetbankieren. Stemmen kan gemakkelijk
onder de knop ‘Zelf regelen’. Vervolgens moet u kiezen voor ‘Mijn
lidmaatschap’ en daarna ‘Rabo ClubSupport’.
Als u vorig jaar uw stem heeft uitgebracht maar geen toegang heeft
tot de Rabo App en Rabo Internetbankieren, dan ontvangt u van de
Rabobank een e-mail met unieke stemcode.
Met deze code kunt u tijdens de stemperiode (5 tot en met 24
oktober) via www.rabobank.nl/clubsupport uw stem uitbrengen.
Steun het Westfries Genootschap ook dit jaar door middel van uw
stem!
Nico Braak, penningmeester
‘Corona’ werkt niet mee
Vanwege alle maatregele gane alle geplande aktivitoite van Creatief
Westfries niet deur dut jaar. Jammer, we wete niet wanneer we wél
voor 't front komme kenne. Dat hou oôs gedeêlte op de website van
't Genoôskip in de gate voor 't leste nuws.
Skroivendevort
De redaksie is puur an de veert weest om toch nag de cd van 't juninummer
bai die van september te kreggen. 'n Bogie is wel op z'n
plaas voor de redaksie en de opname-manne, die ondanks de corona
'n mooi boekie en 'n cd voor mekaar kregen hewwe. Dat geniet van
zuk Westfries werk!
Effies klesse
Ok dát ken dut jaar (in oktober was 't plan) nag niet starte. Wul je
meer infermasie hierover, bel den Dilly Koetsier: 0228-561712 of mail
naar
bonsol@quicknet.nl.
Boekekraam
D'r benne al heêl wat boeke inleverd en d'r zitte jeweêltjes tussen!
D'r ware gien folkloremarkte in Skagen, dat gien kraam. Maar ankend
jaar doene we wel mee vezelf!
Onderwoil zoeke we ok naar are wege om de boeke bai liefhebbers
te kreggen. As we meer wete, den make we zuks bekend: op de
website, in Skroivendevort of aars in de krante.
Leste nuws
Voor 't leste nuws vanuit Creatief Westfries ken je altoid terecht op
de website: www.westfriesgenootschap.nl/Creatief
Zuks nou maar
Onder de noemer ‘Zuks nou maar’ schrijft Ina Broekhuizen-Slot sinds
deze zomer voor enkele edities van Rodi Media korte stukjes over
Westfriese woorden en uitdrukkingen, aangevuld met een gedichtje.
Op verzoek van Creatief Westfries maakte zij ook een ‘Zuks nou maar’
voor het Vierkant:
Voor of teugen
Het gaat in dit stukje niet over een stemming of een verkiezing, nee,
het gaat over de wind. In deze maand kan die behoorlijk aanwakkeren,
roezeboezig (onstuimig, stormachtig) weer is het immers vaak in de
herfst. In Westfriesland waait het bijna altijd, zouden er daarom zoveel
uitdrukkingen zijn met het woord ‘wind’ erin?
Met de wind mee en voor de wind of, betekent natuurlijk voor de wind.
De uitdrukking ‘voor de wind of droift een bos stro ok’ houdt in: als je
geluk hebt, is zaken doen geen kunst, met zoveel geluk kan iedereen
wel wat bereiken.
Bai de wind op en de wind teugen hewwe is tegenwind hebben. De
wind kan behoorlijk hard zijn, men spreekt dan van een dikke wind of
zegt: de wind staat don. Een dichte wind is een gelijkmatige wind en
een snarig windje wil zeggen een bitterkoude wind.
An de winderige deur komme betekent niet welkom zijn. Iemand die
bai windjewaai om gaat, vertelt uitvoerig en langdradig. Zeggen ze dat
je een windjewaai bent? Dan ben je nogal wispelturig of een pretzak,
een pierewaaier.
Een mooie uitdrukking is ‘gien wind deur de hekke waaie leite’, dat is:
je kansen niet voorbij laten gaan. Deze zegswijze is ontleend aan het
molenaarsvak, hekke is het meervoud van hek: het raamwerk van latten
aan een molenroede.
Tegen iemand die er verwaaid en verfomfaaid uitziet, wordt gezegd:
je ziene d'r uit of je een week in de wind hongen hewwe. Over een
dier dat te hoog op de poten staat zegt men: deer waait te veul wind
onder deur.
't Iende windje wakkert 't are an betekent het ene woord haalt het
andere uit.
Van een heel ander chapiter is de zegswijze ‘d'r is harde wind’. Dat
zegt niets over de weersgesteldheid maar vertelt dat een vrouw op
het punt staat om te bevallen.
Dat brengt ons op kleine kinderen, die kunnen soms zo wild as hooi
weze. En als dat zo is, zeggen pa en moe: d'r komt vast harde wind.
Daarover schreef ik eens een gedichtje.
Harde wind
Wat een regen en zuk waaien
't is nou buiten bar en boôs
en dat kè-je altoid merke
an 't speulen van de joôs.
't Is nou oigelijk gien speulen
want ze skreêuwe zommaar wat
lope den te donderjagen
ik wor tureluurs bedat.
Hoor, ze garte nou op zolder
ientje speult 'r denk voor spook
de are doen verskrikkelijk giere
ze ben’ hêlegaar van de kook.
Hé, nou is 't oindelijk rustig
ik hoor eerlijk niks meer - wacht -
'k most 'rs effies boven koike
want zô'n stilte is verdacht!
Bron: Westfries Woordenboek, Jan Pannekeet
Oproep originele schuren en boeten
Na de succesvolle speurtochten naar koolboeten, voersilo's en hooivijzels gaan de leden van de
Bouwhistorische Commissie de komende maanden op zoek naar originele schuren, boeten of eventueel
boetjes. Ook die gebouwen vormen een belangrijk onderdeel van een agrarisch bedrijf.
Het gaat om een globaal overzicht zoals bij de koolboeten, niet om een uitgebreide inventarisatie, en
we beperken ons tot het gebied binnen de Westfriese Omringdijk.
De bedoeling is om in ieder geval een of meer foto's (ook van details) te maken en het adres te vermelden.
Hierbij zo mogelijk: datering, oorspronkelijk en huidig
gebruik, afmetingen, misschien een plattegrond en wellicht een bouwvergunning.
Reacties op deze oproep kunt u sturen naar het secretariaat van het Westfries Genootschap:
contact@westfriesgenootschap.nl.
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.