Erfstukken

In de rubriek Erfstukken wordt aandacht besteed aan oude elementen die zich op een erf bevinden. Dat kan een gebouwtje zijn, een walviskaak, een boom of een brievenbus – kortom ‘erfgoed’ dat een verhaal vertelt over vroeger. Tips over erfstukken zijn welkom bij het secretariaat.
Door Ina Broekhuizen-Slot

Walviskaak aan de Gouwe

Is het een kale boomstam of een kromme paal? Wat staat daar precies in de boogerd van de imposante boerderij Hoochhoutwout op de Gouwe 48 in Hoogwoud? Nee, geen boom, geen paal, dit erfstuk is een walviskaak of -been. Misschien ooit meegebracht door een zeevarende boer die het grote bot gebruikte als hekpaal of schuurpaal.
De Westfriese walvisvaart kende een bloeiperiode tussen 1683 en 1720, veel schepen gingen onder meer vanaf Aartswoud, Medemblik en Hoorn op walvisjacht. De gezagvoerders kwamen vaak van het platteland. In Aartswoud bijvoorbeeld lagen bij de in 1883 gesloopte kerk een groot aantal grafzerken met afbeeldingen van koopvaardijschepen. De boeren gingen ter walvisvaart of dreven handel overzee terwijl vrouw, kinderen en knechten het werk op de boerderij op zich namen.

Lou Glas bij de walviskaak die toentertijd bij het bon stond. (foto familiebezit)

Grond met geschiedenis
In een muur van de zeventiende-eeuwse boerderij van Jannie en Co de Rijcke-Glas zit een fraaie gevelsteen met de afbeelding van een tweemaster en het jaartal 1671. In de grond rond de stolp vond Co aardewerk uit eerdere tijd, zoals borden uit Hoorn en Enkhuizen met de jaartallen 1611 en 1614. Op de kaart van Johannes Dou uit 1657 staat op deze locatie een pand getekend. Er wordt gezegd dat hier ooit de rijkste man van de Gouwe woonde. Grond met geschiedenis dus, daar op de Gouwe.
De walviskaak is uniek in Westfriesland, aldus Co. „Ooit kwam hier een Engelsman die in heel Europa onderzoek deed naar kaken op erven. Hij vond ze ook in de Zijpe en op Texel maar verder nergens in Noord-Holland. In 2014 stuitte Klaas Slagter van de Gouwe bij het ploegen op zijn land ook op botten. Grote stukken kaak en een wervel stonden rechtop in de grond. Deze vondsten zijn afgestaan aan Museumboerderij West-Frisia in Hoogwoud.”

Feest
Het bot bij Hoochhoutwout werd gebruikt als schuurpaal voor koeien en schapen, die konden er dan tegenaan schuren, vertelt Jannie de Rijcke-Glas. Op een oude foto staat haar opa Lou Glas met wat schapen bij de kaak. „Die stond toen nog bij het bon, de plaats waar de koeien werden gemolken. Later hebben we hem verplaatst naar de boogerd bij de vijver.”
„Maar hij wordt al beroerder en dunner door weer en wind”, zegt Co. Doch er gloort hoop! Dit jaar bestaat de boerderij 350 jaar, reden voor een feest, vindt kleinzoon Joost de Rijcke die met zijn ouders en broers in de stolp naast die van Co en Jannie woont. De beide boerderijen worden versierd, er zijn plannen voor een tentoonstelling en het walvisbot wordt opgeknapt.
Want wegdoen, nee, dat nooit. Zo'n erfstuk vertelt immers een prachtig verhaal over de historie van dit gebied.

De walviskaak bij de boerderij op de Gouwe werd vroeger gebruikt als schuurpaal. (foto Ina Broekhuizen-Slot)

Andere afleveringen van 'Erfstukken':
'20/2 | '20/3 | '21/1 | '21/2 | '21/3 | '22/1 | '22/2 | '22/3

Andere artikelen op deze website:

Hé, is dat Westfries?

632. Ik verskeurde (scheurde) m'n nieuwe mantel aan 'n spijker, ik was er beloord van (kapot, erg teleurgesteld).

Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.

© 1924-2023 Westfries Genootschap - Contact - Sitemap - Privacyverklaring

West-Friesland, een streek met karakter binnen de Omringdijk.