Westfries Genootschap » Publicaties » Vierkant » 2022 » Nummer 3 » Pagina 4-14
Op zaterdag 25 juni is het nieuwe jaarboek gepresenteerd
in de Protestantse kerk in Wognum. Na het openingswoord
van de voorzitter vertelde Lourens Schuijtemaker over zijn
onderzoek naar de herkomst van een groep Hollanders die
begin zestiende eeuw op uitnodiging van de Deense koning
naar het eiland Amager in Denemarken emigreerde om daar
de teelt van groenten en fruit naar een hoger plan te tillen.
Lange tijd was onduidelijk waar deze mensen vandaan kwamen.
Waren het Vlamingen, Waterlanders of Westfriezen? Lourens
is tot de conclusie gekomen dat het Westfriezen waren uit het
rechtsgebied van de stad Hoorn.
Lourens is in het dagelijks leven wiskundeleraar, maar heeft ook
geschiedenis gestudeerd en publiceert veel over onze regionale
geschiedenis. Het jaarboek van het Westfries Genootschap is
een van de uitgaven waarin vanaf 2017 artikelen van zijn hand
verschijnen.
Ook dit jaar bevat het jaarboek een artikel van hem: ‘Vele
vaandels en een vliegende draeck: de Nederlandse Opstand in
Koggenland’.
De vele artikelen die deze jonge schrijver in een betrekkelijk
korte tijd heeft geschreven, waren voor de redactiecommissie en
het bestuur aanleiding om Lourens te eren met het overhandigen
van het eerste exemplaar van het jaarboek West-Friesland Oud
& Nieuw van 2022.
Voor uitgever Frenk Dieke en vormgever Marc Elsendoorn is dit
alweer de tiende uitgave waaraan zij hebben gewerkt.
Ter afsluiting van het officiëeuml;le gedeelte van deze bijeenkomst
werd een film vertoond over het voormalige veenriviertje de
Kromme Leek.
In het kader van haar 25-jarig jubileum heeft Stichting De
Cromme Leeck aan Stichting Projector gevraagd opnamen te
maken van het stroomgebied van de Kromme Leek. Het is een
van de oudste nog aanwezige landschapselementen in deze
streek. De Kromme Leek loopt vanaf de Baarsdorpermeer langs
Nibbixwoud, Wognum en Zwaagdijk-West richting Medemblik in
het oosten.
Het is vier jaar geleden dat het Westfries Genootschap de cursus Kennismaken met Westfriesland organiseerde. Het is hoog tijd om
deze cursus opnieuw te geven. Er is gekozen voor een nieuwe opzet, waarbij het Westfriese landschap, de Westfriese Omringdijk en de
stolpboerderijen centraal staan. In de cursus zijn de nieuwste inzichten over deze onderwerpen verwerkt.
De cursus wordt gegeven op zaterdag 19 november in horecacentrum De Hooghe Heeren, Herenweg 60 in Hoogwoud.
Programma
09.30 uur Ontvangst met koffie of thee en koek
10.00 uur Opening door Jan Smit, voorzitter van het Westfries Genootschap
10.05 uur Hoe Westfriesland vorm kreeg: bodem, landschap en eerste bewoning.
Inleider Nico Bregman, gids bij IVN Natuureducatie.
11.05 uur Pauze
11.15 uur Land en water. Inleider Netty Zander, bestuurslid van het Westfries
Genootschap en ambassadeur van de Westfriese Omringdijk.
12.15 uur Lunch
13.00 uur Stolpboerderijen. Inleider Dieuwertje Duijn, vrijwilliger bij Boerderijenstichting
Noord-Holland en archeoloog bij Archeologie West-Friesland.
14.00 uur Afsluiting officiëeuml;le gedeelte
14.15 uur Informeel samenzijn. Daarbij wordt aan de deelnemers één
drankje en een hapje aangeboden.
14.45 uur Einde informele deel
Voor wie is deze cursus bestemd?
Voor iedereen die belangstelling heeft voor Westfriesland. Niet alleen leden
van het Westfries Genootschap worden uitgenodigd om deel te nemen, ook niet leden zijn van harte welkom.
Kosten en opgave
Voor de gehele cursus zijn de kosten € 25 per persoon inclusief alle
consumpties.
U kunt zich opgeven door overmaking van het verschuldigde bedrag op bankrekeningnummer
NL60 INGB 0000 7079 13 ten name van het Westfries Genootschap. Vermeldt u daarbij
a.u.b. de woorden Cursus Kennismaken en uw naam en adres. Uw betaling dient uiterlijk
14 november binnen te zijn. Vooraf aanmelden is verplicht.
Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met het secretariaat: 0229-217121 of
contact@westfriesgenootschap.nl.
Schurenproject
Deze zomer werden twee schuren vastgelegd, één in Obdam en één in Oostwoud.
De complete beschrijvingen met een keur aan foto's zijn te vinden op de website
onder de knop Bouwhistorie. Hieronder het ingekorte verhaal over de schuur aan
de Obdammerdijk 1 van de familie Wester.
Nieuwe schuur na brand
Deze schuur is gebouwd in 1939 nadat de vorige schuren verbrandden. Daarbij
bleef het woonhuis, dat ervoor stond, gespaard. Opdrachtgever voor de nieuwe
schuur was Marijtje Wester-van Schagen, de weduwe van Jan Wester. In 1949 nam
haar zoon Cor het bedrijf over. Als gevolg van de ruilverkaveling beëeuml;indigde hij in
1971 zijn bedrijf. Anno 2022 zijn Tom en Gerda Wester eigenaar van de schuur en
de ervoor staande woning die dateert uit 2001.
Beschrijving
De afmetingen van de schuur bedragen circa 8,45 meter bij circa 8,73 meter. De
schuur was verdeeld in een koolboet, een veestal en een stookboetje. De muur
tussen de koolboet en de stookboet is in de loop der tijd verwijderd.
Het schuine dak heeft een gordingkap met houten dakspanten afgedekt met
eternit golfplaten. De verdiepingsvloer boven de werk/opslagruimte bestaat uit
een houten balklaag met vloerhout. Boven de stal is een plafond met een onderkant
van poreuze vochtopnemende platen.
In de stal zijn de koeschotten, de drinkbakken en de groep (weliswaar dichtgemaakt)
bewaard gebleven. Er was hier plaats voor vier koeien en wat jongvee. Op de
zolder werd het hooi bewaard, rechtsachter is een opening die uitkomt boven de
stal. Hierdoor werd hooi voor de koeien naar beneden gegooid.
Varkensboetje als dank
Aan de oostzijde van de schuur is een varkenshok gemetseld. Nu is dat hok hoger
opgetrokken en wordt het gebruikt als bergruimte. Tom Wester vertelt: „Kort na de
oorlog werd de bouw van de Schippersbrug (Witte Brug), die in de oorlog stil was
komen te liggen, hervat. Een stratenmaker, een zekere Stam, kwam in die tijd de
bestrating van de opritten van de brug aanleggen. Hij at regelmatig mee aan tafel
bij de familie Wester. Toen het werk klaar was, bouwde hij als dank dit varkensboetje
met straatstenen die overgebleven waren van de brug-opritten.”
Peuk op de kooldars
In september 1939 verbrandden de oude schuren op deze plek. Er wordt verteld
dat de brand ontstond doordat Dirk Langedijk, de vrijer van Neli Wester, tijdens
een vrijpartij op de kooldars een brandende peuk weggooide.
Van de aanbesteding is een krantenbericht bewaard. Het timmerwerk werd gegund
aan Jac. Bakker uit Obdam (ƒ 706), het metselwerk aan C. Mulder uit Obdam
(ƒ 980). Uit de rekeningen blijkt dat het werk voortvarend aangepakt werd. Twee
rekeningen van C. Mulder zijn gedateerd op december 1939, de rekening van Jac.
Bakker is in februari 1940 voldaan. Een aparte opdracht werd gegeven aan een
bedrijf in Enschede voor het maken van een betonnen stalplafond. Die rekening à
ƒ 160 is betaald op 10 december 1939.
Teelt van pootaardappelen
Cor Wester teelde onder meer aardappelen, wortelen, ranonkels, anemonen en
later ook tulpen. Nadat de koeien weg waren, werd de teelt van pootaardappelen hoofdzaak.
Zijn zoon Tom beschrijft hoe die teelt in zijn werk ging.
„Na het rooien werden de aardappelen in de schuur gestort. Er was nog geen
betonvloer, maar aangestampte modder. Eerst werden er driehoekige latten
rekwerken, model konijnen-ren, aansluitend op elkaar neergelegd. Hier door
werd met een ventilator lucht geblazen om de aardappelen te drogen en droog
te houden.”
„In de winter werd er gehort en gesorteerd. Bij het horten werden de groene en
beschadigde aardappelen alsmede de modder en de kluiten eruit gezocht. Hierna
werden de aardappelen gesorteerd in vier maten. Dit waren achtereenvolgens
kriel, drielingen, volgelingen en bonken. De drielingen waren als poters het meest
gewenst.”
„Volgens mijn vader gaven drielingen na op Malta gepoot te zijn enkele dikke
eetaardappelen. De bonken gaven daarentegen heel veel kleine nakomelingen.
De volgelingen zaten er tussenin en de kriel werd als ik het goed heb niet als poter gebruikt.”
„Pa verkocht niet op voor, maar gokte liever op een mooie prijs. De zakken met
aardappelen werden, als ze verkocht waren, naar het station in Obdam gereden en
in een wagon geladen. Bij het station hadden de Obdammer tuinders gezamenlijk
een opslagruimte met voor ieder een afgescheiden deel, dat men hut noemde.
Hiervan maakte mijn vader ook gebruik.”
„Op het schilderij (zie volgende pagina) is pa met zijn trekkertje aan het
bollenploegen. Hij heeft ook een hoekie Apeldoorns gehad. Dit trekkertje is een
BMB. Eigenlijk zoiets als een Holder, maar het heeft geen aftak-as. Achter dit
trekkertje kon de lichter aangebracht worden en konden de aardappelen die op
ruggen stonden gelicht worden. Hierdoor lagen ze los in de modder.”
Met dank aan Karin, John, Ben, Louis en Tom Wester.
Op pagina 5
van het julinummer maartnummer van het Vierkant staat een artikel van de Bouwhistorische
Commissie over bakkerij De Korenschoof in Spanbroek. Daarin wordt geschreven
dat Jacco Bes de bakkerij runt. Dit is onjuist. De Korenschoof wordt gerund door
Martijn en Jacco Bes, zonen van Jan Bes.
Op pagina 21
van het maartnummer julinummer van het Vierkant staat in de rubriek Erfstukken een foutieve tekst bij de foto. Dit moet zijn:
De nieuwe woning in stolpvorm, de brongasketel blijft gehandhaafd. (foto Ina Broekhuizen-Slot)
Optredens
Nei twei jare hewwe de skroiversgroepe weer optreden in
Skagen vanwege de folkloremarkte. We zatte nou in de kerkzaal
(Leijdekkerszaal) van de Grôte Kerk. Dat leek ok goed an te slaan,
dat we doene dat komend jaar weer.
Skroiversklassie
As je nag wat beterder in 't Westfries skroive lere wulle, den kè
je meedoen in 't klassie van Ina Broekhuizen. Anmelde deervoor
ken bai Dilly Koetsier, 0228-561712 of bonsol@quicknet.nl.
Westfriese podcast
De cd die ien keer in 't jaar met de Skroivendevort meekomt wort
gien meer maakt. Maar gien meleur, deervoor in de plaas is de
podcast ‘Pratendevort’ kommen.
We vinde 't belangroik dat je 't Westfries hore bloive kenne.
Dat deervan stane op de podcast stukkies uit Skroivendevort,
Westfriese liedjes, 'n interview met een echte Westfries en 'n
column. Je begroipe 't al, 't rooit 'r best op!
De eerste podcast is begin september verskenen. De tweide
komt ien maand ternei: begin oktober. En deernei om de twei
maande.
Al wul je 'm hore, den tik je in de browser in:
https://anchor.fm/pratendevort.
En den vezelf op enter drukke. Die browser, dat is 't invulvak
bovenan op je computerscherm al zit je op internet. Den gaan je
d'r rechstreeks nei toe.
Al hew je Spotify, den linksboven bai zoeke intikke: Pratendevort.
Den kom je d'r ok.
't Makkelekste is 't om 'm te beluisteren via de website van 't
Westfries Genoôtskip.
Gaan op de website (www.westfriesgenootschap.nl) nei ‘Creatief
Westfries’ toe.
Koik den bai ‘De leste nuwtjes’ en klik an: Nuw Pratendevort:
Podcast in 't Westfries.
Veul skik met luistere!
Tom Wester en Diny Kreuk voor stichting Creatief Westfries
De Stichting Projector heeft duizenden foto's in beheer en dat
aantal groeit nog steeds. Het bestuur van de stichting boog
zich na de coronacrisis over de vraag: ‘Waar doen we het
eigenlijk voor?’. Het opslaan van al die beelden heeft alleen
zin als geïnteresseerden – of dat nou leden van het Westfries
Genootschap zijn of niet – die beelden kunnen bekijken.
Digitalisering lag dan ook voor de hand. Daarmee waren we al
een heel eind op weg toen de hiervoor gestelde vraag aan de
orde kwam. Je kunt beeldmateriaal wel digitaal opslaan, maar
dan is het nog steeds moeilijk toegankelijk. Daar moet een
systeem voor bedacht worden.
Een beeldbank, dat was de meest voor de hand liggende
oplossing om die toegankelijkheid voor bepaalde groepen of
misschien wel voor iedereen te realiseren.
We keken eens om ons heen en ontdekten dat er al veel
beeldbanken bestaan. Veel historische verenigingen en musea
hebben al een operationele beeldbank en het spreekt bijna voor
zich dat vrijwel alle archiefdiensten er ook een hebben.
Nader onderzoek wees uit dat historische verenigingen vooral
gebruik maken van het zogenaamde Zijper Collectie Beheer
Systeem (ZCBS), een systeem dat ontwikkeld is door Gerard van
Nes.
Een aantal gesprekken met de heer Van Nes heeft ertoe geleid dat
ook wij met ZCBS in zee zijn gegaan. Een belangrijke voorwaarde
was wel dat we eerst een eigen website moesten hebben. Dat
proces is inmiddels afgerond (www.stichting-projector.nl), zodat
u alvast een kijkje kunt nemen hoe de nieuwe website eruitziet.
We zijn druk bezig met de voorbereidingen om de beeldbank
operationeel te maken, dat wil zeggen het selecteren van
beelden, het beschrijven van beelden en het vullen van de
beeldbank.
Hulp gezocht
Graag maken wij meteen van de gelegenheid gebruik om een
oproep te doen.
Wij zoeken hulp bij het selecteren en het invoeren van het
beeldmateriaal. Lijkt het u leuk om hier een bijdrage aan te
leveren? Neem dan contact op met het secretariaat van het
Westfries Genootschap: contact@westfriesgenootschap.nl of
0229-217121.
Stichting Projector
Dit najaar proberen we Westfriesland nog dichter bij de mensen te brengen.
Hiertoe hebben we, naast de gebruikelijke bijeenkomsten, een aantal nieuwe activiteiten georganiseerd.
Woensdag 12 oktober en 9 november van 10 tot 12 uur: workshop ‘Effies Klesse’
Wie praat 'r opheden nou nag Westfries? Oôs dialect raakt almeer onder 't
peerd z’n buk en dat is bar noôslek. Somwoilen hoor je nag wel de
klank, maar krek die uitdrukkings en gezegdes die oôs Westfries zô
ampart make hoor je temet gien meer.
Begroôt dat jou ok? Meskien is den ‘Effies klesse in 't Westfries’
wat voor je. Met 'n groepie klesse, nei mekaar luistere, en van mekaar lere.
Onder loiding van Stichting Creatief Westfries.
Woensdag 19 oktober en 16 november van 10 tot 12 uur: workshop ‘Hoe
en wat in het Westfries’
Tijdens deze workshop wordt dieper ingegaan op de achtergrond van het Westfriese
dialect. Dit is een workshop van Stichting Creatief Westfries.
Woensdag 2 november van 10 tot 12 uur: workshop ‘Werk aan de winkel’
Is het Westfries bij u als ‘echte Westfries’ een beetje weggezakt,
of wilt u als ‘import Westfries’ meer weten over het dialect dat
u op feestjes, kermissen en verjaarfeesten hoort?
De workshop ‘Werk aan de Winkel’ is een interactieve workshop met
veel opdrachtjes en oefeningen om het Westfries (nog beter) onder de knie te
krijgen en is een initiatief van Stichting Creatief Westfries.
Woensdag 9 november van 19.30 tot 21 uur: Filmavond over Hoorn
Stichting Projector heeft uit het archief een selectie gemaakt uit historisch,
maar ook recenter beeldmateriaal over Hoorn.
Vrijdag 11 november van 10 tot 12 uur: Stichting Westfriese Families, lezing
over de familie Keesman
Peter Keesman vertelt over zijn familiegeschiedenis. Zie
pagina 13
voor meer informatie.
Aanmelden voor deze activiteiten graag via:
contact@westfriesgenootschap.nl
of 0229-217121 (dinsdag tot en met vrijdag van 9 tot 12 uur bereikbaar)
Voor leden van het Westfries Genootschap zijn deze activiteiten GRATIS
te bezoeken (wel van tevoren aanmelden).
Wij vragen aan niet-leden een bijdrage van 5 euro per activiteit. Als u lid wordt
van het Westfries Genootschap, dan wordt de betaalde 5 euro (eenmalig) verrekend
met de contributie.
Beste Westfriese of Westfries,
Ok in 't Jaarboek van 't Westfries Genoôskip van 2023 magge
we weer twuntig bladzaides met verhaaltjes, roimpies en liedjes
vulle. En dat allegaar in oôs mooie Westfriese dialect.
Dat doene we graag, want wat maakt Westfriesland tot
Westfriesland? Nôh, 'n hêleboel, maar oôs dialect staat op
nummer ien vezelf.
Dat klim in de pen en skroif 'n mooi stukkie.
't Mag overal over gaan. 't Mag goinig of serieus weze. 't Mag
in de toid trug gaan, van deuze toid weze en ok nag over de
toekomst gaan, dat maakt allegaar niks uit.
Maakt 't niet langerder as aaref A-viertje, den is 'r voor are
skroivers ok 'n plekkie.
't Moet vezelf wel in gnap Westfries in 't Jaarboek te staan
komme, dat doen je best.
Maar al bekeert deer wat an, den skeurt de redactie je d'r wel
deur. Dat doene we altoid in overleg met de skroiver vezelf.
We kenne op voorhand niet zegge of je stukkie plaast wort,
want we kregge altoid meer binnen as dat 'r plek is, maar we
leite 't wete.
We beware 't niet voor 't are jaar, maar beginne alle jare weer
overnuw.
In jannewari gane we de stukkies uitzoeke, dat al wul je
meedoen den vóór 31 jannewari insture.
Insture ken nei Martine Meester-van Groningen of Tom Wester.
Email-adresse: Martine83meester@hotmail.com of
Westertom@hetnet.nl.
Alle jare weer kregge we hêle mooie stukkies binnen, dat we
benne bar benuwd wat of 't deuze keer worre gaat.
Alvast merakelse bedankt en veul inspiratie!
Martine Meester en Tom Wester
Als een van de nieuwe activiteiten van het Westfries Genootschap organiseert
Stichting Westfriese Families een lezing. Het onderwerp is ‘de familie
Keesman van oorspronkelijk Barsingerhorn en Wieringerwaard’.
De lezing wordt gegeven door Peter Keesman uit Heiloo en is op vrijdag 11 november,
's ochtends van 10 tot 12 uur. De locatie is het Timmermansgildehuis, Dal
3-achter in Hoorn, het onderkomen van het Westfries Genootschap.
Leden van het Westfries Genootschap hebben vrij toegang. Nietleden betalen 5 euro
entree. Mocht u besluiten lid te worden van het Westfries Genootschap, dan wordt
de betaalde 5 euro verrekend met uw contributie.
Peter Keesman is een van de samenstellers van het boek ‘Keesmannen, de
bierstekers rond Barsingerhorn en Wieringerwaard’. Dit familieboek verscheen
in 2021 en telt 188 pagina's, exclusief bijlagen. Peter Keesman stelde het boek
samen met zijn zussen Gonda en Hanneke.
Verhalende reis
‘Keesmannen, de bierstekers’ beperkt zich niet tot een genealogische
opsomming van namen en data. Het rijk geïllustreerde boek op A4-formaat
is uitgegroeid tot een verhalende reis door de tijd. Op deze wijze komt het reilen
en zeilen van de voorouders van de samenstellers beeldend tot leven, met veel
aandacht voor hun directe leefomgeving.
Met zijn presentatie – royaal aangekleed met beelden – neemt Peter
Keesman de bezoekers mee naar gezinnen waar de geur van chocolade is op te snuiven,
naar koetsiers in het zondige Amsterdam, naar veldarbeiders in de zware klei,
naar schippers die verre handelsreizen maakten en naar drie generaties handelaren
in bier.
Een exemplaar van het boek ‘Keesmannen, de bierstekers rond Barsingerhorn
en Wieringerwaard’ is aanwezig in de bibliotheek van Stichting Westfriese
Families. Donateurs van Westfriese Families kunnen boeken uit de bibliotheek
gratis lenen. Voor een overzicht van alle titels in de bibliotheek zie de website
www.westfriesefamilies.nl.
Eigen ervaringen
Op de bijeenkomst van 11 november zijn koffie en thee gratis bij aanvang en in de pauze.
Er is volop gelegenheid om vragen te stellen en om eigen ervaringen over familieonderzoek in te brengen.
Dinsdag 6 september was het eindelijk zover, de reis naar museum Huis Doorn te
Doorn waar de verbannen Duitse Keizer Willem II van 1920 tot zijn dood in 1941
woonde. Een imposant huis met een enorm park. Door de coronapandemie werd de
reis viermaal uitgesteld.
De reis naar Doorn liep niet helemaal vlotjes vanwege files, maar dit werd
goedgemaakt door de ontvangst in de Oranjerie met een smakelijk kopje koffie en
appeltaart. Vervolgens gingen wij, verdeeld in drie groepen, het museum binnen. De
rondleiders vertelden met verve over de geschiedenis van het huis en zijn bewoners.
De rijk gemeubileerde kamers met de prachtige schilderijen en gevulde kasten
waren een lust voor het oog. De gedrevenheid van de rondleiders was plezierig en
informatief.
Na de rondleiding gingen we weer naar de Oranjerie waar de lunch genuttigd werd. Na
de lunch kwam het bericht de Oranjerie dicht ging in verband met personeelstekort.
Wij konden nog door het park een wandeling maken en dat was het dan.
Dat was niet de afspraak. Wij moesten improviseren, hoe nu verder? Gelukkig
deed de chauffeur het voorstel naar de Pyramide van Austerlitz te gaan, waar een
– vanwege de warmte zeer welkome – consumptie voor eigen rekening gebuikt kon
worden.
De ‘Pyramide van Austerlitz’ is gelegen op het hoogste punt van de Utrechtse
Heuvelrug. In 1804 liet generaal Marmont de piramide bouwen door het Frans-Bataafse
leger, als eerbetoon aan zijn vriend en voorbeeld Napoleon Bonaparte.
Geïnspireerd door diens veldtocht naar Egypte, koos Marmont voor een piramide,
bekroond met een obelisk.
Deze obelisk was van hout en raakte snel in verval. In 1894 werd een nieuwe obelisk
gebouwd van steen, maar de piramide zelf werd nauwelijks hersteld. Medio 2000
is besloten het geheel, met het bos eromheen, te renoveren met als uiteindelijke
resultaat dat de ‘pyramide’ onder de stenen obelisk weer zichtbaar is geworden.
De paden rond de piramide waren zanderig en rul, dit liep wat zwaar. Maar gelukkig
kon men daar van bijkomen op het gezellige terras.
De terugreis ging voorspoedig, de bus reed min of meer zonder oponthoud naar
Hoorn.
In 2020 begon de reiscommissie met 65 aanmeldingen voor deze reis. Nu, twee jaar
later, hebben wij 27 afmeldingen moeten noteren, helaas.
Wij willen Thea Knijn hartelijk bedanken voor het vele werk dat zij aan deze reis heeft
gehad en hopelijk gaat een volgende reis iets makkelijker.
Voor 2023 gaan wij vol energie aan de gang met een leuke en betaalbare reis.
De nieuwe reisinformatie komt in de nieuwsbrief van december 2022.
Klik hier voor meer Westfriese woorden en uitdrukkingen.