Geschiedschrijving » Westfries Biografisch Woordenboek (WBW)

Holle, Geert (1866-1936)

Onderwijzer, schrijver en vakbondsman

Geert Hollle, tweede zoon van Harm Hendrik Holle en Aaltje Jonker, geboren op 28 november 1866 in Wildervank. Overleden op 9 september 1936 in Heiloo. Getrouwd op 31 mei 1894 met Ida Bakker uit Westzaan (geboren 8 mei 1872; overleden 9 september 1953). Drie dochters: Alida Maria (1895-1980), Maria Jantina (1898-1979) en Harmina Johanna (1901-2001) -de jongste getrouwd met Piet Rijswijk (1900-1985).

Geert groeit op als zoon van de kapitein van een schoenerbrik met de naam ‘Dirk en Pieter’. Hij gaat met beide ouders in de zomer mee op de grote zeilvaart; de winter brengt hij voornamelijk door in zijn familiekring in Wildervank. De grote zeilvaart naar de Middellandse Zee, de Oostzee en Engeland brengt de jonge Holle naar veel landen in heel Europa. Hij is, elf jaar oud, aan boord als de schoenerbrik nabij Schotland schipbreuk lijdt. Die ervaring maakt dat Geert de zee de rug toekeert. Als zijn vader jong overlijdt, wordt Geert opgevangen door een oom in Veendam. Uiteindelijk wordt hij onderwijzer.

Onderwijsloopbaan
Zijn loopbaan ‘voor de klas’ begint aan een lagere school in Dwingeloo. Later wordt hij als onderwijzer benoemd in Westzaan. In 1894 wordt Geert benoemd tot hoofd van de lagere school in het nabij Schagen liggende dorp Haringhuizen. En twee jaar later krijgt hij dezelfde functie op de school van Kolhorn (beide dorpen zijn dan onderdeel van de gemeente Barsingerhorn). Hier werkt hij al aan zijn eerste kinderboeken.
In 1904 wordt Geert Holle hoofd van de lagere school in Berkhout, waar hij meester Bramer wegens diens pensionering opvolgt. Ofschoon zijn hart naar de zee blijft trekken, is hij een uitstekend onderwijzer, hij is een onderwijsvernieuwer avant la lettre. Zijn oud-leerlingen denken later met veel waardering aan hun leermeester terug. In Berkhout schrijft hij bovendien verder aan zijn kinderboeken (totaal zes). In 1927 vertrekt Geert Holle, inmiddels gepensioneerd, samen met zijn vrouw en middelste dochter naar Heiloo, waar hij op woensdag 9 september 1936 's middags om 17.00 uur overlijdt. Opmerkelijk: zijn echtgenote sterft 17 jaar later (in 1953) op dezelfde dag, uur en datum.

Hoorn voor den prins
Twee kinderboeken van Geert Holle hebben een historische achtergrond: ‘Hoorn voor den prins’ en ‘Met Pieter Pikmans het zeegat uit’. De historische gegevens voor deze boeken spoorde hij op in het archief van de gemeente Hoorn en dat van de Universiteitsbibliotheek in Amsterdam. ‘Hoorn voor de Prins’ speelt zich af in 1572 en gaat over de strijd in en rond Hoorn als de stad het Spaanse juk afwerpt en kiest voor de Prins van Oranje. ‘Hoorn voor den prins’ wordt in 1913 uitgegeven door Van Holkema & Warendorf te Amsterdam in de reeks ‘Helden van voorheen’. De tweede druk verschijnt in 1924 in de serie ‘De goede kameraad’ van dezelfde uitgever. Een derde druk (aangepast aan de spelling van die tijd) wordt in 1968 op de markt gebracht door Uitgeverij West-Friesland in Hoorn. In 2006 brengt kleinzoon van de auteur, Hans Rijswijk, een facsimile van de eerste druk uit.
‘Met Pieter Pikmans het zeegat uit’ verschijnt voor de eerste keer in 1915. Het is een spannend jongensavontuur uit het laatste decennium van de 16de eeuw over de scheepsjongen Thijmen en de uit de Hoornse Peperstraat afkomstige schipper/reder Pieter Pikmans. De eerste druk wordt uitgegeven door Van Holkema & Warendorf in de serie ‘De goede kameraad’. Ook dit boek verschijnt in tweede druk in deze serie, maar dan wel met een andere voorkant. Een derde druk wordt in 1953 door dezelfde uitgever uitgebracht; in 1969 gevolgd door een vierde druk, nu uitgebracht door Uitgeverij West-Friesland in Hoorn.

Nog vier boeken
In twee van zijn andere boeken spelen de herinneringen aan zijn eigen jeugdjaren een rol. In 1904 voltooit Geert Holle zijn eerste jongensboek ‘Jan en Wouter’. Dat wordt verschillende keren uitgebracht in de zogeheten Stamperius Bibliotheek door Uitgeverij L. J. Veerman in Heusden. Ook in het ‘Het Veenwijker viertal’ gaat Geert Holle terug naar zijn jeugd. Het Wildervank en Veendam waar hij opgroeit, wordt in het boek Veenwijk. De eerste druk verschijnt bij uitgever P. van Belkum Az. in Zutphen in 1910. Er volgt enkele jaren later een tweede druk.
‘Karel Doringa’ en ‘De zoon van den berenleider’ beschrijven spannende jongensavonturen. ‘Karel Doringa’ verschijnt (met illustraties van Johan Braakensiek) voor de eerste keer bij Van Holkema & Warendorf in 1919. Later volgt nog een herdruk. In 1920 komt bij Van Holkema & Warendorf ‘De zoon van den berenleider’ uit. Al snel volgt een tweede druk in de serie ‘De goede kameraad’. Een derde herziene (en ingekorte) druk volgt in de ‘Tip-Top-Serie’ van dezelfde Amsterdamse uitgever. ‘De zoon van den berenleider’ ontstaat tijdens de door de heersende Spaanse griep gedwongen schoolsluiting in 1918. Geert Holle schrijft het boek dan in drie weken.
Drie voltooide werken van Geert Holle zijn niet uitgegeven. Het (kleine) jongensboek ‘De jonge Edison’, het toneelstuk in drie bedrijven ‘Jacobus van Dusselen’ en het in Gronings dialect geschreven ‘Testament van Ootje’.

Vakbeweging
Naast zijn dagelijks werk op de school in Berkhout (die sinds 1980 ook zijn naam draagt) is Geert Holle jarenlang actief voor de vakbeweging het Nederlandsch Onderwijzers Genootschap. Met name spant hij zich in voor gelijktrekking van het salaris voor onderwijzers in de stad en op het platteland. De eersten verdienen in de eerste decennia van de 20ste eeuw maar liefst acht procent meer. Op vele protestvergaderingen in het hele land houdt Geert Holle gloedvolle pleidooien voor de gelijkschakeling. Zijn invloed reikt tot binnen de muren van het voormalig ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. De gelijkstelling in salaris komt er. Van 1918 tot 1932 is Geert Holle lid van het hoofdbestuur van het N.O.G. Bij zijn afscheid krijgt hij een imposant ‘vriendenboek’ van de Nederlandse onderwijswereld onder het motto ‘Recht door zee’. Van Axel in Zeeuws-Vlaanderen tot Uithuizen in Groningen wordt hem door plaatselijke afdelingen van het N.O.G. lof toegezwaaid.

Voorlezer en voorzanger
In Berkhout vervult Geert Holle ook een rol in de hervormde kerk. Op zondagochtend leest ‘meester’ Holle vanaf zijn eigen plek binnen het doophek van de kerk de Bijbeltekst die aan de beurt is voor tijdens de dienst. Hij fungeert er ook als voorzanger. Hij woont naast de kerk in een gebouw dat zijn gezin deelt met de gemeentesecretarie.

Publicaties:
zie hierboven.

Literatuur:
- Hans Rijswijk, ‘Over meester Geert Holle’ in het Noorhollands Dagblad van 20 juni 1980
- ‘Onze School’ 125 jaar 1874-1999 onder redactie van Henny de Haas, Annet Staal-Koster. Berkhout 1999 (Geert Holle School)
- H. Kollis Tz., Uit de historie van Berkhout, Berkhout, 1968

Gegevens aangeleverd door: Hans Rijswijk te Hoorn en bewerkt door Peter Wester te Beuningen (2014).