Geschiedschrijving » Westfries Biografisch Woordenboek (WBW)

Grooteman, Jacobus (Jaap) (1915-1976)

Tuinder, muzikant, humorist en sociaal dorpsgenoot

Jacobus Grooteman, roepnaam Jaap of Japie, werd geboren te Onderdijk op 6 mei 1915 en overleed te Onderdijk op 27 juli 1976. Jaap was de jongste zoon van Simon Grooteman (geb. 16-02-1865) en Johanna Meester (geb. 28-12-1870). Simons eerste vrouw (geb. 9-5-1860) was Geertje Meester, bij wie hij vier kinderen kreeg (twee jongens en twee meisjes) en van wie Johanna (Jansje) een jongere zuster was. Zij schonk hem nog zes kinderen: vier jongens en twee meisjes. Jaap was de jongste van het tiental. Een nakomertje, die ‘Ome Japie’ werd genoemd, omdat hij oomzeggers had die even oud waren als hij. Zijn vader had zijn eerste vrouw, de moeder van de oudste kinderen, aan de dood verloren. Op 10 juli 1942 trouwde Jaap met Anna Sijm (geb. 13-07-1913). Uit dit huwelijk werden acht kinderen geboren, waarvan de oudste dochter op bijna zeventienjarige leeftijd overleed.

Levensloop en levensinstelling
Opgegroeid in een agrarisch gezin was ook hij voorbestemd om tuinder te worden, net als de meesten van zijn leeftijdgenoten. De gronden van de familie Grooteman lagen in het tuinbouwvaargebied van de Vier Noorderkoggen-polder achter Onderdijk, dat alleen per schuit bereikt kon worden. Een geïsoleerde werkplek, waar hij met zijn vader en broers het land bewerkte. In die situatie kwam zijn gevoel voor humor goed van pas. Waar het leven van alledag vaak wat saai en eentonig was, bracht hij ‘leven in de tuinderij’. Wanneer de regen onbarmhartig neerdaalde en het leven van de landman er niet mooier op werd, kon hij, nat en wel, luidkeels zingen: ‘O, Susanna, wat is het leven schoon!’. Op humoristische wijze ging hij om met de mensen en omstandigheden van die tijd. En in het zogenaamde ‘bouwersboetje’ (een kleine schuur of hut, waar konkeltoid (schafttijd) werd gehouden of werd geschuild voor de regen) vertelde hij komisch over de eigenaardigheden van sommige dorpsgenoten, die hij ook precies kon imiteren.

Muziek en conferences
Muzikaliteit is een kwaliteit die veel voorkomt in de familie Grooteman. Zo ook bij Jaap. Op jonge leeftijd haalde hij orgelles bij Broersen in Grootebroek. De Onderdijker parochie vaarde daar wel bij, omdat hij beschikbaar was als reserve-organist in de kerk naast zijn broer Nico. Hij was toch al aanwezig op het kerkkoor waar hij lid van was. Dus was het, volgens Jaap, maar een kleine stap naar de orgelbank. Samen met zijn broers was hij, zodra de baard in de keel voorbij was, lid van het koor geworden en hij bleef dat zijn leven lang. Voor ‘rouwtjes en trouwtjes’ werd het werk op het land onderbroken. Jaap bekwaamde zich ook op de accordeon, aanvankelijk alleen voor gebruik binnen het gezin en de familie. Maar bij het groeien van zijn gezin kon hij een mooi centje bijverdienen door op zijn accordeon te spelen op bruiloften en partijen en daarbij in guitig Westfries humoristische verhalen te vertellen. Vooral in de meimaand was het erg druk. Het was een vertrouwd gezicht: Jaap die met zijn muziekinstrument achter op de fiets door West-Friesland trok. Zijn inbreng op bruiloften beperkte zich niet alleen tot zijn muziek en zijn ‘conferences’. Vaak werd hij ook gevraagd als ceremoniemeester. Zijn aanleg om van alledaagse dingen en van het gedrag van gewone, eigen mensen de humor in te zien, kwam hem daarbij goed van pas. Hij verwierf op die manier regionale bekendheid en werd alom gewaardeerd. Een bruiloft met ‘Ome Japie’ was bij voorbaat geslaagd.

Sociaal betrokken
Jaap stond heel verantwoordelijk in het leven. Niet alleen voor zijn vrouw en kinderen, maar ook voor de gemeenschap om hem heen. Zo was hij jarenlang voorzitter van het parochiebestuur in Onderdijk. Op tactvolle wijze loodste hij de parochie door de vele veranderingen in die tijd heen. Bij veel plaatselijke verenigingen op agrarisch en cultureel gebied was hij geïnteresseerd en betrokken. Hij stierf, betrekkelijk jong, op eenenzestigjarige leeftijd en werd begraven op het kerkhof van Onderdijk waar menigeen altijd even moet glimlachen bij het zien van zijn naam. Ofschoon hij al bijna veertig jaar overleden is, wordt er door oudere mensen nog steeds met groot genoegen en vertederd over Ome Japie gesproken. Enkele van zijn conferences zijn bewaard gebleven en worden nog altijd beluisterd en zelfs wel gebruikt in een cabaret.
Om in tuinderstermen te blijven: ‘Hij was een zeldzame bloeier tussen de gewonere soorten!’

Literatuur:
‘Ome Japie’, kort artikel met foto in ‘'t Magazointje’, historisch jaarboek voor de dorpsgemeenschap van Onderdijk, 7de jaargang nr. 13 (oktober 2000) blz. 9.

Gegevens aangeleverd en bewerkt door: Simon Grooteman te Onderdijk en Gerard Weel te Hoorn (2014).

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1994)
Willem Ysbrantsz. Bontekoe

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1994)
Willem Ysbrantsz. Bontekoe