Geschiedschrijving » Westfries Biografisch Woordenboek (WBW)

Wiegman, Piet (1885-1963)

Autodidact en veelzijdig kunstenaar

Petrus Cornelis Constant Wiegman wordt geboren in Zwolle op 18 april 1885. Hij overlijdt op 30 september 1963 in Alkmaar op 78-jarige leeftijd.
Daartussen voltrekt zich een leven van werken, schilderen, beeldhouwen, houtsnijden en ook van veel verhuizen, soms vrijwillig soms gedwongen door de omstandigheden. Hij trouwt met Janna Formijne, het huwelijk wordt op 5 december 1921 in Tiel voltrokken. Ze krijgen vier kinderen, twee jongens en twee meisjes. Het plotseling en vroeg overlijden van zijn oudste zoon Peter maakte diepe en blijvende indruk.

In 1894 verhuist het gezin Wiegman naar Spierdijk, waar de vader hoofd van de Openbare Lagere School wordt. Wat er ook is gebeurd, het moet voldoende geweest zijn voor de vader om zoon Piet van school te sturen. In 1897 gaat hij werken in Rotterdam, in de havens. En daarmee begint een leven van veel verkassen en vele baantjes en banen.

In 1901 gaat hij werken in Amsterdam, als slager, als klerk, en als sjablonist bij de kerkschilder Kees Dunselman. In 1903 keert hij terug naar zijn ouders die inmiddels naar Amsterdam zijn verhuisd na het ontslag van zijn vader. Zijn moeder begint noodgedwongen een pension, omdat zijn vader ziek is. Het gezin is roomskatholiek, maar Piet is afvallig van de kerk. Hij tekent en schildert in zijn vrije tijd.

Tussen 1908 en 1912 kopieert hij allerlei tekeningen en schilderijen in het Rijksmuseum en hij leert via zijn jongere broer Matthieu, Leo Gestel en Gerrit van Blaaderen kennen.
In 1912 vestigt hij zich in Groet en is met niets anders meer bezig dan schilderen. Hij kan leven van een wekelijkse subsidie die Van Blaaderen en Ed Gerdes hem verstrekken op voorwaarde dat hij vijf jaar lang niets verkoopt. Hij krijgt in deze periode ook contact met Arnout Colnot, Dirk Filarski en Charley Toorop.

In 1917 neemt hij voor het eerst deel aan de jaarlijkse tentoonstelling van de Hollandsche Kunstenaarskring in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Hij heeft een grote inzending van 52 tekeningen en schilderijen waarvan een aantal geprezen wordt.
In 1919 gaat hij opnieuw naar Amsterdam, o.a. na onenigheid met Boendermaker, de mecenas van de Bergense School. Daar leert hij zijn vrouw Janna kennen in artiestensociëteit 't Honk. Zij volgt schilderlessen aan de Rijksakademie.

Bij zijn schoonouders maakt hij tekeningen en schilderijen van het rivierenlandschap. In dat jaar 1921 is hij mogelijk ook in Parijs en Chamonix geweest. Ze gaan wonen in Amsterdam, in de Jordaan. Ook zij komen bij kunsthandelaar Jack Vecht op bezoek en er ontstaat een vriendschap voor het leven.
In 1923 besluiten Piet Wiegman en zijn vrouw in Limburg te gaan wonen, in het witte stadje Thorn. Zeven jaar lang maakt hij schilderijen en tekeningen van het Limburgse landschap, het stadje Thorn en maakt hij portretten van dorpelingen en zijn kinderen.
Zij leren Hendrik Wiegersma, de medicus-schilder uit Deurne en zijn vrouw Nel Daniëls kennen. Ook met hen ontstaat een levenslange vriendschap. Wiegersma stimuleert Wiegman en geeft hem o.a. opdracht tot het snijden van poppen voor zijn kinderen. Hij leert daar eveneens de Vlaamse expressionisten kennen. Hij ontwikkelt zich en durft meer. Hij maakt schilderijen van groter formaat. Ook maakt hij beelden in brons en steen, o.a. van zijn zoontjes.

In 1929 sterft zijn oudste zoontje Peter en dat veroorzaakt een geweldige emotionele schok. Ze verhuizen in 1930 naar Heiloo. Een jaar later vestigen ze zich in Catrijp bij Groet in een stolpboerderij. Daar heeft hij een ruim atelier, ook al is de rest van het huis wat groot voor een gezin met twee kleine kinderen.

In 1934 gaat Piet Wiegman drie maanden in de leer bij een pottenbakker in Krefeld, Paul Dressler, om er de techniek onder de knie te krijgen.
In 1938 gaan ze wonen in een door henzelf ontworpen atelierwoning in Groet. Hier maakt hij schalen en potten (hij heeft er een gasgestookte oven), snijdt hij nieuwe poppen, en werkt er aan zijn grote schilderij het Jagersstuk. Verder schildert hij portretten van zijn kinderen, van biljartvrienden en dorpsgenoten. Ze hebben er een druk sociaal leven en ontmoeten er vele andere kunstenaars. De oorlog snijdt diep in en brengt vele beperkingen met zich mee.

In 1943 worden zij gedwongen te evacueren en vertrekken naar Wadenoijen, dichtbij Tiel. Daar kan hij wel tekenen, maar schilderen kan hij alleen bij mensen thuis, vaak in ruil voor levensmiddelen. In 1945 blijkt Tiel het toneel van de strijd te worden en niet Groet. De Duitsers vorderen hun woonruimte in Wadenoijen. Ze gaan in de winter te voet naar Wijk-bij-Duurstede, met zijn schoonmoeder en huisraad op een boerenwagen. De moeder blijft achter in een klooster, de Wiegmannen vertrekken naar twee boerderijen in Blokland in de Lopikerwaard. Op een uur afstand van Montfoort. Hier staan de dieren model voor Wiegmans werk. Ook na de oorlog komt Wiegman hier nog vaak.

In juni 1945 zijn ze terug in Groet, maar de draad oppakken blijkt erg moeilijk. Hij houdt het voornamelijk bij pottenbakken, schilderen vergt te veel concentratie. Ook de poppenkast komt weer te voorschijn en hij breidt de collectie poppen uit met vele nieuwe types. Hij krijgt opdrachten voor tegeltableaus in de Nobelhuishoudscholen in Alkmaar en Purmerend. Ondanks dat Cobra ‘de show steelt’ verkoopt hij toch zo nu en dan aan de Rijksoverheid, de Stichting Kunst en Bedrijf iets van zijn werken. Ook Sandberg koopt. En&hellip de ceramiek wordt grif verkocht.

In 1950 krijgt hij een hartaanval, waardoor schilderen onmogelijk wordt. Er komt een overzichtstentoonstelling in de Prinsenhof in Delft en die vergt al zijn aandacht en energie. In de zomer is hij behoorlijk actief met werk, maar 's winters is hij vaak depressief en verblijft dan in Santpoort. Daar geeft hij tekenlessen en tekent ook zelf. Thuis maakt hij daarvan dan weer houtsnedes.

In 1957 krijgt hij opdracht voor het snijden van poppen voor de poppenspeler Henk Zoutendijk. Die opdracht wordt verstrekt door het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Ze beelden Tijl Uilenspiegel en lamme Goedzak uit.
Grote werken kan hij niet meer ondernemen. In zijn laatste levensjaar, 1963, voelt hij zich relatief goed. Mede doordat de patertjes van de Sint Willibrordusstichting – de antidepressiva – hem bevrijden van zijn angst. Angst voor de hel. Het laatste waarmee hij bezig is, is het snijden van koppen in reliëf, opnieuw Tijl Uilenspiegel. Op 30 september van dat jaar sterft hij in Alkmaar na een hartaanval. Zijn vrouw Janna Formijne volgt hem vele jaren later, op 11 april 1982. Zij sterft in Groet, diep in de tachtig.

Piet Wiegman heeft vele prachtige schilderijen gemaakt. Hij was graficus, ceramist, maakte prachtige poppen en sculpturen. Zijn werk is o.a. te zien in Museum Kranenburgh te Bergen.

Literatuur:
1. Klomp. D. A., In en om de Bergensche School, Strengholt, Amsterdam (1943)
2. Spijk, P., De Bergense School en Piet Boendermaker. Kunstverzamelaar in Amsterdam en Bergen, Zwolle 1997.
3. Museum Kranenburgh, Piet Wiegman 1885-1963, Kranenburgh Cahiers N° 4; tekst: D. Haan-Wiegman, redactie: C. Roodenburg en W. Vroom.

Bronnen:
1. Kranenburgh Cahiers N° 4 en de tentoonstelling die de aanleiding was tot cahier.
2. Klomp. D. A., In en om de Bergensche School, Strengholt, Amsterdam (z.j.)

Gegevens aangeleverd en bewerkt door: Karel Numan te Schagen (2011).

Weblog Uit en Thuis
1-8-2018: De Westfriese Tafel en de Opperdoezer Ronde

De Westfriese Molens
Molen Kerkepolder
Wognum

De Speelwagen (1952, no. 2)
Dijken volgens Hobrede

West-Frieslands
Oud & Nieuw (1979)
Uit het leven van een zestigjarige