Geschiedschrijving » Westfries Biografisch Woordenboek (WBW)

Hagoort, Pieter (1887-1975)

Naïef schilder en chef van de paardentram

Pieter Hagoort kwam op 12 oktober 1887 ter wereld in Strijen (Hoeksche Waard in Zuid-Holland).
Pas op latere leeftijd, na zijn pensionering bij de PTT, ging hij tekenen en schilderen. Zijn inspiratie haalde hij onder meer uit de paardentram tussen Hoorn en Enkhuizen, waar hij tot de opheffing in 1918 werkte als chef. Hij trouwde met Huiberdina Cornelia Voorhorst uit Rotterdam. Ze kregen drie dochters. Pieter Hagoort overleed op 25 mei 1975 in Lutjebroek.

Zijn jeugd was hard. Hij was de jongste van een gezin met zestien kinderen en toen hij vier jaar was, had hij al geen ouders meer. Een van zijn oudere zusters – en later een schoonzuster – nam de zorg voor het grote gezin over. Sociale voorzieningen waren er niet en als klein kereltje moest Pieter Hagoort al bij een boer gaan werken om het gezinsinkomen te vergroten.

Staljongen bij RTM
Hij had veel belangstelling voor techniek en de paardentram die door zijn geboortedorp Strijen reed, kreeg daarom zijn warme aandacht. Net zestien jaar geworden, trad hij dan ook in de dienst van de Rotterdamse Tramweg Maatschappij (RTM). Pieter werd daar staljongen. IJverig en nauwgezet als hij was, werkte hij zich op tot koetsier. Al op 20-jarige leeftijd kreeg hij zijn aanstelling als chef van de paardentram tussen Hoorn en Enkhuizen, ook geëxploiteerd door de RTM. Het jonge echtpaar Hagoort kon gaan wonen in de dienstwoning bij de remise van de paardentram in Grootebroek.
Hoewel het geen vetpot was, deed hij zijn werk met hart en ziel. De paardentram was alles voor hem, dus was het een bittere ervaring toen de lijn tussen Hoorn en Enkhuizen in 1918 werd opgeheven. Pieter Hagoort ging op zoek naar ander werk en vond een baan als postbesteller bij de PTT. Ook al had hij, zoals hij zei, ‘er eigenlijk helemaal geen zin in om iedereen alles achterna te brengen’, toch bleef hij PTT-er tot zijn vijfenzestigste.

Paardentram als middelpunt
Zijn liefde voor de paardentram was echter nooit verdwenen en toen hij bedacht dat er eigenlijk maar weinig foto's of tekeningen van bestonden, ging hij zelf eens proberen of hij zijn herinneringen kon tekenen. Het ging primitief, maar hij kreeg er hoe langer hoe meer plezier in en tekende het ene na het andere gebouw, maar wel met de paardentram als middelpunt.
Het bleef niet bij tekenen, hij ging ook schilderen. ‘De Nadorst’ bij Blokker, de remise van de paardentram in Grootebroek en de Enkhuizer Koepoort – uiteraard met paardentram – waren enkele van zijn onderwerpen. Ook schilderde hij zijn herinneringen aan de paardentram in Rotterdam.
Heel nuttig waren de schilderlessen die hij kreeg van zijn schoonzoon Bertus Verleg uit Medemblik, een ‘duizendpoot’, die zijn beroep als kruidenier combineerde met onder meer het schilderen van decors voor de toneelvereniging en voor verschillende revues.

‘Zondagsschilders’
Het werk van Pieter Hagoort bleef niet onopgemerkt. Hij was 78 jaar toen hij schilderijen inzond naar een VARA-wedstrijd voor ‘zondagsschilders’, zoals de naïeve schilders aanvankelijk werden genoemd. Maar liefst 1700 werken werden aangemeld. Na diverse selectierondes bleven er voor een expositie en een tv-uitzending twaalf schilderijen over. Hierbij waren er twee van Hagoort.
„Ze vragen soms wel of ik een laboratorium heb, of zoiets, maar ik doe het gewoon op de tafel. Ik heb niet veel ruimte nodig; als ik iets aan de lucht moet doen, dan draai ik het schilderij wel ondersteboven”, aldus de 83-jarige Pieter Hagoort in een kranteninterview in 1970 naar aanleiding van het bericht dat hij bij de winnaars behoorde van de Henri Rousseauprijs tijdens de internationale manifestatie ‘Naïeven 70' met meer dan 130 deelnemende schilders in Zagreb.

‘Over de hele wereld bekend’
„Hij werd een bekend en beroemd schilder in de naïeve trant. De naam Pieter Hagoort is over de hele wereld bekend geworden en daarom zal hij – ook nu hij is gestorven – toch altijd blijven voortleven”, aldus dochter Gré de Wolf-Hagoort in haar toespraak bij de crematie van haar vader op 28 mei 1975.
Drie jaar na de dood van Pieter Hagoort, ontving het Westfries Museum in Hoorn uit handen van mevrouw De Wolf-Hagoort een schenking van werken van haar vader, die hun plaats vonden in de grote collectie naïeven van het museum.
De voormalige chef van de paardentram speelde in 2013 ook nog een rol in het boek ‘Enkele reis Enkhuizen-Hoorn’ van Jan de Jong. De auteur beschrijft hierin de geschiedenis van de paardentram, die tussen 1892 en 1918 door de dorpen van de Streek reed.

Gegevens aangeleverd en bewerkt door: mevr. Hanneke Spek-Verleg te Medemblik en Peter Smit te Alkmaar (2014).

Westfries Biografisch Woordenboek
Bronsveld-Vitringa, Sophie
(1871-1933)

Westfries Biografisch Woordenboek
Bronsveld-Vitringa, Sophie
(1871-1933)