Geschiedschrijving » Westfries Biografisch Woordenboek (WBW)

Menger-Oversteegen, Truus (1923-2016)

Vrouw in het verzet

In 2016 overleed op 92-jarige leeftijd in Grootebroek Truus Menger-Oversteegen (Schoten 1923). In de eerste plaats (groot)moeder, maar ook verzetsvrouw en beeldend kunstenares.

Lange tijd is haar naam verbonden geweest aan Westfriesland. Truus Menger, haar man Piet en de kinderen verhuisden in 1968 van IJmuiden naar Venhuizen. Daar kochten ze een stolpboerderij aan de Kadijk. Die doopte Truus meteen tot het Stenen Punthoofd. Die verhuizing is een gelukkige keuze geweest. Westfriesland en Truus Menger pasten bij elkaar.
In het Venhuizen van eind jaren zestig was dat opvallend: een gezin waarbij de man thuis blijft en de vrouw ‘de hort op’ gaat voor de kunst. Maar dat was al heel snel geen nieuwtje meer. Aan tafel werd altijd smakelijk gelachen om de mooie, rake uitdrukkingen in de streektaal. En de kinderen groeiden er ongemerkt mee op.

Raad van Verzet
Geboren in Sloten groeide Truus in de jaren twintig op in de buurt van Haarlem, als kind van gescheiden ouders. De crisis van de jaren dertig drukte een zware stempel op het gezin. Tijdens de oorlog kwam ze met haar zusje Freddy al snel in het verzet. Mede door de communistische overtuiging was ze na korte tijd gedwongen onder te duiken. Uiteindelijk werden de zusjes actief bij de Raad van Verzet, die vanuit Haarlem opereerde.
Bij deze groep voegde zich later Hannie Schaft, die bij de bezetter bekend stond als ‘het meisje met het rode haar’. De drie jonge vrouwen hebben ook landverraders geliquideerd. Nee, niet iets om over op te scheppen, vond ze zelf. Maar het moest. Hannie Schaft werd pal voor de bevrijding opgepakt door de Duitsers en in de duinen bij Overveen gefusilleerd.

Bevrijdingsmonument aan de Middend in Grootebroek, een werk van Truus Menger.
Onthuld in 2005. (foto Wikimedia)

Kunst
De Tweede Wereldoorlog was niet alleen de rode draad in haar bestaan, het was ook lange tijd een open zenuw. Het verwerken van zoveel trauma's bracht haar ertoe om begin jaren zestig zich te storten op haar echte talent: de kunst, het tekenen, schilderen en beeldhouwen.
Met succes: Truus Menger maakte meerdere grote monumenten, onder meer het beeld van Hannie Schaft ‘Vrouw in het verzet’, dat in Haarlem staat. Maar ook in Johannesburg, New York en in Jeruzalem is haar werk te vinden. Zij schreef in 1982 over haar belevenissen tijdens de oorlog het boek ‘Toen niet, Nu niet, Nooit niet’. Dat is later als theaterstuk opgevoerd, ook in Wenen en in Duitsland.
Op verschillende plaatsen in de regio is haar kunst nog te vinden. Uiteraard in Venhuizen, maar ook in Stede Broec, Koggenland en in Hoorn. In deze stad is haar beeldengroep van vier handen tussen het Kerkplein en de Westerdijk een bekend oorlogsmonument.

Lezingen
In 1973 maakte het gezin Menger een jaar lang een wereldreis in een zelfgebouwde camper. Eenmaal terug gaf Truus hierover lezingen bij vrouwenverenigingen. Dat was een schot in de roos. Zij genoot met volle teugen, en de vrouwen ook. Eigenlijk was die rare kunstenares een doodgewone vrouw. Met humor. Want er werd steevast gegniffeld wanneer ze vertelde over haar ontwerp voor het toegangshek van de K.I.-vereniging De Vooruitgang in Sijbekarspel. En ongemerkt was de kunst onderwerp van gesprek geworden…

Boek van Truus Menger, verschenen in 1982. Geen oorlog meer. Geen fascisme meer. Toen niet, nu niet, nooit niet, daar schreef zij over.

Ze kreeg onderscheidingen, maar dat was nooit haar echte drijfveer. Truus Menger was bij vlagen nog steeds de jonge vrouw die het aperte onrecht van fascisme zelf heeft ondervonden. En ook al stond ze helemaal machteloos, ze bleef hameren op die ene boodschap: geen oorlog meer. Geen fascisme meer. Toen niet, nu niet, nooit niet. Het was ook de titel van het boek dat zij heeft geschreven. Het verscheen in 1982.
Op latere leeftijd verhuisde ze naar Grootebroek. Haar laatste jaren woonde ze in verzorgingshuis Rigtershof. Haar as is – volgens haar uitdrukkelijke wens – door de kinderen verstrooid op de erebegraafplaats in Overveen: de laatste rustplaats van Hannie Schaft.

Tekst aangeleverd door: Martin Menger, zoon van Truus Menger, te Hoogkarspel (2018).