II-4. Grenspaal bij Schardam

Klik hier voor een grotere afbeelding.

Het stadsrecht was niet één recht, maar een verzameling regelingen en voorrechten, die aan de inwoners van een stad werd toegekend. Zoals gezegd moesten de inwoners van Hoorn het stadsrecht kopen. Eén van de dingen die hierin werd vastgelegd, waren de grenzen van de stad. In het begin bestond de bevolking van een stad eigenlijk uit niet veel meer dan een groep handelaren en kooplieden, die zich er vestigde en een al aanwezige groep landbouwers. Eerst namen alleen die boeren deel aan het plaatselijk bestuur en de rechtspraak. Maar voor de kooplieden werd het steeds belangrijker om daarin ook mee te doen. Zij betaalden mee aan het stadsrecht, mochten vervolgens deelnemen in het bestuur. De rechtszekerheid binnen een plaats werd zo bevorderd en daarmee werd het ook weer aantrekkelijker om je in zo'n plaats te vestigen. In West-Friesland kregen niet alleen bepaalde steden, maar ook bepaalde dorpen en combinaties van dorpen stadsrecht, vooral in 1414 en 1415. Veel dorpen vielen onder het rechtsgebied van Hoorn, wat betekende dat het stadsbestuur van Hoorn er min of meer de rechtspraak regelde. Tot die dorpen behoorden o.a. Zwaag, Wognum, Hauwert, Berkhout, Avenhorn en Scharwoude.
Deze grenspaal geeft de grens van het rechtsgebied aan. Een andere, soortgelijke grenspaal vind je op de Walingsdijk nabij Avenhorn. Het dier bovenop deze grenspaal, zowel in Schardam als op de Walingsdijk, is een eenhoorn, een paard met één hoorn boven op zijn hoofd. Een mythologische voorstelling. Waarom een eenhoorn? Vanwege de verwantschap van de naam van de stad Hoorn met de naam eenhoorn.