In 2016 is het honderd jaar geleden dat de veiling Zuiderkogge in Hem werd opgericht.
Voor de Historische Vereniging Suyder Cogge was dit aanleiding om in het jaarboek 2015 dat dit voorjaar is verschenen een uitgebreid artikel aan de geschiedenis van deze veiling te wijden. Op 2 en 3 april was er een tentoonstelling over deze veiling in cultureel centrum de Triangel in Venhuizen. Daar waren ook diverse gebruiksvoorwerpen tentoongesteld.
Klemwagen en bascule. (Foto Jan Smit)
Veiling Zuiderkogge was niet de eerste veiling met het systeem van bij afslag verkopen van agrarische producten. De landelijke primeur van het bij afslag verkopen van aardappelen, groenten en fruit had de veiling in Broek op Langedijk in 1887. In 1903 werd in Broek op Langedijk de veilingklok geïntroduceerd. Noord-Holland was in die tijd een productiegebied bij uitstek voor de genoemde producten. Ook in veel andere plaatsen werd een veiling gesticht.
Perenmaat. (Foto Jan Smit)
De veilingen waren van groot belang voor het wel en wee van de aangesloten tuinders en hun gezinnen. Maar niet alleen voor hen: ook voor het personeel van de veilingen, de handel, de toeleveranciers en dienstverlenende bedrijven zoals vrachtvaarders en vrachtrijders. Als het goed ging op de veiling, pikten ook de plaatselijke middenstanders een graantje mee. Als de tuinders genoeg geld verdienden schaften ze nieuwe gereedschappen en werktuigen aan. Maar ook de plaatselijke winkelier die huishoudelijke apparaten verkocht profiteerde mee.
Bushels voor bessen en mand voor perenplukken. (Foto Jan Smit)
De veilingen waren veelal opgezet door coöperatieve verenigingen. In de namen van de veilingen klonk soms iets door van het grote belang van een veiling voor de leden. Voorbeelden daarvan zijn: Ons Belang (Opperdoes) en Op Hoop van Zegen (Blokker).
Het aanbod van producten op de veiling was mede afhankelijk van de plaats waar deze gevestigd was. Veiling De Tuinbouw in Grootebroek verkocht veel bloemkool, de veiling in Opperdoes was bekend om de vroege aardappel de Opperdoezer Ronde, de veilingen in Zwaag en Blokker om het fruit en in Broek op Langedijk vond je niet alleen vroege aardappelen, maar ook veel kool. In Bovenkarspel ontstond de bloembollenveiling West-Friesland.
De veilingklok in de afmijnzaal in Zwaagdijk in 1996. (Foto Jan Smit)
Uit mijn jeugd in Opperdoes herinner ik me nog dat de gang van zaken op de veiling in veel tuindersgezinnen het gesprek van de dag was. Een belangrijke vraag was: ‘Het je al wat van de markt hoord?’ Niet alleen was de hoogte van de prijs belangrijk, maar ook de vraag of ‘de proize reze of zakte’ en of iemand de ‘hougste of de leigste markt’ had.
In de loop van de jaren zijn de veilingen in Westfriesland verdwenen door sluiting of fusie. Op 11 november 1983 werd de nieuwbouw van de toen nieuwe veiling Coöperatieve Groente-en Fruitveiling West-Friesland Oost B.A. (kortweg WFO) in Zwaagdijk officieel in gebruik genomen. Het vormde de afronding van een fusie van een zevental veilingen in West-Friesland Oost die in 1979 plaatsvond. Daaronder ook veiling Zuiderkogge. In 1988 fuseerde deze fusieveiling met de veiling Langedijk en Omstreken en in 1992 volgde een fusie met veiling Kennemerland. In 1996 ging de WFO samen met acht andere grote veilingen uit ons land op in de nieuwe coöperatie Voedingstuinbouw Nederland, (kortweg VTN), nu The Greenery. Bloembollenveiling West-Friesland was al veel eerder gefuseerd en opgegaan in de C.N.B. In Westfriesland draaien er sinds 2 november 2001 geen veilingklokken meer. Wat overblijft is de herinnering.
Een tuindersschuit bij Museum Broeker Veiling. (Foto Jan Smit)
Dat de geschiedenis van onze vroegere veilingen nog in veel harten leeft blijkt wel uit de grote belangstelling voor de tentoonstelling over de veiling Zuiderkogge. Verder mogen we ons in Westfriesland gelukkig prijzen met Museum Broeker Veiling in Broek op Langedijk. Daar is onder andere te zien hoe vroeger een doorvaartveiling en een veilingklok functioneerden. Voor mij is dit museum een eerbetoon aan het instituut veiling waar agrarisch Westfriesland veel aan te danken heeft.
Jan Smit
