Betrokken bestuurder, schrijver en journalist
,,Ik heb meegewerkt aan meer dan de helft van het totaal aantal jaarboeken’’, zegt Volkert J. Nobel glimlachend als hij begin juli 2014 uit de redactie van ‘West-Friesland Oud & Nieuw’ stapt. De presentatie van het 81e jaarboek is dan net achter de rug. Maar de oud-voorzitter van het Westfries Genootschap, die in 1970 toetrad tot de redactiecommissie, stopt na zijn vertrek zeker niet met schrijven. Hij is vrijwel altijd aanwezig met zijn mening over allerhande zaken op de pagina met ingezonden brieven in het NHD/ Dagblad voor West-Friesland en ook aan het jaarboek blijft hij bijdragen leveren. Tot kort zijn overlijden op 17 juni 2023 werkt de 94-jarige Westfries nog aan berichten voor de jaarlijkse ‘Kroniek van Westfriesland’ en voor de reeks Westfriese biografieën.
De voorzittershamer van het Genootschap, gaat in 1974 over van Dirk Breebaart naar Volkert Nobel. Foto Klaas Laan
Volkert Jacob Nobel komt op 9 februari 1929 ter wereld als het eerste kind van Joris Pieter Nobel, veehouder op de Nobelshof in Bobeldijk, en Aafje Akkerman, veehoudersdochter uit Oudorp. Het gezin wordt in 1932 uitgebreid met dochter Gré en in 1943 met dochter Coby. Na de lagere school gaat Volkert naar de Rijks HBS in Hoorn, welk gebouw in de oorlogsjaren door de bezetters wordt gevorderd om daar de Orts Kommandantur onder te brengen.
De leerlingen worden elders ondergebracht, onder meer in leslokalen van de lagere school aan de Muntstraat in Hoorn en daarna in een leegstaand kaaspakhuis, waarvan Volkert zich herinnerde dat het er ’s winters ijskoud was. Ook werd er tekenles gegeven op de zolderverdieping van het Waaggebouw.
Hongerwinter
Voor het jaarboek ‘West-Friesland Oud & Nieuw’ van 2018 schrijft Volkert Nobel een verhaal over het leven in de hongerwinter 1944-1945 op de Nobelshof. Hoe hongerige mensen, zelfs tot uit Haarlem en Amsterdam, bij de boerderij aankloppen op zoek naar voedsel. Veel vaste klanten melden zich regelmatig – en niet vergeefs – voor een liter melk of wat er nog aan andere etenswaren te halen valt.
Ook ontstaat er een nieuwe ‘sport’: gasfietsen. De brongasinstallatie bij de boerderij kan op eigen kracht niet genoeg gas leveren voor het huishouden en met behulp van een oude fiets blijkt het mogelijk meer gas naar boven te brengen.
‘Ouwe Saal’ is een van de gasfietsers. Volkert vertelt in het verhaal hoe deze man uit Hoorn een paar ochtenden in de week van Hoorn naar de Nobelshof wandelt en daar op de fiets klimt. Een paar uur later krijgt hij van moeder Nobel een bord tarwemeelpap, waarna hij met een liter melk terug wandelt naar zijn huis in Hoorn.
Volkert Nobel bij het monument op de dijk tussen Scharwoude en Schardam dat onder zijn voorzitterschap in 1975 werd gerealiseerd. Foto Joop Boek
Neergestorte Lancaster
In die oorlogsjaren maakt een andere gebeurtenis diepe indruk op de jonge Volkert Nobel. In de vroege uren van 29 juni 1943 ziet hij een van de regelmatig overvliegende geallieerde bommenwerpers brandend neerstorten. Noordoostelijk van Bobeldijk boort de Lancaster zich richting Wognum diep in de wegberm van de Hoornseweg, dwars door een watertransportleiding. Volkert gaat er op de fiets heen en ziet hoe de vlammen worden gedoofd door het water uit de gesprongen leiding. Eén van de bemanningsleden wordt geborgen, van de andere zes is nooit meer iets teruggevonden, ook omdat op die plek de waterleiding en de Hoornseweg zo snel mogelijk hersteld moeten worden.
Er komt na de oorlog een herinneringsmonument, dat verplaatst wordt vanwege de aanleg van de snelweg A7 en dat ‘verpauperde en verpieterde in een park’, vertelt Volkert Nobel in 2011 in een interview, onderdeel van een serie interviewfilmpjes over de oorlog (zie bronnen). Die situatie deed hem pijn, zegt hij. Volkert komt in actie en mede door zijn initiatief staat er sinds 2010 ‘een waardig Lancaster-monument’ op het Raadhuisplein in Wognum.
Meteoroloog
Na de HBS wil Volkert eigenlijk meteorologie studeren. Hij voelt er niets voor om later de Nobelshof, die zijn overgrootvader Joris Nobel in 1875 liet bouwen, over te nemen. Daar ligt zijn hart niet en zijn ouders respecteren die keuze. Maar een jarenlange studie voor meteoroloog ziet hij toch niet zitten en in plaats daarvan belandt de jonge Volkert Nobel na de HBS en voorafgaand aan zijn militaire diensttijd als ‘volontair’ (onbezoldigd medewerker) op de redactie van het Dagblad voor West-Friesland in Hoorn.
Deze kennismaking met de journalistiek bevalt hem zo goed, dat hij na zijn diensttijd voor dit vak kiest en aan de slag kan bij Het Vrije Volk, een dagblad met in die jaren nog veel regionale edities. Dat brengt hem onder meer naar de redactie van het Vrije Volk in Den Helder waar ook Texel tot het werkgebied behoort. Daar ontstaat zijn liefde voor het Waddeneiland, waar Volkert tot op hoge leeftijd nog graag op bezoek gaat.
Een oudere, geheel andere, herinnering aan Texel dateert uit 1945. Vader Nobel wordt als NSB-lid na de oorlog geïnterneerd in strafkamp De Vlijt op Texel. Zoon Volkert fietst een keer op één dag heen en weer naar Texel om zijn vader te bezoeken; diens zaak wordt geseponeerd per 1 januari 1946.
Flat in Utrecht
In het voorjaar van 1947 ontmoet Volkert in Hoorn tijdens schoolpauzewandelingen Maatje Zilver uit Westwoud, zes jaar later trouwen ze en vertrekken naar een eigen flat in Utrecht, waar Volkert aan de slag gaat bij het Nieuw Utrechts Dagblad. Noord-Holland – en zeker Westfriesland – is dan wel uit het zicht, maar niet uit het hart.
In 1964 keert het echtpaar daar terug met hun drie kinderen Joris (1954), Frank (1956) en Valentine (1963). De journalist Nobel treedt in dienst van de Verenigde Noordhollandse Dagbladen in Alkmaar als provinciaal verslaggever en landbouwredacteur. Midden jaren tachtig laat hij met Maatje hun huis in Alkmaar achter, ze verhuizen naar een fraaie woning aan het water in het Rijk der Duizend Eilanden: eindelijk weer binnen de Westfriese Omringdijk!
Jan Pannekeet krijgt de Westfrieslandprijs 1979 van het Genootschap uitgereikt door Volkert Nobel.
Al kort na zijn overstap naar de krant in Alkmaar meldt Volkert Nobel zich in 1966 bij het Westfries Genootschap, waar hij wordt benoemd in de redactie van de Stolphoevereeks. Deze serie, die verschijnt onder auspiciën van het Genootschap, telt tussen 1966 en 1993 zo’n kleine twintig boekjes. Volkert schrijft er twee: ‘Verdwenen water, gewonnen melk’ (1968) en ‘Aurora Opmeer: een zonsondergang’ (1993).
Hij heeft dan inmiddels in 1989 na ruim 25 jaar bij de krant gebruik gemaakt van de VUT-regeling en krijgt dus meer tijd voor ander schrijfwerk. Zo verschijnt van zijn hand het boek ‘Nobel: een veehoudersfamilie uit Bobeldijk’ (2002), een uitgave in de serie Westfriese Geslachten van de Stichting Westfriese Families. Hij werkt verder mee aan publicaties zoals ‘Goed geboerd’ (2003), een uitgave van de Stichting Vrienden van het Westfries Museum, en aan de serie ‘West-Friesland Toen & Nu’ (2009/2010) van uitgeverij Waanders.
Voorzitter
Vanaf 1971 maakt Volkert Nobel ook deel uit van het bestuur van wat dan nog voluit het Historisch Genootschap Oud-West-Friesland heet. Hij neemt daar de plaats in van Herman Langedijk, beter bekend als ‘Meester Langedijk’. In 1974 wordt Volkert voorzitter, hij volgt Dirk Breebaart op en bekleedt deze functie twintig jaar. Bij zijn afscheid in 1994 wordt hij voor zijn vele verdiensten benoemd tot erelid van het Genootschap.
Landbouwminister Gerrit Braks in gesprek met landbouwredacteur Volkert Nobel tijdens een kaasbeurs in 1987 in Amsterdam.
Op Koninginnedag 2000 volgt zijn benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Enkele jaren later, in 2004, verruilen Volkert en zijn Maatje de Langedijk voor een comfortabel appartement aan de Westerdijk in Hoorn. Twee jaar verder worden ze geconfronteerd met een groot verdriet als hun oudste zoon Joris, vader van twee kinderen, plotseling overlijdt. Vanaf 2014 wordt Volkert in toenemende mate mantelzorger van zijn echtgenote wegens voortschrijdende dementie. Hij houdt dit vol tot eind 2019, het echtpaar wordt dan gescheiden door Maatjes opname in verpleeghuis De Hoge Hop in Hoorn. Zij overlijdt daar in oktober 2020.
Volkerts gezondheid wordt in de jaren daarna minder stabiel, maar hij blijft betrokken bij ‘het Westfriese’. Twee weken voor zijn overlijden op 17 juni 2023 schrijft hij zijn laatste bericht voor de ‘Kroniek van Westfriesland’ over meelmolen De Krijgsman aan de Noorderdracht in Blokker, die na twee restauratiejaren weer aan het werk kan.
Hoogtepunten
In het tijdschrift Vierkant van het Genootschap benoemt voorzitter Jan Smit in oktober 2023 enige hoogtepunten uit de periode dat Volkert voorzitter is geweest: ,,In 1975 werd op voorspraak van onze vereniging het monument op de dijk tussen Scharwoude en Schardam geplaatst. Dit monument herinnert aan de grote en verwoestende dijkdoorbraak, toen driehonderd jaar geleden.
In 1985 was onze vereniging initiatiefnemer voor de oprichting van de Stichting Vrienden van het Westfries Museum en in 1987 werd het tot dan door ons gehuurde Timmermansgildehuis samen met het ervoor staande woonhuis Dal nr. 3 in eigendom verkregen.’’
Tot slot enkele nog niet genoemde functies van bestuurder en schrijver Volkert J. Nobel:
Secretaris van de Stichting Vrienden van het Westfries Museum
Bestuurslid en vice-voorzitter van onderlinge De Veenhoop
Mede-oprichter en secretaris van de Stichting Regionale Geschiedbeoefening Noord-Holland
Als secretaris betrokken bij de fusie van de openbare bibliotheken in Langedijk/Sint Pancras
Voorzitter van Dreef United, de vereniging van Provinciale Staten-verslaggevers
Bronnen:
Frank en Valentine Nobel
‘Historie West-Friesland als erfenis’: interview Martin Menger met Volkert J. Nobel, Noordhollands Dagblad (2 juli 2014)
‘Eigengereide Westfries met gezag’: In Memoriam Volkert J. Nobel door Martin Menger, Noordhollands Dagblad (20 juni 2023)
‘Volkert J. Nobel, bestuurder en schrijver’: voorzitter Jan Smit in Vierkant (6 oktober 2023)
Zie ook op You Tube: Volkert Nobel vertelt over de oorlog (interview voor Historisch Informatie Punt Hoorn) Ook te zien via websites Oud Hoorn en Bibliotheek Hoorn.
Tekst samengesteld door: Peter Smit te Alkmaar (2024)
