Katholiek journalist en hoofdredacteur
Johannes Mattheüs (Jan) Onstenk werd in 1918 geboren in Arnhem in een katholiek gezin met drie jongens. Vader Onstenk was architect. De middelste zoon van het gezin werd priester. Jan doorliep na de lagere school aldaar de plaatselijke HBS en studeerde van 1936 tot 1937 een jaar sociologie aan de R.-K. Universiteit van Nijmegen. Daarna werkte hij, omdat hijzelf de kost moest gaan verdienen, enige tijd als gemeenteambtenaar in Rheden en vervolgens, tijdens de Tweede Wereldoorlog, in Soest. Al vóór 1940 was hij in zijn vrije tijd verslaggever voor het Arnhems Dagblad en bleken zijn journalistieke gaven.
Bijdrage aan de vorming van R.K. jeugd
Na de bevrijding werd hij, tot 1949, redacteur bij de Gelderlander Pers, redacteur van het rooms-katholieke blad Karakter en schrijvend medewerker aan enkele jeugdbladen die werden uitgegeven door de toenmalige R-K. Jeugdbeweging. Hij schreef onder het pseudoniem Schipper Brandaen, de patroon van de zeeverkenners. In de toenmalige verzuilde samenleving waren zijn artikelen erop gericht de geloofsopbouw bij r.-k. jongeren te stimuleren. Jan Onstenk paarde keurig verzorgd Nederlands aan een inspirerende rooms-katholieke mentaliteit.
(Hoofd)redacteur dagbladjournalistiek
In 1949 begon Onstenk als redacteur bij het Nieuw Noordhollandsch Dagblad (vanaf 1952: Noordhollands Dagblad geheten). Hij vestigde zich in Hoorn en trouwde datzelfde jaar met Til Janssen. Het paar woonde aan de Drieboomlaan. Daar werd ook hun eerste kind geboren. In 1957 werd Jan hoofdredacteur van het NHD en in 1969 hoofdredacteur bij de Noorderpers. In die jaren schreef hij veel uitbundig fotografisch geïllustreerde artikelen over gebeurtenissen in de R.K. Kerk. Maar ook maatschappelijke situaties en ontwikkelingen hadden zijn aandacht. Heel (katholiek) West-Friesland las bijna dagelijks zijn redactionele commentaar dat het NHD tussen 1962 en 1974 onder de letter O. op de voorpagina van de krant publiceerde. Onstenk maakte veel buitenlandse reizen en schreef daar uitgebreide reportages over, onder andere voor alle bij de PersUnie aangesloten kranten. Er verschenen verschillende publicaties van zijn hand over geëmigreerde Nederlanders in Australië en Canada.
Betrokken bij kerkelijke en maatschappelijke ontwikkelingen
Toen in 1958 zijn eigen nieuwe parochiekerk in Hoorn-Noord (de Engelbewaarderskerk) van de grond kwam (de Engelbewaarderskerk) werd door hem van alles wat daarmee samenhing uitvoerig verslag gedaan in zijn krant. Hij nam zelf zitting in de bouwcommissie. In de jaren van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) gaf hij er in zijn artikelen blijk van uitstekend op de hoogte te zijn van de kerkelijke ontwikkelingen. Veel publicitair werk verrichtte hij daarnaast voor katholieke organisaties. Hij was zelf enige tijd voorzitter van de KVP-afdeling Hoorn.
Emeritaat
Toen Onstenk in de jaren tachtig met pensioen was gegaan, heeft hij zich nog ingezet om voor verschillende instellingen historische artikelen en verslagboeken te maken. Na uitgebreid historisch onderzoek en met veel kennis van zaken schreef hij bijvoorbeeld een overzicht van de geschiedenis van de Hoornse Koepelkerk aan het Grote Noord en van het St. Jans Gasthuis in Hoorn. Een groot deel van zijn nagelaten werk is terug te vinden in de archieven van het Westfries Archief te Hoorn en het Persmuseum te Amsterdam.
Voornaamste publicaties:
Artikelen van Jan Onstenk in het Kwartaalblad van Oud Hoorn: De bouwers van de St. Cyriacus en Franciscus (Hoorn 1982)
Zes Eeuwen in het Ghesthuus, een historie van mensen rond St. Jan, b.g.v. het 75-jarig bestaan van het St. Jans gasthuis in Hoorn (1983)
Gegevens aangeleverd en bewerkt door: Annemieke Onstenk te Amsterdam en Gerard Weel te Hoorn (2013).
