Spruit, Ruud (1942-2019)

Markant museumdirecteur en kenner van het koloniale verleden

Een markante man, flamboyant, spraakmakend: zomaar een paar typeringen van Ruud Spruit, die landelijk bekend wordt als directeur van het Westfries Museum in Hoorn. Maar ook schrijver van tientallen boeken, mede-oprichter van de Museumjaarkaart en nog veel meer. Geboren in Leiden op 22 mei 1942. Getrouwd met Simone met wie hij één kind krijgt: dochter Wiebke. Vanaf Pasen 1990 woont het echtpaar in het monumentale vroegere Waterschapshuis in Medemblik. Ruud Spruit overlijdt op 1 februari 2019.

Spruit, Ruud (1942-2019)Ruud Spruit is de oudste van vier kinderen in het Leidse gezin. Zijn vader, opgeleid als piloot maar later afgekeurd, bestiert het familiebedrijf: een bakkerij. Ruud kiest voor de kweekschool, geeft een paar jaar les, maar belandt ook in de boeken. Hij staat er mee op de markt en begint een antiquariaat, ondergebracht in een van de Leidse hofjes.
De Sleutelstad telt 35 hofjes en Spruit ziet dan dat het verval overal toeslaat. Zo ontstaat in 1967 het idee om de Stichting Leidse Hofjes op te richten ten gunste van de restauratie van die hofjes. Hij schrijft er ook boeken over en gaat ruim veertig jaar nadien in 2011 met zijn vrouw Simone en fotograaf Nick Bavelaar nogmaals alle 35 hofjes langs om in een nieuw boek de actuele situatie in tekst en beeld vast te leggen.

‘Onder anderen’
In 1983 komt Ruud Spruit naar Westfriesland als directeur van het Westfries Museum. In de jaren daarvoor heeft hij les gegeven en gewerkt als hoofd educatieve dienst van Rotterdamse Historische Musea. In die tijd (vanaf 1981) is hij al begonnen aan zijn serie boeken ‘Onder anderen’, over de kinderen van de ‘nieuwe Nederlanders’: Molukkers, Surinamers, Marokkanen en Turken.
Ook tijdens zijn 25 jaar bij het museum in Hoorn verschijnt het ene boek na het andere van zijn hand. Dat begint al in 1987 met een aflevering in de ‘Kleine monumentenreeks’ over de geschiedenis van het gebouw en het Westfries Museum zelf.
De aandacht voor de Gouden Eeuw en de VOC horen er bij op die plek. Zeker in datzelfde jaar 1987 als het 400 jaar geleden is dat Jan Pieterszoon Coen in Hoorn werd geboren. De discussies over Coen barsten volop los: actievoerders willen zijn standbeeld voor de toegangspoort laten weghalen. Ondertussen organiseert Ruud Spruit een tentoonstelling over de omstreden Hoornse held en presenteert bij de opening daarvan zijn boek ‘J.P. Coen, dagen en daden in de dienst van de VOC’. Het levert hem felle reacties en bedreigingen op.

‘Het koloniale verleden’
De betrokkenheid van de museumdirecteur bij het Gouden Eeuw-verleden maakt hem tot ‘kenner van het koloniale verleden’. Niet alleen wat betreft de VOC, maar ook aangaande de Westindische Compagnie, hetgeen in 1988 resulteert in het boek ‘Zout en slaven’ over de geschiedenis van de WIC.
Meerdere boeken over ‘De Oost’ volgen, zoals ‘Het land van de sultans’ in 1989 over Maleisië en het kolonialisme, ‘Indische impressies’ in 1992 en de kinderboeken ‘De heks van Bali’ (1995) en ‘De zoon van de maharadja’ (1997). Het koloniale verleden brengt Spruit ook naar Maleisië, waar hij adviseert bij de opzet van een museum en bij de bouw van een kopie van het oude Hoornse stadhuis in Malakka.

Waterschapshuis
Het historische Waterschapshuis uit 1799 aan de Westerhaven in Medemblik (eerder bekend als het Koggehuis) wordt in 1989 door de gemeente Medemblik toegewezen aan het echtpaar Spruit. ‘Na veel geharrewar vanuit de politiek konden wij het pand in 1990 kopen’, aldus hun website waterschapshuis.info (zie bronnen), waar ook de nadien volgende restauratie wordt beschreven.
‘We hebben het zelf gerestaureerd. Ruud kon alles’, vertelt Simone Spruit na de dood van Ruud aan Elsevier Weekblad, ‘We ontvingen kunstenaars en hielden exposities. Ruud was altijd bezig en kon overal over praten.’

   

Kunstkraak
Tot zijn pensionering in 2007 haalt Ruud Spruit regelmatig de landelijke pers, hij slaagt er in spraakmakende exposities naar Hoorn te halen. Een dieptepunt vormt de kunstkraak in 2005: dieven halen 's nachts schilderijen en een zilverschat uit het museum. Aanvankelijk wordt de schuld van een gebrekkige beveiliging bij de directeur neergelegd, maar naderhand volgt eerherstel.
Kort na zijn vertrek in 2007 brengt hij de bundel ‘Spruit spreekt’ in eigen beheer uit, met onder meer een greep uit zijn avonturen met het museum en natuurlijk over – zo schrijft hij – ‘de contacten met ambtenaren, hoogwaardigheidsbekleders, politici en andere druktemakers’. Het Noordhollands Dagblad daarover: ‘Geen hoofdrolspeler in Hoorn wordt gespaard. De afgunst, de achterklap, de rare streken: Spruit beschrijft dit alles met een bijna venijnig plezier.’

Veelzijdigheid
De veelzijdigheid van Ruud Spruit blijkt – naast alle boeken en kinderboeken – ook uit de vele documentaires die hij maakt, verder uit lesprogramma's, tv-series en een groot aantal artikelen. Nog enkele voorbeelden: de historische reeks ‘Glippers en Ballen’ in het Leidsch Dagblad in 2012 en 2013, die daarna in een boek is gebundeld.
Ook schrijft hij in 2009 mee (drie delen) aan de reeks boekjes ‘West-Friesland toen en nu’ over het erfgoed van Westfriesland. Nog meer erfgoed beschrijft hij in 2012 in ‘Kolven en knippen’, een uitgave in de cultuurserie over gebieden in Noord-Holland. ‘Ik kon mij uitleven met verhalen over gebruiken in de streek, over avonturen van markante personen en opmerkelijke gebouwen’.
In 2018 verschijnt het laatste boek van Ruud Spruit. In ‘Van kamer tot kamer: 500 jaar wonen in Nederland’ leidt de schrijver de lezer langs zestien verschillende kamers: van kelder tot zolder, van bibliotheek tot eetkamer. ‘Van tuin tot tuin’ zou in 2019 als vervolg hierop verschijnen. Maar op 1 februari van dat jaar overlijdt Ruud Spruit, die al enige jaren aan leukemie leed, plotseling door de fatale afloop van een gescheurde aorta.

   

Publicaties:
In de tekst van deze biografie wordt reeds een aantal van de vele boeken van Ruud Spruit genoemd. Een uitgebreid overzicht staat op de website waterschapshuis.info (zie bronnen).

Bronnen:
‘De man van vele verhalen’, Martin Menger in Noordhollands Dagblad (febr. 2019).
‘Erudiet en veelzijdig’, Gerlof Leistra in Elsevier Weekblad (febr. 2019).
Leidsch Dagblad, 5 febr. 2019.
Website waterschapshuis.info.

Zie ook:
Ruud Spruit over JP Coen (2018).
Over Michiel de Ruijter (2011) uit de serie ‘Landgenoten’ voor Teleac.

Gegevens verzameld en bewerkt door: Peter Smit te Alkmaar (2020).