Vries, Gerrit de (1903-1992)

Een sociaal bewogen mens

Gerrit de Vries werd geboren 18 maart 1903 te Andijk als zoon van tuinder Sietse de Vries (1877-1952) en Klaasje Buishand (1881-1980). In 1925 trouwde hij met Marie Dol. Gerrit viel op, naast tuinder was hij lid van de CPN, gemeenteraadslid, lid van Provinciale Staten en lid van de voorbereidingscommissie van de ruilverkaveling van Het Grootslag. Ook had hij een groot organisatorisch talent.
In Andijk is een straat naar hem genoemd, de Gerrit de Vriesweg.

Tuinder
Gerrit legde zich toe op de bollenbouw. Hij teelde tulpen in het westen van Noord-Brabant omdat daar volop verse bollengrond beschikbaar was. Gerrit wilde vooruitkomen, ook al had hij alleen maar een lagere school opleiding. Hij kon goed luisteren en meedenken en was vindingrijk. Samen met de smid Louw de Graaf en timmerman Jaap van Doornik ontwikkelde hij diverse plant-, rooi- en sorteermachines (Vriga). Helaas hadden ze geen patent op de machines aangevraagd en gingen anderen uiteindelijk met hun ideeën er van door. In de latere jaren ging hij samen met zijn zoon Siet over op de fruitteelt.

Communist
De economische crisis na de internationale beurskrach van 1929 trof de land- en tuinbouwers en hun arbeiders hard, de prijzen van aardappelen, groenten, zaden en bloembollen kelderden. Veilingen draaiden door en tonnen voedsel werden vernietigd, terwijl een kleine 60 kilometer verderop mensen het voedsel niet konden betalen. Tuinders in Andijk teelden ook groenten- en bloemenzaden op contract. Na de verplichte levering betaalden de zaadfirma's slechts wat zij kwijt wilden. Een eigen in- en verkoopcoöperatie van tuinders werd vakkundig geboycot door de zaadfirma's. Vele tuinders gingen financieel kopje onder. Om (bedrijfs)schulden af te lossen moesten ze werk vragen in de winterwerkverschaffing. Als dat niet lukte volgde de executieverkoop van het bedrijf. Hiertegen kwamen progressieve mensen uit Andijk in geweer. Voor 1930 voerden ze in Andijk al strijd tegen het militarisme en het overmatige drankgebruik. Ze maakten kennis met de denkbeelden van het communisme via ‘de Tribune’, het blad van de Communistische Partij Holland (CPH). Al spoedig waren ze er van overtuigd dat voor het oplossen van het ‘totale probleem’ een socialistische staat o.l.v. communisten onontbeerlijk was. Ook Gerrit raakte in de ban van deze ideeën en droeg ze zeer gedreven verder uit. In 1935 stelden hij en D.G. van Beek zich kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen voor de CPH. Er werd 1 zetel behaald die door D.G van Beek werd ingevuld.

Verzetsman
De Oorlogstijd brak aan. West-Friesland werd bezet gebied. Hoe gebeten de nazi's op het communisme waren bleek na de Duitse inval. In de gemeente Andijk moest de communist D.G van Beek als enige direct uit de gemeenteraad. Er bleef voor de CPH Andijk niets anders over dan het werk voort te zetten in de illegaliteit. Ze brachten de eerste onderduikers in het dorp onder. Na enkele jaren had de helft van het dorp onderduikers in huis. Er ontstond al snel een samenwerking met gereformeerden in het dorp, een verzetsgroep van 30-40 mensen zorgde voor onderduikadressen, distributiebonnen en voedsel voor onderduikers. Van de communisten leerde men in kleine groepen te werken die voor eigen veiligheid elkaar niet kenden. Bij razzia's bood polder Het Grootslag een veilige wijkplaats.

Van Beek: “als CPN-ers was ons eerste illegale werk natuurlijk het maken en verspreiden van De Waarheid. We kregen een kopie van, de landelijke illegale editie en we voegden daar het plaatselijke nieuws aan toe. Ik deed het tikwerk en De Vries stencilde en bracht ze rond.” Gerrit noemde het nederig maar tegelijk ook levensgevaarlijk werk. Met veel geluk overleefde hij in 1943 een arrestatie. Later werd zijn gezin direct bedreigd en kwam een onderduiker die bij hen had gewoond bij een verhoor door foltering om. Het verzet in Andijk besloot niet deel te nemen aan het gewapende verzet in West-Friesland. De vraag is of communistische verzetsstrijders daar ook welkom zouden zijn geweest. Na de bevrijding in 1945 nam Gerrit plaats in de noodgemeenteraad, en werd in 1946 in de eerste naoorlogse gemeenteraad gekozen. Gerrit hoopte dat er in Nederland nieuwe verhoudingen en een rechtvaardige maatschappij zouden ontstaan. Tot zijn grote teleurstelling zag hij de oude verhoudingen en de oude partijen terugkeren. Het pijnlijkste was dat ook gereformeerden in Andijk weer communisten met de nek gingen aan kijken. Gerrit en zijn kiezers lieten zich niet aan de kant drukken. Tot in de jaren tachtig had de CPN Andijk een vertegenwoordiging in de gemeenteraad van Andijk.

Raadslid
Gerrit heeft als lid van de Communistische Partij Nederland (CPN) geprobeerd zijn raadswerk vanuit zijn levensbeschouwing goed te doen, werken voor rechtvaardigheid. Tijdens een interview in 1981 zei dat hij na 1945 als nuchtere Westfries een socialistische heilstaat niet direct verwachtte. Toen heeft hij besloten zich niet aan zijn verantwoordelijkheden te onttrekken maar in samenwerking met andere partijen de wederopbouw van de gemeente te willen dienen.

Zijn bijzondere belangstelling had het opheffen van het isolement van Andijk, het scheppen van voorzieningen voor beoefening van sport en spel en bovenal het afstappen van de lintbebouwing en het scheppen van meer werkgelegenheid in de agrarische sector.

Veel van zijn idealen werden werkelijkheid. Er kwam verbetering van wegen en bruggen. Samen met wethouder Cornelis Kuin, Dirk Essen uit De Streek en gedeputeerde Dick Laan heeft hij ontzaglijk veel werk verzet om werkelijk tot uitvoering van de verkaveling van de polder Het Grootslag te komen. In 1970 vierde Gerrit zijn 25 jarig jubileum als raadslid.

Hij werd omschreven als een ‘een mensen mens’ die nooit een voorstander van harde maatregelen was. In 1973 verliet Gerrit de gemeenteraad. Op landelijk niveau in de CPN werkte Gerrit achter de schermen. Van 20 november 1956 tot 24 januari 1957 is Gerrit met een driekoppige delegatie (Annie Averink, Gerard Maas en hij) naar communistisch China geweest. Ze moesten kennis nemen van de opbouw van het socialisme in het Nieuwe China. De delegatie werd ontvangen door kopstukken van de partij. Samen schreef het drietal een boek hierover: ‘China werpt het juk af|’. Het is van waarde voor wie meer wil weten over communistisch China in de jaren vijftig.

Organisator
Gerrit de Vries heeft veel voor de gemeenschap gedaan. Hij probeerde zoveel mogelijk de kleine tuinders te helpen en advies te geven. Sport was ook een deel van zijn leven, zo was hij eerste trainer bij AVV 1928, voorzitter van Turnlust en zwemvereniging De Stroom. Gerrit was altijd in de weer voor behoud en restauratie van de Buurtjeskerk en was medeoprichter van de ‘Vereniging Vrienden van Oud Andijk’. Hij is overleden in 1992.

Bronnen:
J. Jonker, Biografie Gerrit de Vries 1903-1992. In jaarboek Oud Andijk 2012 blz. 32-35.
Half Andijk zat vol onderduikers Uit: Vrije Westfriese Krant, 22 april 1981
G. van Gelder, 50 jaar CPN in Andijk 1980, uitgave van: CPN afdeling Andijk.
G. van Gelder, 't Staat niet stil, 40 jaar Stichting tot bevordering van sport en cultuur. Alkmaar, 1986.
P. Kistemaker, Andijker Jaartallenboek (1811-1985).
Informatie van kleinzoon Tom Peter Blom.
A. Averink e.a., China werpt het juk af, Pegasus Amsterdam 1958.

Gegevens samengesteld en aangeleverd door: Marga Besseling-Wester te Hem (2015).