bron: Aartsbisdom Utrecht
"Een grote Westfries, een groot Nederlander en bruggenbouwer van wereldformaat"
Jo Willebrands werd geboren op 4 september 1909 te Bovenkarspel in West-Friesland als oudste zoon van Herman P. Willebrands en Afra M. Kok. Hij groeide daar op in een gezin van in totaal 9 kinderen, waarvan er twee jong overleden. Zijn vader Herman Willebrands was directeur van de groente- en fruitveiling "De Tuinbouw". Na de Lagere School in Bovenkarspel en Enkhuizen ging Jo "op studie" bij de paters Redemptoristen in Roermond. Na zeven jaar vervolgde hij zijn opleiding tot priester aan het Kleinseminarie Hageveld te Heemstede en vervolgens aan het Grootseminarie Warmond te Warmond In 1934 werd hij tot priester gewijd.
"De eerste Plechtige H. Mis zal door mij aan God worden opgedragen op 27 mei a.s. in de kerk van den H. Martinus te Bovenkarspel", zo kondigde hij zijn priesterwijding aan familie, vrienden en kennissen aan.
Overzicht:
1934-1937: Na zijn priesterwijding studeert hij van 1934 tot 1937 filosofie in Rome. Daar promoveerde hij cum laude op een proefschrift gewijd aan de bekeerling kardinaal John Henry Newman.
1937-1940: Is kapelaan en tevens godsdienstleraar te Amsterdam.
1940-1945: Docent filosofie aan het Grootseminarie te Warmond. In 1945 directeur.
1945-1960: President van het Grootseminarie te Warmond.
1948: Voorzitter van de Willibrordvereniging, de vereniging die de oecumenische eenheid onder Christenen in Nederland tracht te bevorderen.
1951: Organiseert een Katholieke conferentie over oecumenische vraagstukken. In de vijftiger jaren wordt hij voorzitter van het oecumenisch adviesorgaan van de Nederlandse bisschoppen.
1960: In 1960 wordt Jo Willebrands door paus Johannes XXIII naar Rome geroepen om daar het Secretariaat van de Vaticaanse Raad voor de Eenheid van Christenen te runnen.
1964: In 1964 tot bisschop gewijd te Rome.
1969: Door paus Paulus VI tot kardinaal verheven met als taak om in Rome het presidentschap van de Vaticaanse Raad voor de Eenheid van de Christenen te vervullen.
1975: Benoemd tot Aartsbisschop van Utrecht, als opvolger van kardinaal Alfrink. Hij blijft tevens zijn taak in Rome uitoefenen. Acht dagen per maand vertoeft hij daarvoor in Rome. Hij blijft die dubbelfunctie uitoefenen tot 1983.
1978: Na het plotseling overlijden van paus Johannes Paulus I wordt hij als serieus kandidaat beschouwd om tot paus te worden gekozen.
1983: Na acht jaar de zware dubbelfunctie te hebben uitgeoefend wordt kardinaal Simonis zijn opvolger als Aartsbisschop van Utrecht en Jo Willebrands kan in Rome zich weer geheel aan zijn taak wijden: bevorderen van de Eenheid der Christenen en het voortzetten van de dialoog met de niet-christenkerken en de Joodse gemeenschap.
1989: In 1989, 80 jaar oud, legt hij zijn functies neer maar blijft in Rome wonen.
Regelmatig komt hij naar Nederland en verblijft dan in het Egmondse Lioba-klooster. Het was ook vandaar dat hij in 1995 naar Heiloo kwam om het eerste exemplaar van het boek "Heiloo, vóór en na Willibrord", in de Witte kerk van Heiloo in ontvangst te nemen. De plek waar volgens overlevering Willibrordus 1300 jaar eerder een waterput heeft geslagen en een kerk gesticht.
1997: Jo Willebrands komt voorgoed naar Nederland en neemt zijn intrek in het klooster van de zusters Franciscanessen te Denekamp. Meermalen keert hij terug naar zijn geboortestreek West-Friesland. In 2000 komt hij op verzoek van een plaatselijk Comité dat de Millenniumwisseling een bijzonder tintje wilde geven naar Enkhuizen en gaat voor in de Eucharistieviering in de St. Franciscus Xaveriuskerk aldaar. Eveneens in 2000 was hij te gast bij het Westfries Genootschap en nam in Wadway, café de Vriendschap, het jaarboek in ontvangst dat gewijd was aan een dertigtal prominente en verdienstelijke Westfriezen, waaronder Jo Willebrands.
2006: Op 2 augustus overlijdt kardinaal Jo Willebrands, op 96 jarige leeftijd te Denekamp in het klooster van de zusters Franciscanessen. Na een plechtige uitvaartdienst in de Catharinakathedraal te Utrecht die bijgewoond wordt door o.a. premier Balkenende en vertegenwoordigers van de Russisch-Orthodoxe Kerk en van de Joodse Gemeenschap, wordt zijn gebalsemde lichaam begraven op de begraafplaats St. Barbara te Utrecht.
Levenswerk
Jo Willebrands' grote verdienste is dat hij de stuwende kracht was achter de Oecumenische Beweging. Als Secretaris van de Vaticaanse Raad voor de Eenheid van de Christenen had hij waardevolle contacten en bracht hij de dialoog op gang met de Reformatorische en Orthodoxe Kerk, alsmede met de prominente vertegenwoordigers van de Joodse Gemeenschap. In die functie heeft hij zich als bruggenbouwer wereldwijd verdienstelijk gemaakt en kreeg daarvoor internationale erkenning.
In Nederland maakte hij zich sterk om huwelijken tussen katholieken en protestanten, de zogenaamde gemengde huwelijken, binnen de pastorale zorg te houden. Ook maakte hij de verhouding tussen de Katholieke Kerk en de niet Christelijke godsdiensten bespreekbaar.
Door zijn diplomatie, nuchtere humor, wijsheid, beminnelijkheid en bescheidenheid wist hij de Christelijke groeperingen nader tot elkaar te brengen, met begrip en respect voor elkaars overtuiging.
Kardinaal Simonis roemt in een televisie-interview, op de dag van zijn overlijden, "zijn Westfriese vasthoudendheid" voor de oecumenische zaak. In 1989 werd hij benoemd tot Ridder Grootkruis in de Orde van Oranje Nassau. In totaal vijftien eredoctoraten vielen hem ten deel. Niet voor niets werd de suggestie gedaan dat deze stoere en nuchtere Westfries en wereldburger van formaat, een serieuze kandidaat zou zijn voor de Nobelprijs. In zijn geboortedorp Bovenkarspel is een straat met seniorenwoningen naar hem genoemd en achter in de Martinus kerk is ter ere van hem een gedenksteen geplaatst.
Literatuur:
Frans Dobber, De paus telt vele namen, in Dagblad van West-Friesland, d.d.10-8-1978.
Annette Snaas, Familie Willebrands niet gebrand op pauskeuze Jo, in Dagblad van West-Friesland, d.d. 25-8-1978.
Jan Vriend, Willebrands, bruggenbouwer van Vaticaanstad, in Dagblad van West-Friesland. d.d. 4-6-1994.
H. Lansdaal, Jo Willebrands (1909). De vliegende kardinaal, in Alt W-F 19. Kleurrijke Westfriezen (2000).
Jan Vriend, Johannes G. M. Willebrands uit Bovenkarspel (1909). Bouwer van onmogelijke bruggen, in WFON 67 (2000).
Jan Vriend, Kardinaal Willebrands 1909-2006. Een unieke bruggenbouwer tussen kerken, in Dagblad van West-Friesland d.d. 3-8-2006.
Gerry van der List, Onmachtige verzoener in Elsevier, d.d. 12-8-2006.
Karim Schelkens, Johannes Willebrands, een leven in gesprek, uitgeverij Boom (2020).
Gegevens aangeleverd en bewerkt door: Jaap Raat te Heiloo (2006).
