In december 2000, aan het begin van het nieuwe millennium, stuurt het Westfries Genootschap aan al haar ruim 3.000 leden een nieuwjaarskaart. Het is een zogenoemde Deurgeefkaart. De bedoeling is dat deze kaarten ieder jaar doorgestuurd worden naar een volgend adres. Op de kaart wordt ook een wens geschreven. Eind 2009 moeten de kaarten uiteindelijk weer naar het genootschap teruggestuurd worden.
Op de achterkant van de Deurgeefkaart staat onder meer: het wordt spannend hoeveel kaarten de reis (van tien jaar) overleven. Welnu, tot en met vandaag (23 december 2009 ) hebben we drie (3!) deurgeefkaarten ontvangen! Een score van 1:1000!
Die drie kaarten hebben wel een groot deel van ons land doorkruist.
En goede wensen staan er ook volop op.
Een selectie.
De voorkant van de Deurgeefkaart.
Kaart 1
Deze bleef in de buurt van de Schermer, met één uitstapje naar Schellinkhout. Hij ging in 2000 vanaf Ineke Kluft in Schermerhorn, via onder andere Ursem en Stompetoren retour naar Fred van Zon in Schermerhorn. Veel wensen op deze kaart hebben betrekking op de molens.
'Bouw West-Friesland niet verder vol en hou ruimte voor landschap en molens'
'Een goede wind door de Schermer, laat de molens draaien!'
'Dat de andere Schermer molens ook hun maalfunctie weer terugkrijgen!'
'Hou de wind in de zeilen van onze oude stoere werkers.'
En als laatste:
'Dat deze 'deurgevers' in goede gezondheid ook in 2010 zich kunnen blijven inzetten voor het instandhouden van onze molens, zodat dit kwetsbare cultureel erfgoed in goede staat doorgegeven kan worden aan de generaties na ons.'
Kaart 2
Deze werd in 2000 verstuurd door Mart, Rick, Jan en Astrid Smit uit Lutjewinkel, verhuisde onder andere naar Hoogland, Ulrum, Vlijmen, Den Bosch, Rosmalen en kwam ten slotte in Naaldwijk terecht bij Susan van Stiphout en Peter Moor.
De wensen hebben dialectvariaties:
'We houpe dat jullie een gelukkig 2002 tegemoet zien kenne.'
'Veel geluk en veurspoed van jullie ouwe lu in het nieuwe joor.'
'Veul hail en zeeg'n veur 't neie jaar!'
De laatste wens luidt:
'Alle geluk en liefde van de hele wereld!'
Kaart 3
Ook op de derde kaart wensen in het West-Fries. Th. Commandeur uit de Wogmeer begint hier al mee in 2000. De kaart gaat via Spierdijk en Ursem naar Heiloo en dan retour naar Nibbixwoud. Ria Laan-Ooijevaar uit Zwaagdijk stuurt de kaart weer naar het genootschap met de volgende wens:
''t Jaar 2009 heb in zoin prille bestaan
nag 'n hêle toid te gaan.
Maar toch is dut moin wens voor dut jaar:
vrede, warmte en verdraagzaamhoid voor mekaar!'
De eerste wens van de eerste afzender Th. Commandeur is:
'Veul zegen, zonder al te veul regen.'
Daarna volgt:
'Vrede in de wereld, en vrede in de gezinnen
en 'n beetje meer tijd voor gebed, laten we daar eens mee beginnen.'
Pater Jan Appelman voegt zijn wens hier aan toe:
'Voor een vaste priester in Spierdijk.'
En Joop en Truus Ooijevaar uit Nibbixwoud schrijven:
'De allerbeste wense voor jullie allegaar, mooie gezegende kerstdage en een heêl gelukkig nuuwjaar.'
De drie Deurgeefkaarten staan te pronken in ons kantoor. Wie ze wil zien, moet in het nieuwe jaar maar eens komen kijken (van dinsdag tot en met vrijdag van 9 tot 12 uur). We danken alle mensen die erop staan voor het bewaren en doorsturen van deze kaarten en voor alle welgemeende wensen.
Nog drie Deurgeefkaarten erbij!
In de afgelopen weken zijn er nog drie Deurgeefkaarten binnengekomen bij het secretariaat. Een stijging van 100 %. Dat brengt het totaal op zes! Ook op deze kaarten weer bijzondere en welgemeende wensen.
Kaart 4.
Deze kaart werd als eerste verstuurd door G. Vos uit Hoorn. Hij wenst:
'Meer financiële mogelijkheden voor het behoud van onze stedelijke monumenten.'
Ook de wensen die volgen gaan over behoud en bewaren.
Greetje en Wim Pater uit Zuidwolde schrijven:
'Meer planologische betrokkenheid van het WG bij inrichting West-Friesland, o.a. geen kassenbouw.'
Henk Komen voegt toe:
'Stop de vernietiging van de historie uit ons West-Friese landschap.'
Hij wordt daarin gesteund door achtereenvolgens Gerrie Groot uit Heerhugowaard (in 2005) en Han ter Heegde uit Zuid-Scharwoude (de latere burgemeeester van De Waard in 2006) met:
'Dat Heerhugowaard gaat bouwen aan de kwaliteit van leven en wonen voor haar burgers en een halt toeroept aan het verder verstenen van de polder Heerhugowaard. Dat we het laatste groen en open polderlandschap koesteren als een kostbare schat.'
'Dat de vitaliteit van de prachtige kleine kernen in West-Friesland behouden en versterkt mag worden, zodat ook het cultureel erfgoed van onze streek versterkt mag worden.'
Kaart 5.
Veel wensen om behoud op deze kaart. Klaas Hemke zet de trend vanuit het polderhuis in Wieringerwaard. Hij stuurt als eerste deze duidelijk wens de wereld in:
'Leit 't maar bloive zo as 't is.'
Piet Grootes uit Molfsee (Duitsland) is het met hem eens:
'Laat Noord-Hollands hart ook verder groen, Westfries en leefbaar blijven.'
Nel Mol uit Hoogwoud stelt in 2003 de vraag:
'Zelle we in 2010 nag nei Westfriesland Radio luistere kenne?'
Nou Nel, je kunt er nog wel naar luisteren, maar het West-Friese programma Zegge en Skroive en haar opvolger Pratendevort zijn ter ziele.
E. Stuurman uit Breezand draagt de spreukenkalender een warm hart toe:
'Dat er nog veel West-Friese kalenders mogen verschijnen.'
En de familie Van Oppen-Stuurman uit Gerwen (Noord Brabant) schrijft:
'West-Friesland 4ever! Al sinds 1972 verhuisd uit N.H. maar voor altijd in m'n hart. Laat het zo blijven!'
Onze secretaris Stan Nuveen dicht:
'Denkend aan Westfriesland zie ik een slingerende dijk traag langs water en laagland gaan (vrij naar H. Marsman) en dat moet vooral zo blijven.'
Kaart 6.
Kaart 6 blijft in West-Friesland zweven met uitzondering van een uitstapje naar Laurens Vlaar in Arnhem. Hij schrijft in 2007:
'Dat jonge mensen die vanwege studie of werk niet meer in Westfriesland wonen trots blijven op hun Westfriese afkomst.'
Anna Paauw uit Heiloo is de eerste afzender, zij schrijft in 2000:
'Geboren in een stolp en getrouwd vanuit een stolp, wens ik het behoud van de stolp.'
Ook hier weer wensen om behoud. Bijvoorbeeld van Duwie Ligthart-Paauw uit Benningbroek:
'Dat West-Friesland niet helemaal volgebouwd wordt, dat er genoeg groen overblijft voor onze kleinkinderen.'
En ook van Jan Paauw uit Rustenbrug:
'Behoud van het echte Westfriese landschap.'
Evenals Niek en Bregit Ruyter:
'We zijn blij dat we in een rustig en gezond platteland wonen. Onze wens: dat dit zo mag blijven.'
George en Joke Schouten uit Midwoud denken aan de mensen die werken op dit land:
'Dat de agrariërs in het West-Friese land een goede boterham kunnen blijven verdienen.'
Ook het behoud van het dialect wordt genoemd. Nel Vlaar-Kroon meldt:
'Dat onze mooie Westfriese taal in woord en geschrift niet verloren zal gaan.'
Jaap Botman vat alles ten slotte samen met:
'Dat alle wensen hier geuit voor ons allen een aansporing mogen zijn om Westfriesland toonbaar en leefbaar te houden voor ons en onze kinderen.'
Nag ientje toe
Nog één Deurgeefkaart kwam binnen op kantoor. Ingevuld tot en met 2005 en nu, in 2010, naar ons teruggestuurd. De kaart begint zijn reis bij mevrouw Dekker-Masteling in Schagen. Zij schrijft:
'n behoud voor een groen West-Friesland.
Annie Kraan uit Hippolytushoef voegt daar het jaar erna krachtig aan toe:
Alles huizen, gien koe meer te zien, dat mag beslist niet over 'n jaar of tien.
Tinie Masteling uit Tuitjenhorn dicht:
Mijn hoofd is vrij
Mijn hart is blij
Als ik fiets in zon en wind
Mijn West-Friesland
Waar ik vrijheid vind!
Ook Ank Slijkerman (Winkel) gaat rijmend verder:
Een dagje Amsterdam hoort erbij
Maar dan naar huis
Het land, de beesten
Daar voel ik me thuis.
Nel Bot-Slijkerman woont in Heerhugowaard (allemaal familie, denk?). Ze wenst:
De vier seizoenen op de kaart geven aan
Dat het leven in West-Friesland moet blijven bestaan!
En mevrouw Glas-Boekel schrijft als laatste, in keurig schoonschrift:
Maak ons nageslacht niet bang
En geef de natuur dus levenslang!
Nag ientje toe!
'Sorry, even vergeten' schrijven Theo en Margreet Koenis uit Hoogkarspel op de Deurgeefkaart die vorige week bij ons secretariaat binnenkwam.
Hun wens voor 2010 is: meer ontsluiting vaarroutes in waterrijk West-Friesland.
De kaart is in 2001 verzonden door IJs en Greteke Broers uit Oudorp. IJs heeft een vooruitziende blik. Hij schrijft:
Leite we d'r dut decennium voor wake
dat ze de Omringdoik niet kepoeres make!
Er is in de afgelopen tien jaar veel aan de dijk gewerkt en lang niet altijd met voldoende eerbied voor de waarde van dit historische monument. De waarschuwing van IJs was dus terecht.
Jan en Ans Rutgers uit Castricum wensen:
Datte d'r gauw betere an- en ofvoerwege benne zôdat ze van boven Hoorn ok weer gewoon te werk kenne!
Dat we op zalle skroive: leit Oosterblokker bij Hoogkarspel bloive, is de kreet van Jan en Tiny Broers, uiteraard uit Hoogkarspel.
De tweetal wensen gaat over het West-Friese dialect.
Ik zou heêl graag tot in lengte van jare, oôs Westfriese taal as een erfdeêl beware (Elly en Jaap Broers).
Dat we bloive geniete van 't Westfries: tussen genog en meer geld hewwe zit gien gram geluk! (Anja en Ed Wagemaker).
Andere schrijvers bekommeren zich om het landschap.
Leite we allegaar zuinig bloive op oôs mooie Westfriese platteland (Piet en Vera Schuijtemaker-Broers).
Dat de Westfriese Omringdoik symbool bloift voor de Westfriese gastvroihoid en dat alle Westfrieze uit 't hêle land saamhorig bloive! (Nico Hoffer en zonen Emiel en Laurens uit Zutphen, Nico is geboren in Hoogkarspel).
De wens van Riet en Piet Vriend (Hoogkaprsel) is dit jaar uitgekomen:
Dat 'r weer 's een jaar mag zijn met ois en skaasers op de slôte van oôs mooie West-Friesland.
Riet Broers en Arnold Bakker uit Hoorn schrijven in 2006:
Dat het Westfries Genootschap haar doel bereikt, namelijk het behouden van het historisch en cultureel erfgoed in West-Friesland.
WaterWijs optreden op 5 september 2009 in de Parkschouwburg te Hoorn,
op de “Westfriezendag” voor het Westfries Genootschap.
Opnamen gemaakt met een fotocamera Fuji S9600 op grote afstand door Willem Godvliet.
Het Westfries Genootschap is genomineerd voor de Geschiedenis Online Prijs 2009. Deze prijs reikt Historisch Nieuwsblad in samenwerking met DE REE archiefsystemen elk jaar uit voor de beste historische website in Nederland. De feestelijke prijsuitreiking vindt plaats op woensdag 27 januari aanstaande in het Stadsarchief van Amsterdam.
Gebruikers van www.historischnieuwsblad.nl hebben hun favoriete geschiedeniswebsites voorgedragen. Uit de meer dan 140 inzendingen zijn twaalf websites geselecteerd voor de shortlist. Er zijn vier categorieën: historische verenigingen, musea, archiefdiensten en themawebsites. Per categorie is een eervolle vermelding te verdienen. Een van de categoriewinnaars wint de hoofdprijs, die bestaat uit een kunstwerk. Verder wordt een aanmoedigingsprijs uitgereikt ter waarde van 2500 euro.
De website van het Westfries Genootschap, www.westfriesgenootschap.nl, is dit jaar totaal vernieuwd en voorzien van veel meer actuele en historische informatie. Het is een vraagbaak voor de leden van het genootschap, maar ook voor iedereen die belangstelling heeft voor de cultuur en de geschiedenis van West-Friesland. Het aantal bezoekers is in de loop van het jaar sterk gestegen.
De nieuwe wandelbrug.
Op voorstel van werkgroep 'Ruilverkaveling De Gouw te Boek' van Stichting Projector van het Westfries Genootschap is een wandelbrug naar de 'Opmeerder Wuiver' tot stand gekomen. Met dank aan Landschap Noord-Holland. Bovenal mijn oprechte dank aan de agrariërs die het land pachten van het Landschap Noord-Holland. Zij hebben het goed gevonden dat mensen door hun vee lopen. Als eerste heb ik het pad volop genietend gelopen. Met een groot geluksgevoel liep ik door de open ruimte van West-Friesland, altijd weer een belevenis.
Opmeerder Wuiver.
Hoe troffen de eerste West-Friezen het veenlandschap aan toen ze rond het jaar 800 na Christus dit landschap weer introkken? Totaal anders dan nu. Het was een drassig gebied met een veenpakket van twee tot vier meter boven de zeespiegel, nauwelijks begaanbaar. Niet alleen door het vele kreupelhout, maar ook doordat het veen vol water zat. Dat veendek is 3000 jaar geleden ontstaan. Het water stroomde via veenrivieren naar zee. Het veenriviertje de Gouwe had net ten noorden van de A.C. de Graafweg zijn oorsprong. Het stroomde af naar het noorden. Op veenrivieren kwamen vele stroompjes uit, ze staan bekend als 'wuivers'. Op de Gouwe waren dat de Opmeerder Wuiver, de Groene Wuiver, de Korte Wuiver en de Aartswouder Wuiver. In de 10e /11e eeuw is de licht meanderende rivier de Gouwe door de West-Friezen uitgegraven en gekanaliseerd. Het werd de belangrijkste dwarssloot voor het afstromende water vanuit de hoger gelegen veenrug van Hoogwoud.
Opmeerder Wuiver.
Een wuiver werd een zijgrens van een ontginningsblok waarlangs later paden, kaden en wegen zijn aangelegd. Het woord '('t)wuiver', '('t)woiver', '('t)weiver' duidt op een waaierend, kronkelend stroompje. Een wuiver is meestal gesitueerd aan het eind van het dorp of dorpsgedeelte, dwars op de hoofdweg. Hij vormt de verbinding met het naburige dorp. Deze zijgrenzen van de ontginningsblokken waren tevens de bannegrenzen (de latere gemeentegrenzen). Voorbeelden zijn de Mienakker en de Korte Wuiver van de voormalige gemeenten Hoogwoud en Aartswoud. Deze zijn ooit later verhard als weg. Ook tussen Hoogwoud en Opmeer is de zijgrens zichtbaar, hier onverhard gebleven in het landschap: de Opmeerder Wuiver. De grenspaal is bij Hoogwoud/Opmeer te zien.
Grenspaal Hoogwoud / Opmeer.
De Gouw is de laatste verkaveling van West-Friesland. Door de veranderde inzichten en omdat er minder noodzaak was om te verkavelen dan elders in West-Friesland zijn vele authentieke landschapskenmerken behouden.
Opmeerder Wuiver.
Het pad is open van 16 juni t/m 14 maart. Wanneer de weidevogels nestelen is het gesloten.
Tekst en foto's: Netty Zander
Bron: o.a. Westfries Genootschap en A. Bouwens
Tijdens de presentatie van de West-Friese canon, donderdag 19 november in het Westfries Archief in Hoorn, raakte ik in gesprek met Geertje van Emmerik van Kunst en Cultuur van de provincie Noord-Holland. Ze vroeg me om een oproep te doen aan onze leden, aan u dus! Het betreft de Westfriese Omringdijk. Mensen die wat willen schrijven over hun eigen belevenissen op/bij/aan/met de dijk worden opgeroepen dat te doen. De verhalen komen op de website: www.westfrieseomringdijk.nl
In 2008 was de Omringdijk 25 jaar provinciaal monument. Het werd onder meer gevierd met een wandeling over de dijk. Bij Krabbendam werd ter ere van deze wandeling het damhek op de dijk met vlaggetjes versierd.
Vlaggetjes op de dijk.
Schrijf uw eigen verhaal, een herinnering, een gedicht, een mijmering over die dijk. Misschien is er een foto die het verhaal verduidelijkt, stuur die mee! Dit alles onder het thema: Mijn dijk. Kijk op bovengenoemde website naar verhalen en foto's die er al staan. Via deze site kunt u uw verhaal toevoegen.
Van harte aanbevolen!
Op maandag 23 november komt Radio Noord-Holland naar het Timmermansgildehuis.
Daar zal een interview plaatsvinden met de commissie Kap en Dek. Aanleiding hiervoor is de door Kap en Dek gewonnen E. Bosch-van de Kolkprijs.
Meer over deze prijs leest u hier.
Het interview zal worden uitgezonden tussen 11.45 en 12.00 uur en is te beluisteren op de kabel of via FM-frequentie 93,9.
In het eerste deel van West-Friesland toen en nu met de titel Monument van een dijk maken we meteen al kennis met één van de markantste monumenten van het gebied: de Westfriese Omringdijk. Het wemelt van uitzonderlijke merktekens van de geschiedenis langs dit 126 kilometer lange icoon van de geschiedenis. De Omringdijk is een imposante getuige van eindeloos geploeter om land aan het water te ontworstelen om de West-Friezen een karig bestaan te bieden.
De objecten in het eerste deel hebben allemaal met die dijk te maken. De dijk is één van de sterkte wezenskenmerken van West-Friesland. Feitelijk is deze "maindaik" de grens van het gebied.
De Westfriese Omringdijk siert de voorkant van het boek: De canon van West-Friesland, de geschiedenis van West-Friesland in 29 verhalen. Het boek werd donderdag 19 november op een feestelijke en vrolijke manier gepresenteerd in het Westfries Archief in Hoorn.
De gebakjes waren voorzien van een afbeelding van het West-Friese wapen.
Dirk Dekema, directeur van het archief, opende de bijeenkomst en bedankte een aantal mensen die meegeholpen hadden aan de totstandkoming van de canon. Vervolgens ging een professionele dirigent op tafel staan. Hij studeerde met de talrijke aanwezigen een West-Friese canon - op de melodie van Vader Jacob - in.
De tekst luidde:
Land en water, land en water
Binnendoiks, binnendoiks
Zo is oôs West-Friesland, zo is oôs West-Friesland
Oigen wois, oigen wois!
Gezamenlijk zingen van een canon onder leiding van een dirigent.
Hierna ging Jos Leenders, samensteller van de canon, in op het nut en de waarde van het boek en van geschiedschrijving en - bestudering in het algemeen. Door middel van een quize werd de kennis van het publiek getest over de historie van het gebied. Aardig was dat iedereen een kleine vlag van West-Friesland kreeg. Door opsteken of laag houden van de vlag gaf men antwoord op de vragen. Winnaar werd Peter Snel uit Hoogwoud!
Welkomstwoord door Dirk Dekema van het Westfries Archief.
Toen was het tijd voor de officiële presentatie. Het boek werd naar beneden gedragen door graaf Willem II. Maar... hij wilde het niet afgegeven aan genootschapsvoorzitter Ina Broekhuizen. Vijf kinderen uit Hoogwoud gingen hem met een knuppel te lijf en overmeesterden hem. Door hen gedwongen gaf hij dan toch eindelijk de canon van West-Friesland uit handen.
Dankwoorden en een boeket voor v.l.n.r Vibeke Roeper (CENH, secretaris canoncommissie),
Jos Leenders (samensteller), Carla Voorendonk (beeldredactie) en Jan de Bruin
(voorzitter canoncommissie).
Ina bedankte de kinderen met zakjes dukaten en vooruit, ook de graaf kreeg een zakje. In haar toespraak noemde ze de canon een waardevolle schat, bedoeld voor alle West-Friezen. Ze eindigde met het gedicht Vraihoid.
Hiermee werd het officiële deel afgesloten. Velen gingen na de borrel met één of meerdere boeken naar huis. 'Ook meteen maar drie voor mijn zoons!' zei een van de aanwezigen. En zo moet het ook: de geschiedenis van West-Friesland vindt zijn weg naar de mensen!
Poster van het boek.
Toespraak van Ina Broekhuizen-Slot
Hoera, ik heb een schat!
Ja beste mensen, deze canon zie ik als een schat. Een schat vol wijsheid, toevertrouwd aan het papier in 29 verhalen. Verhalen over West-Friesland.
Verhalen over het land en over de mensen die er wonen. Want geschiedenis wordt gemaakt door mensen.
En die geschiedenis wordt naderhand beschreven door mensen.
En die beschrijvingen liggen hier, in het archief, kilometers papier.
En die beschrijvingen staan hier, in deze canon, ruim negentig bladzijden.
Ho!
Dit boek hoort niet in deze schatkist te blijven.
Het moet eruit! De wereld in! In ieder geval: de provincie in, West-Friesland in!
Ik hoop dat heel veel mensen dit boek zullen lezen.
Zodat de geschiedenis van deze streek bekend wordt.
Zodat de mensen die hier wonen en die beslissingen nemen, weet hebben van de waarde van dit gebied.
De waardes wat betreft landschap, sloten en wegen, hoogtes en laagtes, dijken en paden, wat betreft gebouwen, dorpen en steden, lintbebouwing, open landschap, molens, kerken, en stolpboerderijen, wat betreft tradities en dialect.
Weten!
Weten, daar komt het op aan. En punt 1 is: weten waar West-Friesland ligt!
Het is terecht dat de Westfriese Omringdijk, de prachtige grens van ons gebied, prominent op de kaft staat! Maar veel mensen weten nog steeds niet precies waar West-Friesland is en of zij er zelf wel in wonen. Ik stel daarom voor om bij iedere weg die over de dijk hier het land binnenkomt een bord te plaatsen. Wat daarop staat? Welkom in West-Friesland, natuurlijk met daarbij deze afbeelding! De West-Friese vlag of het wapen. Dan weten we tenminste waar we over praten!
En dan nu: ga!
Ga maar, wil ik zeggen tegen dit boek.
Ga naar de mensen, ga op pad! Strooi de verhalen rond! En bevorder daarmee het inzicht in de cultuur en de eigenheid van dit gebied. Want West-Friesland is een bijzondere streek, een amparte streek. Een gebied waar men van oudsher hard werkt en strijdt tegen het water. Om droge voeten te houden op vrije grond. Want vrijheid staat hoog in het vaandel van de West-Fries. Ooit zijn de weerspannige West-Friezen overwonnen door Floris de vijfde. Hij was de zoon van graaf Willem II, die vanmiddag even bij ons terugkeerde. Floris bouwde dwangburchten langs de rand van het gebied. Maar iets van die vrijheid zit nog steeds in de West-Friese bevolking. Vrijheid die samengaat met de liefde voor de landstreek!
Graag wil ik daarom afsluiten met een roim over die vrijheid.
Vraihoid
Oigen baas en droge biene
was de wens van de West-Frieze.
Nei, ze wouwe hullie grond en
ok d'r vraihoid niet verlieze.
Maar zô'n zeuven eêuwe leden
kwam graaf Floris hier te koik,
vocht en won en bouwde drekt toen
burchte langs de Omringdoik.
Deervan is nou woinig over
enkeld Radboud is nag heêl.
Da's in deuze vlakke streke
nag 't ienigste kesteêl.
En opheden zal gienientje
nag 'rs zukke burchte bouwe,
maar West-Frieze bloive altoid
groôt van land en vraihoid houwe!