Drie gevels met een beeldverhaal
Het lijkt een stripverhaal daar hoog op de drie gevels aan de Slapershaven in Hoorn. Een eeuwenoud beeldverhaal over de slag op de Zuiderzee. Op 11 oktober 1573 nam een vloot van Hollandse opstandelingen, voornamelijk Waterlanders maar ook West-Friezen, het op tegen de Spaanse vloot. Dit gevecht vond plaats in de eerste jaren van de Opstand tegen de Spaanse koning Philips II.
Gezicht op de Bossuhuizen aan de Slapershaven te Hoorn. (Foto TM)
De Slag op de Zuiderzee met het portretje van Jan Haring die de vlag van het schip van Bossu haalde. (WFM)
De Spanjaarden werden aangevoerd door de graaf van Bossu, de stadhouder van Philips II over Holland, Zeeland en Utrecht. Hij beschikte over achttien schepen met aan boord ruim 1.300 schepelingen en 1.300 soldaten. Het vlaggeschip had een voor de tegenstanders prikkelende, zo niet provocerende naam: De Inquisitie. De Inquisitie was een beruchte en gehate rechtbank die protestantse ketters meedogenloos vonniste in geloofs zaken. De commandant van de Hollandse vloot was de Monnickendamse burgemeester Cornelis Dircksz die door de aanvoerder van de Opstand, Willem de Zwijger, tot admiraal was bevorderd. Hij beschikte over 25 schepen, doorgaans kleiner dan die van de Spaanse vloot. De opzet van de Spanjaarden was om het naar zelfstandigheid strevende Noorderkwartier met een strijd te land en ter zee weer in het Spaanse gareel te krijgen. Alkmaar was al belegerd en de aanloop van de strijd op het water begon begin oktober 1573 toen Bossu met zijn vloot Amsterdam had verlaten. De Hollanders blokkeerden de vaargeul in het IJ en leverden gevechten bij de schansen die langs de zeedijk bij het begin van het IJ waren opgetrokken.
Gewonde Spanjaarden bij die strijd werden toen in de kerk van Volendam opgevangen en verpleegd. Ze bleven naderhand wonen in dat dorp en schijnen, door huwelijken met Volendamse vrouwen, een onmiskenbare invloed op het uiterlijk van de Volendammers te hebben gehad.
In 1727 tekende Cornelis Pronk (1691-1759) het weeshuis aan de Achterstraat dat toen nog steeds bekend stond als de gevangenis van Bossu. In de 19de eeuw plaatste men een gedenkplaat aan het pand met de tekst: ‘Anno 1573 men zag In october den Elfden dag Graaf Bossu hier verovert tot Hoorn Gevangen in dit huis hy lag Even drie jaren na den slag Die hy op Zuiderzee had verloren’. Het bovenstaande gedenkschrift bevond zich boven den vroeger hier aanwezigen ingang tot de gevangenis ter herinnering daaraan is deze steen geplaatst anno 1848.’ (WFM)
Detail van het fries op het meest linkse pand van de Bossuhuizen. (Foto TM)
Prent van de Zeeslag, tusschen den Graaf van Bossu, en den Noordt Hollanders, voorgevallen den 11. en 12. October 1573, vermoedelijk van Jan Luyken. Om het gebrek aan vuurkracht te compenseren, bestond de tactiek van de Hollanders uit het enteren van de Spaanse schepen. De scène op de voorgrond, waar twee vijandelijk sloepen elkaar te lijf gaan, lijkt echter om dramatische redenen te zijn toegevoegd. (Pc)
Jan Haring
Bossu wist toch de Zuiderzee te bereiken en koerste naar het noorden met de bedoeling de Hollandse of Staatsgezinde vloot uit te schakelen. De Staatsen wachtten hem bij Marken op. Op 5 oktober 1573 werd het menens. Bossu probeerde met zwaar geschut de strijd tegen de wendbare Hollandse schepen te beslechten, maar de meeste kogels troffen geen doel. De tactiek van de Hollanders was het enteren van schepen om de strijd in een gevecht van man tegen man aan te gaan. De volgende dagen vonden er wat schermutselingen plaats, maar niemand kreeg de kans zijn tactiek tot uitvoer te brengen. Op 11 oktober keerde het tij. De wind werd gunstig voor de Hollanders en wat Bossu vreesde, gebeurde. Zijn vlaggeschip werd ingesloten, dreef af en raakte bij Wijdenes aan de grond.
Aquarel van Cornelis Springer (1817-1891) uit 1874 van de Slapershaven te Hoorn. (WFM)
Drie schepen van het Noorderkwartier enterden en bestormden het zeekasteel. Het verhaal gaat dat een matroos, Jan Haring, de Spaanse vlag, die hoog in de top wapperde, wist te bereiken. Hij haalde die vervolgens naar beneden. Dat was voor de andere Spaanse schepen het teken van overgave. Zij bliezen de aftocht. Bossu gaf zich daarna over en werd in triomf Hoorn binnengevoerd. Pas drie jaar later kreeg hij bij de Pacificatie van Gent zijn vrijheid terug. Nog steeds bevinden zich in de collectie van het Westfries Museum voorwerpen die ooit aan de graaf van Bossu hebben toebehoord, waaronder zijn drinkbeker.
De Slapershaven (1893) door Christiaan Pieter Visser (1825-1894) waarop is te zien hoe het fries als een soort stripverhaal over drie panden loopt. (WFM)
