Zeger Davidson, een rebel
Het pittoreske Witte Kerkje van Sint Pancras, een laatgotische kruiskerk uit de 15de eeuw, bevindt zich midden in het dorp. Sint Pancras is regelmatig betrokken geweest bij strijd en oorlog. In 1799 bijvoorbeeld had de Nederlandse legeraanvoerder Daandels hier zijn hoofdkwartier. In dat jaar vochten in het noordelijk deel van onze provincie de Hollanders en Fransen tegen de Engelsen en Russen. Duizenden militairen kwamen om. Op 26 september 1799 werd Zeger Davidson uit Tersluis hier gefusilleerd en begraven in een kuil.
Het zogeheten Witte Kerkje van Sint Pancras, waar Zeger Davidson in 1799 werd gefusilleerd. Ten tijde van de Engels-Russische inval fungeerde het als hoofdkwartier van de Bataafse generaal Willem Daandels. De naam Witte Kerkje is gebleven ondanks dat het al decennialang niet meer wit gepleisterd wordt. (Foto TM
Anonieme prent van de kerk van Sint Pancras omstreeks 1775 in een toen nog landelijke omgeving. (RAA)
De buurtschap Tersluis ligt aan de Westfriese Omringdijk. Daar woonde in de tweede helft van de 18de eeuw Zeger Davidson. Zijn naam leeft in het nabijgelegen dorp Venhuizen nog altijd voort, want aan deze boer en handelaar werd in de loop der jaren een uitzonderlijk gevoel van eer toegeschreven. Ook zijn grote vaderlandsliefde is geprezen. In hoeverre daarbij mythevorming is gaan meespelen, kan niet meer met schriftelijke bewijzen gestaafd of ontkend worden. Slechts enkele officiële papieren getuigen van de tragische omstandigheden die zijn einde inluidden. Zijn geschiedenis is vele jaren na zijn dood vastgelegd in de roman ‘Tot in den dood’ (1941) geschreven door Jannetje Visser-Roosendaal.
Boekomslag ‘…tot in den dood’ van een druk uit omstreeks 1970, van Jannetje Visser-Roosendaal, een roman waarin de familie Davidson uit Tersluis wordt beschreven en met name het leven van Zeger Davidson die in de Franse tijd om het leven kwam. (Pc)
Oranje boven
Zeger werd geboren op 15 januari 1764. Hij groeide op in een tijd waarin de tegenstellingen toenamen tussen de aanhangers van de Oranjes en de volgelingen van een nieuwe orde, de Fransgezinde patriotten. In 1795 werd de Bataafse Republiek uitgeroepen en stadhouder Willem V zocht zijn toevlucht in Engeland. In 1799 landden Engelse en Russische troepen op de Noord-Hollandse kust met het doel Holland te bevrijden van de Franse overheerser en de Oranje-gezinden weer aan de macht te helpen. Hevige gevechten in het westelijk deel van West-Friesland en in de duinstreek volgden.
Schilderij van het stadhuis van Alkmaar door Cornelis Springer uit 1871. Na zijn arrestatie werd Davidson naar het stadhuis van Alkmaar overgebracht. Hier werd hij enkele dagen later ter dood veroordeeld. (Pc)
Na enkele maanden trok het invasieleger zich terug. De strijd had alleen verliezen opgeleverd voor beide partijen.
Zeger Davidson was een felle orangist. Het verhaal gaat dat hij zijn paard Willemijn, genoemd naar de echtgenote van de Willem V, geleerd had te steigeren als hij ‘Oranje boven’ fluisterde. In september 1799 vertrok Zeger naar Medemblik en kwam daar al snel in contact met een officier van het Engelse leger. Dat contact leidde tot een afspraak om te bemiddelen bij de aankoop van hooi en graan voor het invasieleger. Enkhuizen leek een geschikte plaats om zaken te doen.
Er was een haven en dus konden de plaatsen waar de Engelsen zich ophielden makkelijk worden bereikt. In gezelschap van een Medemblikker, Willem Giesz, kwam Davidson op 14 september in Enkhuizen aan. En daar ging het mis.
Het sigarendoosje, het hoofdstel en de zadeltas die Zeger Davidson hebben toebehoord, zijn generatieslang in de familie Davidson gebleven. Ze worden bewaard in het Westfries Museum. (Pc)
Waarschijnlijk hebben beiden in de bij de Koepoort gelegen herberg De Roskam nogal luid en duidelijk met elkaar overlegd. Ze werden verraden en vrijwel meteen gearresteerd. De auditeur-militair in Enkhuizen, Bernardus Blok, kon daarop niet veel anders doen dan de mannen doorsturen naar de militaire rechtbank in Alkmaar. Blok was een Fransgezind buitenbeentje in een orangistische regentenfamilie. Het zal hem niet in dank zijn afgenomen dat hij zijn arrestanten naar het hol van de leeuw stuurde. Of hij daar zelf gelukkig mee is geweest, valt ook te betwijfelen. De indruk bestaat dat er ondanks de voorgeschreven procedures gezocht is naar een oplossing om uit de impasse te komen. Alleen Zeger heeft dat niet begrepen of niet willen zien.
Erewoord
Op 18 september 1799 begonnen de verhoren. Net te vroeg, want op dezelfde dag bezette een Engels flottielje Hoorn en een dag later Enkhuizen. Op 25 september volgde het vonnis: collaboratie, dus de kogel. De geschiedenis kreeg daarna een onwaarschijnlijke wending.
Het vonnis van Zeger Davidson werd in 25 september 1799 gepubliceerd in de Alkmaarsche Courant. Daags daarna werd hij in Sint Pancras gefusilleerd en in een kuil begraven. (Pc)
Davidson kreeg toestemming om nog één keer naar Tersluis te gaan om van vrouw en kinderen afscheid te nemen. Hij moest op erewoord beloven om terug te komen voor de voltrekking van zijn vonnis. Een zonderlinge afspraak. Het lijkt wel of alle betrokkenen, misschien met de hete adem van het invasieleger in de nek, een mogelijkheid zagen om aan de discutabele executie te ontkomen. Of Zeger Davidson dat ook begrepen heeft? Het getuigt in elk geval van een wereldvreemde rechtlijnigheid dat hij prompt op tijd zich weer in Alkmaar meldde. Het begrip erewoord is daarbij een wrange samenvatting. Op 26 september 1799 stierf hij in Sint Pancras voor het vuurpeloton van het Bataafse leger.
Voordat de Engelsen in 1799 het land verlieten staken zij in Medemblik, naar goed oorlogsgebruik, de vijandelijke schepen in brand. Op de achtergrond bevinden zich de magazijnen van de Landswerf die later herbouwd zouden worden. Tegenwoordig staat hier het gebouwencomplex van het voormalige marine opleidingsinstituut. (Pc)
