De geschiedenis van West-Friesland zit vol roerige momenten. Ruzies, rellen, oproeren en oorlogen trokken hun sporen door alle eeuwen heen. In monumenten en bouwwerken zijn die herinneringen aan beroeringen en strijd zichtbaar of zelfs tastbaar aanwezig.

Onrust, opstand en andere troebelen hebben altijd een oorzaak. Politieke conflicten en sociale onzekerheden, zeker in het verleden vaak samenhangend met wijzigingen in het religieuze klimaat, kunnen een aanleiding vormen voor oncontroleerbare uitbarstingen. De rede maakt daarbij al snel plaats voor de emotie. Als dan ook nog intrigerende leiders de suggestie wekken dat de oorzaak te vinden is buiten eigen dorp, stad, regio of land dan is de mogelijkheid voor een grootschalig conflict levensgroot. De geschiedenis van West-Friesland geeft daarvan talloze voorbeelden.

Het meest linkse van de drie Bossuhuizen waarop omstreeks 1600 een doorlopend fries is geplaatst ter herinnering aan de Slag van Bossu in 1573. (Foto TM)

In de Middeleeuwen ging het er vaak heftig aan toe. De vrijheidsdrang van de West-Friezen kostte in 1256 het leven aan de Hollandse graaf Willem II. De bijna doorlopende ruzie met de Geldersen en hun trawant, de zeerover Grote Pier, beheerste een groot deel van de 15de en 16de eeuw. Maar ook binnenslands waren conflicten tussen dorpen en steden vaak aanleiding tot bloedige afrekeningen.
De Spijtbroekstoren in Enkhuizen herinnert aan de strijd tussen de stadsbewoners en de inwoners van Stede Broec. Economische rivaliteit tussen Alkmaar en Hoorn was eeuwenlang de oorzaak van ruzies tussen deze steden.
De Opstand in de jaren zestig en zeventig van de 16de eeuw was ten dele een verzet tegen de belastingen, maar de religieusfanatieke maatregelen van de katholieke Philips II tegen de protestantse Nederlanden versterkten de voedingsbodem voor een lange en bloedige strijd. De Slag op de Zuiderzee in 1573 was daarbij een belangrijke openingszet.
In de Tweede Wereldoorlog was er het verzet tegen de gehate Duitse bezetter. Maar gewelddadige uitbarstingen op kleine schaal komen we ook regelmatig tegen, zoals een turfoproer in Hoorn in de 18de eeuw. En wat te denken van de inwoners van Oudkarspel? Zij joegen de schooljuf, die het met de bovenmeester hield, in 1899 onverbiddelijk het dorp uit.