De op één na oudste klinkerweg in Nederland
Met klinkers verharde wegen waren tot ver in de 19de eeuw niet te vinden in West-Friesland. Regen maakte regelmatig de onverharde wegen modderig en onbegaanbaar. Er was in die tijd slechts één uitzondering: de Zesstedenweg tussen Hoorn en Enkhuizen, de op één na oudste klinkerweg in Nederland.
In 1785 tekende Hendrik Tavenier (1743-1807) de gereformeerde kerk van Grootebroek aan de Zesstedenweg. De kerk werd in 1848 na een brand grotendeels herbouwd. De toren bleef toen gespaard. (WFA)
De stadsbesturen van Hoorn en Enkhuizen zagen een goede verbinding tussen beide steden als uiterst noodzakelijk. Al in 1591 werd er een weg aangelegd die hoofdzakelijk bestond uit zand en klei. De bewoners van de steden en dorpen beschouwden de weg als een openbare vuilstort. Het gevolg was een onbeschrijfelijke bende en een hindernis voor het verkeer.
Toen in de eerste helft van de 17de eeuw de economie van Hoorn en Enkhuizen zich snel ontwikkelde, werd besloten om – in navolging van Den Haag waar op initiatief van Constantijn Huygens een straatweg naar Scheveningen was aangelegd – een verharde weg te maken met bomen er langs.
Het was een gigantische onderneming. Miljoenen klinkers moesten worden aangevoerd en gelegd. De stede Grootebroek verzette zich tegen het planten van bomen. Toen Enkhuizen en Hoorn dreigden dat er dan helemaal geen straatweg zou komen, boog Grootebroek het hoofd. In 1671 werd de Zesstedenweg geopend. Men sprak van een wereldwonder. Een Duitse dominee die West-Friesland bezocht, jubelde dat hij nog nooit een weg had gezien die er zo mooi bij lag: ‘Zo recht als een tafel’.
De hervormde kerk van Grootebroek aan de Zesstedenweg in de zomer van 2009. (Foto TM)
Openbaar vervoer
De klinkerweg werd druk gebruikt door de boeren uit de omgeving. Er reden diligences tussen de beide havensteden. In 1889 kwamen er naast de weg rails te liggen voor de paarden - tram, vanaf Het Park in Enkhuizen tot aan de Kaasmarkt (Roode Steen) in Hoorn.
De Zesstedenweg in de zomer van 2009. (Foto TM)
Er werd van meet af aan druk gebruik gemaakt van deze tram, die goedkoper was dan de stoomtrein Hoorn-Enkhuizen. Men begon met ruim 100.000 passagiers per jaar en kwam in 1912 tot 149.386 reizigers. Het was ook mogelijk om stukgoed mee te geven tot maximaal honderd kilo per verpakking. Onderweg werden de vrachtjes afgeleverd tot honderd meter van de tramlijn.
Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog liep het gebruik van de paardentram snel terug. Op Oudejaarsdag 1917 werd de lijn opgeheven. De bewoners van de Streek waren voortaan aangewezen op de trein als enige mogelijkheid van openbaar vervoer.
De paardentram vertrok in Enkhuizen voor hotel Park in de Westerstraat. Het hotel is verbrand en op deze plaats bevindt zich nu de ingang van het parkeerterrein van Albert Heijn. De foto dateert van circa 1900. (Foto Archief Oud Enkhuizen)
Autobussen
Na de Eerste Wereldoorlog ontgroeide de automobielindustrie de kinderschoenen. Er kwamen betere en snellere auto's, vrachtwagens en autobussen. De Hoornse fietsenmaker Post zag brood in die ontwikkeling. Hij kocht een Ford vrachtwagen die hij liet verlengen en ombouwen tot een autobus. In het voorjaar van 1922 startte hij daarmee een dienst tussen Hoorn en Enkhuizen. Het werd een succes, er werd een autobus bijgekocht en enkele jaren later beschikte de onderneming over zeven bussen.
Zijn voorbeeld vond navolging. In 1925 zetten twee Hoornse ondernemers langs dezelfde route over de Zesstedenweg een omnibusonderneming op. Beide ondernemingen probeerden elkaar de loef af te steken. Er vonden ware wedstrijden plaats om eerder bij de haltes te zijn en zo de passagiers voor elkaars neus weg te kapen. Post wist zich staande te houden. Hij slaagde erin zijn concurrent over te nemen. In 1940 regelden de Duitsers dat het bedrijf werd overgenomen door de Nederlandse Spoorwegen.
Gezicht op het busstation van de NACO (Nederlandsche Auto Car Onderneming) in Alkmaar omstreeks 1955. De onderneming werd opgericht door J.B. Post in 1924 en fuseerde in 1972 met de NZHVM uit Haarlem. Het vervoersbedrijf opereerde daarna als NZH en vervolgens onder de naam Connexxion. (RAA)
