Stadsboerderij met mooie maar onjuiste naam
Wie een boerderij van binnen wil bekijken, kan zijn hart ophalen in museumboerderij Vreeburg in Schagen. Deze monumentale stadsboerderij ligt aan de noordzijde van de Loet en dateert uit de eerste helft van de 17de eeuw. De naam Vreeburg is fraai, maar waarschijnlijk niet helemaal juist. De eigenaar, die het pand in 1922 aan de gemeente Schagen verkocht, heette Gerben Vrijburg. Zijn naam werd verbonden aan de boerderij, maar men verbasterde die tot Vreeburg.
De gemeente kocht de boerderij voor ƒ 12.000. Het gebouw werd gebruikt als kantoor voor de dienst openbare werken en als werkplaats voor de gemeentetimmerman Cornelis Joon, die er met zijn gezin woonde. Eind jaren zeventig van de vorige eeuw kreeg de stolp een museale bestemming en een grondige restauratie volgde. Sinds 23 april 1980 is het pand onderkomen van de stichting Museumboerderij Vreeburg, in april 2009 werd het erachter gelegen nieuwe rijtuigmuseum officieel geopend.
Beide gebouwen tonen de rijkdom van West-Friesland. Op de begane grond van het voorhuis zijn kamers te bezichtigen met authentieke meubelen, sieraden, kleding en gebruiksvoorwerpen. Op de stallen en de dars staan speelgoed, werktuigen en gereedschap opgesteld. Een pronkstuk is de miniatuur-graandorsmachine (schaal 1:4), die regelmatig in werking wordt gesteld. Op de tien West-Friese donderdagen, van begin juli tot en met begin september, demonstreren vrijwilligers in het vierkant oude ambachten, zoals kantklossen en spinnen. Op de zolder wordt ieder jaar een thema-expositie ingericht.
Een verzameling oude kinderwagens opgesteld in het Rijtuigmuseum. (Foto Coll. Broekhuizen-Slot)
In het rijtuigmuseum zijn originele rijtuigen en toebehoren te zien. Op de West-Friese donderdagen rijden de koetsen, tilbury's, sjezen en brikken mee in de optocht, die door Schagen trekt.
Muziektuin
Vrijwel zeker is dat de boerderij gebouwd werd door de adellijke familie De Waal van Vronesteijn of door de aan hen verwante familie Van Winssen. Bij de herenbehuizing behoorden 65 geersen land, dat is ongeveer 22 hectare, en achter de hoeve lag een grote boomgaard. Daar is nu de muziektuin. De grond waarop de stolp was gebouwd, behoorde aan de Heren van Schagen. Hiervoor moesten de eigenaren jaarlijks een bedrag aan de slotheren betalen. De oudst bekende eigenaresse was Maria Agnes van Winssen. Na haar overlijden in 1669 verkochten de erven de landerijen aan Schager boeren en de boerderij aan de Texelse lakenkoopman Dirk Goutsbergen. In de eeuwen die volgden ging de stolp vele malen in andere handen over. De eigenaren waren lang niet altijd boeren, maar ook bijvoorbeeld chirurgijn, dominee of schipper. De laatste familie die hier ruim tachtig jaar woonde en werkte, was de familie De Pater. Willem de Pater (1846-1921) dreef in het voorjaar zijn vee dwars door Schagen naar zijn land aan de Hoep. In het najaar liepen de beesten weer door de stad, terug naar de stal. Willem de Pater, de laatste boer van Vreeburg, legateerde de boerderij na zijn overlijden aan zijn vriend notaris Gerben Vrijburg uit Schagerbrug. Die bood het gebouw aan de gemeente Schagen te koop aan. Vreeburg heeft een voorhuis met een klokgevel. Daaraan vastgebouwd is de stolp met de darsdeuren aan de voorkant. De ontvangst van de bezoekers vindt plaats in de kaaskamer. In de stolp zijn karakteristieke elementen te zien: het imposante vierkant, de stallen met de groep, de dars en de paardenstal.
Eén van de stijlkamers in het Boerderijmuseum van Vreeburg. (Foto Vreeburg)
