Verwijzing naar bezit regentenfamilie
Sinds eeuwen heeft de mens de behoefte gehad om zijn eigendom te merken. Bij boerderijen met een stenen voorgevel gebeurde dat door middel van een gevelsteen. Een fraai voorbeeld is de gevelsteen in de zeer oude boerderij op Zandwerven, nummer C 44. Op deze gevelsteen staat een intrigerende tekst met daarbij het jaartal 1675.
De gedenksteen op de gevel die herinnert aan de ‘donderende storm’ van 1 augustus 1674. (Foto TM)
De boerderij was een echte Herenplaats. Dit houdt in dat de boer met zijn gezin permanent op het achterom naast de koestal, achter in de boerderij, woonde. De twee kamers in het voorhuis, achter de grote ramen van de voorgevel, waren in gebruik bij de heer van de boerderij die ook de omringende landerijen bezat. Gedurende de zomermaanden verbleven welgestelde families uit de steden op het platteland. Dit bleef zo tot begin 19de eeuw. Het raam links van de voordeur werd in 1934 aangebracht met daarachter een keuken, de boer woonde toen al zelf aan de voorzijde van de boerderij.
De rijke versieringen in de topgevel verwijzen naar de oorspronkelijke eigenaar, de heer van de boerderij, in dit geval de regentenfamilie Van der Wolff uit Medemblik. Het wapen van deze familie prijkt boven op de top van de gevel van de boerderij, ook wel Herenplaats, vastgehouden door een wolf.
Ook de twee krullen onderaan de zijkanten van de halsgevel zijn voorzien van een dergelijk gebeeldhouwd dier. De tekst van de gedenksteen, omgeven door een opgenomen gedrapeerde doek, luidt: A° 1674 8/1 MD, DE DONDERENDE STORM SLOEG MY OMVEER, MAER SPRINS EN SLANTS HERSTEL HERBOUT MY WEER A° 1675. Deze tekst slaat op de belangen en de voorspoed van de regentenfamilie die zij had bij het herstel van het Oranjebewind (1672) en de vrede met Engeland, Münster en Keulen in 1674. De uitgebreide gevelversieringen van de boerderij in Zandwerven zijn als herinnering aan deze gebeurtenis in opdracht van deze familie in 1675 aangebracht.
Gezicht op de boerderij of Herenplaats van Zandwerven C44 in 2010. (Foto TM)
Een bijzondere verwijzing naar de woelige vaderlandse geschiedenis die zich ook in West-Friesland deed gelden. Deze had voor de voormalige eigenaren voldoende betekenis om blijvend tot uitdrukking te worden gebracht op de gevel van hun bezit op het platteland.
Naam in deurkalf
Vroege vormen van zowel eigendoms- als naamaanduiding waren uithangborden. Daarnaast kwamen geschilderde namen op de gevels en poort en/of hekpalen voor. Bij boerderijen in West-Friesland was het vanaf de 17de eeuw gebruikelijk de naam van de boerderij aan te brengen in een uitgesneden deurkalf. Dat is het horizontale deel van het deurkozijn, direct boven de voordeur. Behalve een uitgesneden naam bracht men soms een jaartal en initialen aan. Namen van boerderijen kunnen heel oud zijn, bij herbouw na een brand of bij gehele nieuwbouw op een oude plaats werden oude namen opnieuw aangebracht. En dat gebeurt nog steeds. Voor- of familienamen van de eigenaren of bewoners werden aangevuld met de toevoeging hoeve of hof (Nobelshof in Bobeldijk). Ook bijbelse namen kwamen voor (De Barmhartige Samaritaan in Blokker) en namen verbonden aan het dorp of de streek (Hooghhoutwoudt in Hoogwoud, De Vroonlande in Sint Pancras en De Woudburght in Westwoud).
