Boer en dirigent met landelijke faam
In de tuin voor de Nederlandse Hervormde kerk van Wognum staat het borstbeeld van Willem Saal (1868-1917). Van professie was Saal boer en dirigent. Een zeldzaam voorkomende combinatie, maar in Wognum hoorde rond de eeuwwisseling niemand daar van op. Want in dat dorp werd veel gezongen.
Monument voor Willem Saal, dirigent van het gemengd koor ‘Jacob Kwast’, in de tuin van de Hervormde kerk van Wognum. (Foto TM)
Dat vele zingen was te danken aan Jacob Kwast, die in 1810 bovenmeester werd van de openbare school. Zingen was toen nog een vak, waarin les werd gegeven. Meester Kwast leerde Wognum zingen.
De Wognummers komen er aan! Tussen 1889 en 1917 schalde deze mare regelmatig door Nederland en ook daar buiten. De naam Wognummers sloeg op een koor van eenvoudige plattelandsmensen dat, onder leiding van dirigent Willem Saal, de sterren van de hemel zong.
Bijna elk dorp binnen de Omringdijk kende in die jaren een zangvereniging. Ook Wognum telde meerdere koren, waaronder Zanglust met ongeveer dertig leden.
Willem Saal was een fanatieke dirigent, die de wind er onder had. De koorleden mochten niet roken en wanneer in de winter de sloten bedekt waren met ijs verbood hij hen de schaatsen onder te binden. De luchtwegen mochten onder het schaatsenrijden eens van de kou te lijden hebben. Hij leerde het koor zingen in de reine stemming en veelal ook a capella. In de zomermaanden, wanneer de koeien buiten liepen, werd er gerepeteerd op de koegang in zijn boerderij. Dat kostte de vereniging geen geld. Willem Saal was niet alleen zeer muzikaal, hij dacht ook commercieel en bleek bovendien over organisatorische talenten te beschikken. Talenten, die vooral van pas kwamen bij de buitenlandse tournees.
In 1902 trad het koor voor de eerste keer buiten West-Friesland op. Het nam deel aan een concours in de grote zaal van het Paleis van Volksvlijt in Amsterdam. Tot verbazing van iedereen ging de gouden medaille mee naar Wognum en Willem Saal kon voortaan dirigeren met een zilveren stokje!
Nadat de Wognummers koorzang-minnend Nederland aan hun voeten hadden gekregen trokken zij de grens over. Er volgden succesvolle optredens in Londen, in Berlijn en in diverse steden in Zwitserland. Lovende recensies verschenen in de kranten. In 1917 eindigde het succesverhaal met de vroegtijdige dood van Willem Saal.
Andere sterren
In de wereld van de muze hebben meer sterren uit West-Friesland geflonkerd. In het plantsoen tegenover het station van Hoorn staat sinds 1930 een borstbeeld van Johan Messchaert (1857-1922). Messchaert was zangpedagoog en een beroemd zanger. Hij stond in 1884 mede aan de wieg van het Amsterdams Conservatorium en hij vierde triomfen in Duitsland. Je zou hem de West-Friese Plácido Domingo kunnen noemen. Er werd in zijn geboortestad ook een straat naar hem vernoemd, die aansluit op de Veliusbrug.
Messchaert was het grote voorbeeld voor Lourens Bogtman (1900-1969), die als zanger met een kwaliteitsstem door Europa trok. Zijn geboorteplaats Oudkarspel kent een Lourens Bogtmanstraat. Zijn geboortehuis aan de Dorpsstraat, tegenover het Regthuis (het museum van de Stichting Langedijker Verleden) is voorzien van een gedenksteen.
