Tot ongeveer 1850 was Waarland niet meer dan een buurtschap met een paar boerderijen. De groei kwam er in met de opkomst van de tuinbouw. Op deze foto van omstreeks 1900 een aantal inwoners op de Weelweg. (A. Wit, Nieuwe Niedorp)
Er ontstonden steeds grotere verschillen tussen de godsdiensten, mede door de verzuiling. Daarbij kan worden geconstateerd dat de hervormden in West-Friesland nogal vrijzinnig waren (een enkel dorp uitgezonderd, zoals Opperdoes en Andijk-Oost) en dat in de katholieke dorpen de kerk een steeds grotere invloed kreeg op het dagelijks leven. In de praktijk betekende dit vaak grotere gezinnen. Veel dorpen staan daarom bekend. Die grote gezinnen betekenden vaak het einde van de veehouderij. Bij een klein gezin kon de zoon die de stolp erfde, zijn broers en zusters nog wel uitkopen, maar bij een groot gezin was zijn eigen aandeel te klein, waardoor het land gedeeld moest worden en veeteelt niet meer mogelijk was.
De Kerkelaan – tegenwoordig Burgemeester Hoogenboomlaan – in Hoogwoud op een foto uit 1910. Aan het einde links stond het Armenhuis, waar boerenmeiden en boerenknechts terecht konden als hun werkgever niet langer gebruik wilde maken van hun diensten. (C. Mooy, Hoogwoud)
Het resultaat hiervan was het ontstaan van de echte tuindersdorpen (zwarte grond) na 1870. Natuurlijk speelden ook andere factoren een rol bij de overschakeling van wei- naar bouwland. Door hun groei kregen de grote steden in west-Nederland meer behoefte aan landbouwproducten.
Witte schimmel
Gelukkig is er veel ‘groen land’ overgebleven. West-Friesland is nog altijd prachtig en als je dwars door het gebied over de A.C. de Graafweg van het Niedorper Verlaat naar Wognum rijdt, kun je zien hoe het platteland en zijn dorpen er uit horen te zien. In groen verscholen kerktorens pieken boven kleine dorpskernen uit en slaperige straatjes wachten op het niet al te drukke verkeer. Oude en Nieuwe Niedorp, Hoogwoud, Midwoud, Lambertschaag, Opmeer, er zijn er vele op te noemen. In de dorpen staan mooi gerestaureerde herenhuizen waar vroeger de dokter, de notaris en de burgemeester woonden en die tegenwoordig in gebruik zijn bij computerfirma's, consultancy-bureau's en advocaten. Het uiterlijk blijft, de functie verandert. Toch is dit dorpsbeeld van toen steeds moeilijker te vinden. De beruchte ‘witte schimmel’ (dorps-nieuwbouwwijken) slaat op veel plaatsen toe.
Aan de Westerweg in Heerhugowaard woonde Simon Rol, hier met zijn gezin op de foto. Zijn boerderij stond vlakbij de uit 1629 stammende voetbrug over de ringvaart naar de Langedijk. In 1950 werd deze voetbrug vervangen door een brug die ook geschikt was voor autoverkeer. Foto van omstreeks 1920. (SLV)
