Redactie en samenstelling: Ed Dekker, Herman Lambooij, Herman Lansdaal, Jaap Raat, Ruud Roodhorst en Peter Sasburg.
Bijschriften: Daan Meijer.
Tekst: Willeke Jeeninga.
Met dank aan Aannemersbedrijf De Leeuw bv.
Toen de Engelse reiziger Johnson in 1816 Enkhuizen binnenreed, schrok hij van het aanzicht dat de stad hem bood. Het eerste wat de vreemdeling zag toen hij door de Westerpoort kwam, waren grote aantallen vervallen en gesloopte huizen. Johnson vergeleek de stad met een ‘afgeleefde grijsaard’, die ‘niet ver van ontbinding verwijderd’ was.
In de pakhuizen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie lagen geen kostbare specerijen opgeslagen, maar Hollandse kazen en de in de voorbije eeuwen voor de stad zo belangrijke haringvisserij kwijnde. De havens waren verzand en er voeren nog maar weinig schepen uit. Een enorm verschil met tegenwoordig. Wie vandaag de dag Enkhuizen bezoekt, ziet een levendige stad met een haven vol plezierjachten. Achteruitgang en opbloei: Enkhuizen en ook de andere steden in West-Friesland – Hoorn, Medemblik en Schagen – hebben altijd wisselende periodes van armoede en welvaart gekend.
De vier steden bepalen al eeuwen het Westfriese gezicht. Hoorn wordt gezien als de ‘hoofdstad’ van West-Friesland, maar Medemblik is de oudste stad in de regio. In 1289 werden aan de Radboudveste stadsrechten verleend. Medemblik had de grootste in- en uitvoerhaven van agrarische producten. Het was toen veruit de belangrijkste plaats van West-Friesland. Ook Hoorn en Enkhuizen ontwikkelden zich echter in hoog tempo tot welvarende steden. Schagen, jongste van de vier, kreeg in 1415 stadsrechten. Deze stad groeide uit tot een belangrijk handelscentrum. Alkmaar, een dominante stad en eeuwige concurrent van Hoorn, speelde in West-Friesland een rol van betekenis op vele gebieden. Eeuwenlang was het een belangrijk bestuurscentrum. Als eerste stad boven het IJ kreeg het in 1254 stadsrechten en als veelzijdige marktplaats had het een uitstraling tot in de verre omtrek. Maar strikt genomen is Alkmaar een Kennemer, en geen Westfriese stad.
De noordzijde van de markt van Schagen omstreeks 1900. In het tweede huis van links woonde Cornelis Barsingerhorn, in 1796 gekozen tot burgemeester van de stad. De markt van Schagen is de oudste van West-Friesland. (N. Dekker-Loer, Schagen)