Hier werd dan ook de eerste houten toegangspoort van de stad gebouwd. Na het verkrijgen van de stadsrechten werd er ook een nieuwe buitenhaven aangelegd, omdat de groei van de visserij en koopvaardij bleef toenemen. Rond 1400 woonden er ongeveer 1900 mensen in de stad. Het oorspronkelijke Gommerkerspel bleef vooral agrarisch.
Wie op de markt van Schagen goede zaken had gedaan kon in de vorige eeuw bij Van Lon aan de Markt terecht voor allerlei genotsmiddelen. Naast buitenlandse producten werd er ook Schager bier verkocht. (GAS)
Hoorn kreeg een jaar na Enkhuizen stadsrechten, in 1357. Het groeiende handelsverkeer zorgde voor werkgelegenheid, de bevolking nam toe. Hoorn kreeg meer en meer het uiterlijk van een stad. De boerderijen verdwenen en de stad kreeg een aarden verdedigingswal. Hoorn streefde Medemblik en Enkhuizen in welvaart voorbij en werd zelfs een geduchte concurrent van Amsterdam.
Stadsrechten voor Schagen
Tegelijk met Schagen hadden ook tientallen andere Westfriese dorpen stadsrechten ontvangen. Dat Schagen uitgroeide tot een stad dankte het vooral aan Willem de Bastaard. Hij was één van de zeven bastaardzonen van Albrecht van Beieren, van 1289 tot 1404 graaf van Holland. Als eerste heer van Schagen bouwde Willem er een kasteel en een grote kerk. Het plein om de kerk ontwikkelde zich tot marktplaats. Om officieel een markt te mogen houden, verleende Willem de Bastaard in 1463 Schagen het marktrecht. Verschillende markten maakten Schagen welvarend. Vooral de paardenmarkt was rond 1600 beroemd.
Willem de Bastaard, de eerste heer van Schagen, nam rond 1440 zijn intrek in een stenen huis dat hij uitbouwde tot een kasteel. In de 19de eeuw werd de westelijke toren als passanten gevangenis gebruikt: gevangenen uit Texel en Den Helder die werden overgebracht naar Alkmaar, overnachtten hier. Deze aquarel werd gemaakt door de cipier, Cornelis Bok. (HVS)
Een echt stedelijk uiterlijk met een dichte bebouwing omgeven door muren en stadspoorten heeft Schagen echter nooit gekend. Het kasteel dat Willem had laten bouwen, werd in 1828 afgebroken. Twee slottorens bleven gespaard. In de tijd van de sloop van het kasteel woonde Cornelis Bok in de oostelijke slottoren. De westelijke toren was in gebruik als gevangenis, waar Cornelis Bok cipier was. Hij was ook schilder en legde veel Schager stadsgezichten vast.
Vanaf 1902 werd in Schagen elke woensdag voor hotel 't Centrum op de hoek van de Gedempte Gracht en de Markt een kaasmarkt gehouden. De berries werden gebruikt om de kazen naar de Waag te dragen. Daar werd de kaas gewogen. Na een voortvarende start bleek de concurrentie met de coöperatieve zuivelfabrieken en de kaasmarkt te Alkmaar teveel. In 1912 kwam een definitief einde aan deze markt. (N. Dekker-Loer, Schagen)
