Het dekenaat stond hiermee op de achtste plek in heel Nederland. Mijlpaal was de oprichting van het seminarie van Mill Hill in Hoorn (1929), het eerste opleidingscentrum voor priesters in West-Friesland. Nieuwbouw kwam in de Hervormde Kerk in de 19de eeuw voornamelijk voor als de oude middeleeuwse kerkgebouwen door brand verwoest werden. Schagen en Hoorn kregen om die reden nieuwe monumentale gebouwen.
De Hervormde Kerk, in West-Friesland veelal vrijzinnig van richting, verloor in de 19de eeuw veel aan invloed. De brand van de Grote Kerk van Hoorn in 1838 was dan ook meer dan symbolisch. Het aantal predikanten nam af van vijf in 1861 tot drie in 1900. Ook uit het stadsbeeld verdween de dominee: in 1853 werd het dominees verboden om zich in toga, bef en baret op straat te begeven.
Aan de kerk van Venhuizen is de Beeldenstorm voorbij gegaan. Het verhaal gaat dat dat te danken is geweest aan pastoor Ruisch, een overtuigd katholiek, die uit louter praktische overwegingen de kant van de Reformatie koos. De katholieke Venhuizers bouwden nieuwe kerken in 1830 en 1955. Hierboven het interieur van de kerk uit 1830. (G. Bakker-Bruyn, Venhuizen)
De vrijzinnigheid manifesteerde zich bij de Hoornse dominee S.L. ten Hoven (1862-1877). Als aanhanger van de moderne Groninger richting binnen de theologie en uit afkeer van uiterlijke godsdienstigheid, weigerde hij om bij de doop de klassieke doopformule en doopwater te gebruiken. Zelfs zijn eigen kinderen doopte hij niet.
De Voorlezing der Wet en de catechisatiepreek werden in Hoorn in 1851 van de zondagochtend naar de middag verschoven. De catechisatie werd bovendien ingekort omdat de mensen afkerig waren van de lange versie. Behoudende kringen in Hoorn maakten bezwaar tegen ‘dit stoomgeloof onzer dagen’. Er waren er die de oorzaak van deze verminderde godsdienstzin in Hoorn zochten in ‘het reizen en de uitspanningen op zondag’.
Interieur van de Nederlandse Hervormde Kerk te Schellinkhout, waar Jan Klinkert tussen 1695 en 1725 de koster was. Daarnaast was hij schoolmeester en voorzanger en vermoedelijk ook een tijdje molenaar. (AWG)
De overheid had namelijk de zondag tot burgerlijke rustdag gemaakt, die mensen gebruikten om te winkelen. Niet alleen hervormde predikanten, ook ouderlingen verlieten het traditionele stramien. H. Bolding wenste in 1853 slechts ouderling te worden indien hij niet op de speciale ouderlingenplaats hoefde te zitten en niet de vaste kerkbeurten hoefde bij te wonen. Volgens ouderling Pet kon ook diegene die weinig in de kerk kwam toch heel goed christen zijn.
De Heilig Hartkerk aan De Noord (Heerhugowaard) werd in 1910 gebouwd, halverwege 't Veld en Heerhugowaard-dorp. De kerk is een vroeg voorbeeld van ‘Het Nieuwe Bouwen’, dat een einde maakte aan de tot dan toe geliefde neo-gotische en andere neo-stijlen. De foto is uit de bouwtijd. Op de voorgrond het gezin Groenland van café Groenland. (C. Modder, Aartswoud) 