In veel Westfriese kerken is nog wel iets van de Middeleeuwen te proeven. Maar er is ook veel verdwenen. De grote kerkbranden van Hoorn (Grote Kerk 1838 en 1878) en Schagen (Grote Kerk 1895) wisten elk spoor van de Middeleeuwen uit. Opgeruimd zonder een spoor achter te laten zijn de kerken van Barsingerhorn, Sint Maarten, Koedijk, Harenkarspel (Kerkbuurt) en Westwoud. In Hem resteren alleen de toren en de funderingen van de vroegere kerk. De Allemanskerk van Oudkarspel met zijn stompe toren is na de grote brand van 1969 in een sobere stijl gerestaureerd. Van de kerk in Nieuwe Niedorp is alleen de toren 15e-eeuws, terwijl van die in Oude Niedorp na de grote brand van 1977 de ruïne is blijven staan.
De in 1956 door de architect Jos Overtoom gebouwde kapel aan de Keins is voor reizenden van alle gezindten een weldadig rustpunt aan de Omringdijk. Een kaarsje en een bloemetje voor het Mariabeeld houden de herinnering levend aan het in 1510 aangespoelde Mariabeeld. (H. Visser, Hippolytushoef)
Gezichtsbepalend is een aantal forse middeleeuwse kerken en torens. De kerk van Wognum met zijn gemetselde spits, de hervormde kerken van Medemblik, Hoogwoud en Grootebroek, Hoorn (Noorder- en Oosterkerk), en de bijzonder monumentale Zuiderkerk uit 1422 in Enkhuizen. De twee beuken van deze kerk zijn voorzien van prachtige gewelfschilderingen, aangebracht in 1484. Verder bezit de kerk een angstaanjagende grafzerk met een griezelig uitziend geraamte van een vrouw, die naar men beweert als hemelse straf voor haar hebzucht eeuwig gebeten wordt door slangen en hagedissen.
Beroemde middeleeuwse gewelfschilderingen zijn ook te bewonderen in Warmenhuizen.
De pastoor van de St. Victorkerk van Obdam ging in 1570 over tot het protestantisme. De katholieken kwamen daarna bijeen in een schuilkerk in Spanbroek. In 1803 kregen zij als enige parochie in Noord-Holland hun middeleeuwse kerk terug. Deze schildering werd omstreeks 1800 door Jacobus Crescent gemaakt. (RANH) 